Bewonder de majolica kunstwerken van de familie Della Robbia uit Florence

In Italiaanse kerken en musea stuit je geregeld op kunstwerken van majolica: borden, schalen, vazen en reliëfs met Madonna’s en andere Bijbelse figuren van aardewerk, die kobaltblauw, smaragdgroen en feloranje werden gedecoreerd.

Prachtige altaarstukken en andere meesterwerken van majolica

Het was vooral de familie Della Robbia uit Florence die zich specialiseerde in geglazuurd terracotta, een techniek die zelfs door Luca della Robbia uitgevonden zou zijn en die door zijn neef Andrea della Robbia geperfectioneerd werd.

Ook Andrea’s zonen werkten in het atelier aan onder meer wapenschilden, huiselijke decoraties en belangrijke religieuze commissies. De Della Robbia’s vervaardigden talloze prachtige altaarstukken en kleinere decoraties die tot op de dag van vandaag in Florence maar ook in veel andere plaatsen te bewonderen zijn.

We nemen je mee naar een aantal van de mooiste majolica-meesterwerkjes van de Della Robbia’s, met stops in onder andere Foiano della Chiana, Florence en Pistoia in Toscane, Assisi in Umbrië en Gradara en Arcevia in Le Marche.

Anno Robbiano – Foiano della Chiana

In Foiano della Chiana, een van de dorpjes in de Valdichiana, de vallei die zich uitstrekt over de provincies Arezzo en Siena, viert men deze zomer het ‘Anno Robbiano’. Tijdens dit jaar van de Della Robbia’s (tot 30 september 2023) wordt het dorp een soort museo diffuso (‘verspreid museum’) voor een aantal werken van de Della Robbia’s.

In de Collegiata di San Martino schittert bijvoorbeeld de Madonna della Cintola. De Della Robbia’s hebben de Madonna vaak vereeuwigd in majolica en de ene afbeelding van Maria is nog mooier dan de andere.

In de Santa Maria della Fraternita bewonder je nog een mooie Maria: de Madonna col bambino, die ook wel de Madonna della Neve wordt genoemd. Andrea della Robbia maakte deze Madonna rond 1460, toen hij ging werken in de bottega van zijn oom, die de schets voor het beeld maakte.

Vanaf dat moment streken de Della Robbia’s ook regelmatig neer in de Valdichiana. In de Santa Maria della Fraternita is nog een familiewapen te zien van de Della Robbia’s, om de bijzondere band tussen de kunstenaarsfamilie en het dorp te tonen.

Een prachtige beeldengroep van de Della Robbia’s

Het bijzonderste werk van de Della Robbia’s in Foiano della Chiana bewonder je in de San Francesco. Sinds kort staat hier namelijk de complete beeldengroep Vergine dello Spasimo, met onder meer Christus aan het kruis, de maagd Maria, Johannes de Doper, Maria Magdalena, de heilige Franciscus en de heilige Chiara.

Volgens recent onderzoek heeft Francesco della Robbia de beelden vervaardigd, met uitzondering van Christus aan het kruis, die van de hand van Andrea della Robbia zou zijn. De beeldengroep is speciaal voor de San Francesco gemaakt.

In de kerk is naast deze beeldengroep ook een mooi altaarstuk van Andrea en Giovanni della Robbia te vinden:

Voor de San Michele maakten ze eveneens een groots altaarstuk, met Jezus’ Hemelvaart als thema:

met dank aan Foiano della Chiana voor de foto’s

Via deze link vind je alle informatie over het ‘Anno Robbiano’ in Foiano della Chiana, met ook een plattegrond en digitale brochures die je kunt downloaden.

De ingebakerde baby’s van het Ospedale degli Innocenti in Florence

In Florence vind je de bekendste Della Robbia’s aan het Piazza della Santissima Annunziata. Hier ligt het Ospedale degli Innocenti, het ‘ziekenhuis van de onschuldigen’, een van de oudste weeshuizen ter wereld. Het werd gebouwd door Brunelleschi, die ook de koepel van de Duomo van Florence ontwierp.

Bijzonder intrigerend is de vondelingenschijf, een soort trommel waarop moeders hun kinderen konden achterlaten en aan de zorg van het weeshuis over konden dragen, maar het mooist zijn echter de lieflijk ingebakerde kindjes die dienen als versiering van de loggia, gemaakt door Andrea della Robbia. Je zou ze zo willen knuffelen!

Het Tabernacolo delle Fonticine in Florence

Minder bekend maar erg mooi om te zien is het Tabernacolo delle Fonticine aan de Via Nazionale in Florence, een van de mooiste tabernakels in de stad. Het bestaat uit een majolica-kunststukje en een waterbekken met een aantal fonteintjes en werd in 1522 door de Della Robbia’s vervaardigd.

Een uitdaging voor Donatello

In de Galleria delle Cantorie van het Museo dell’Opera del Duomo weten de koortribunes van Donatello en Luca della Robbia je te verleiden, met hun prachtig gebeeldhouwde zangers en muzikanten.

Deze koortribunes waren zowel bedoeld voor de koorzangers als voor de orgels. Tot 1688 schitterden de tribunes in de Duomo, maar in dat jaar werden ze te klein en te gedateerd bevonden voor het huwelijk van Ferdinando De’ Medici.

Leuk om te weten is dat Donatello door zijn opdrachtgevers werd uitgedaagd om op zijn minst aan het niveau van Della Robbia te voldoen. Hij zou per marmeren paneel veertig muntstukken krijgen als zijn werk net zo mooi zou zijn als dat van Della Robbia.

Zou hij Della Robbia’s werk weten te overtreffen, dan zou hij tien muntstukken per paneel meer krijgen. Oordeel zelf wat Donatello’s opbrengst moet zijn geweest…

Nog meer moois van de Della Robbia’s in Florence

Overal in de stad stuit je op werken van de Della Robbia’s. In de Santa Croce vind je bijvoorbeeld een aantal kunstwerken van hun hand.

Het hoogtepunt van een bezoek aan de Santa Croce is – in het perspectief van de tocht in de voetsporen van de Della Robbia’s – echter het klooster, met de door Brunelleschi ontworpen Cappella Pazzi.

De twaalf terracotta hoofden zijn van de hand van Luca della Robbia, die voor de twaalf apostelen hulp kreeg van zijn neef Andrea. Samen maakten ze ook de vier evangelisten, waarvoor de ontwerpen door Brunelleschi zelf zouden zijn gemaakt.

Verder bewonder je werk van de Della Robbia’s in het Museo del Bargello, boven de toegang tot de Badia Fiorentina, in het Museo Stefano Bardini, in de San Miniato al Monte, op de loggia van het Museo Novecento (het vroegere Ospedale di San Paolo), boven de toegang tot het Chiostro dello Scalzo, in de Santi Apostoli, in het Oratorio dei Buonomini di San Martino, in en op de Orsanmichele…

In de voetsporen van de Della Robbia’s in Toscane

In La Verna – het heiligdom van Franciscus – bewonder je net als in Foiano della Chiana een Madonna della Cintola, maar ook een kruisiging in majolica.

De Della Robbia’s vervaardigen daarnaast een marmeren altaarstuk voor de Santa Maria delle Grazie in Arezzo, voor de gelijknamige kerk in San Giovanni Valdarno en voor de Sant’Agata in Radicofani. Ook verzorgden ze decoraties voor de Pieve delle Sante Flora e Lucilla in Santa Fiora en het Oratorio di Sant’Antonio Abate in Volterra.

Ze maakten het plafond van de entree van de Duomo van Pistoia en ook de ronde kunstwerkjes op de façade van het Ospedale del Ceppo in Pistoia zijn van de hand van de Della Robbia’s.

Giovanni della Robbia laat in drie van de medaillons Maria zien, in de andere beeldde hij wapens af: het wapen van het ziekenhuis van Florence, dat van het Ospedale del Ceppo, dat van de familie De’ Medici en natuurlijk ook het stadswapen van Pistoia.

In Lucca kom je de Della Robbia’s tegen in de San Frediano:

De Cappella della Madonna di Vitaleta in de Val d’Orcia was ooit het thuis van de gelijknamige Madonna die Andrea della Robbia in 1590 maakte. Inmiddels staat Della Robbia’s Madonna in de San Francesco in het dichtbijgelegen dorpje San Quirico.

In Certaldo kun je de kunst van de Della Robbia’s gewoon op straat bekijken:

De mooiste Della Robbia’s in Umbrië en Le Marche

Ook in Umbrië en Le Marche heeft de familie Della Robbia haar sporen nagelaten. Zo is er een geglazuurd standbeeld van de heilige Franciscus te bewonderen in de Santa Maria degli Angeli in Assisi, van de hand van Andrea della Robbia.

In de burcht van Gradara, in het noorden van Le Marche, prijkt een schitterend altaarstuk van zijn hand, met een Madonna met het kindje Jezus en een aantal heiligen.

De San Domenico in Urbino omvat een prachtig portaal van de hand van Luca della Robbia, maar het is Arcevia waar het grootste aantal Della Robbia’s te vinden is. Mattia della Robbia maakte een altaar met de Annunciatie voor de Santa Maria del Soccorso, terwijl Giovanni della Robbia voor de San Medardo een altaar met een prachtige Madonna én twee beelden van de heilige Catherina en Maria Magdalena creëerde. Mattia maakte dan weer het kruisbeeld voor deze kerk.

met dank aan de Web Gallery of Art voor een aantal foto’s

In de Santa Maria Assunta in Montecassione staat een mooi altaarstuk van Mattia della Robbia, met de kroning van Maria.

Madonna met kind van Luca della Robbia in Brugge

Ook dichter bij huis is een mooie majolica Madonna van de hand van de Della Robbia’s te zien. Voor de Sint-Jakobskerk in Brugge maakte Luca della Robbia een tondo met Madonna en kind, dat door Tommaso Portinari uit Florence aan de Brugse kerk geschonken werd.

foto: Marc Ryckaert – Wikimedia Commons

Wist je overigens dat er in Brugge ook een Madonna van Michelangelo te bewonderen is? Het is het enige beeld van Michelangelo dat tijdens zijn leven over de Italiaanse grenzen trok. Michelangelo maakte het in 1503, in Florence – waar hij ook aan zijn beroemde David werkte. In deze blog vertellen we je er meer over.