Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Ruim vijfhonderd jaar nadat Michelangelo in Italië aan de slag ging met een blok steen waaruit hij een serene Madonna tevoorschijn zou toveren, werkt men in de kathedraal van Brugge aan een grootscheepse restauratie van onder meer de kapel waarin Michelangelo’s Madonna normaal gesproken te vinden is.
Deze Madonna met Kind is het enige beeld van Michelangelo dat tijdens zijn leven over de Italiaanse grenzen trok. Michelangelo maakte het in 1503, in Florence – waar hij ook aan zijn beroemde David werkte.
Het beeld maakte onderdeel uit van een flinke opdracht van Francesco Piccolomini, op dat moment kardinaal in Siena (later beklimt hij de pauselijke troon, als Pius III). Hij verzoekt Michelangelo in 1501 om vijftien grote beelden te scheppen uit het witte marmer uit de marmergroeven van Carrara.
De beelden zijn bedoeld voor de Duomo van Siena. Michelangelo voltooit uiteindelijk maar vier beelden: Petrus, Paulus, een paus en een bisschop. De rest blijft onvoltooid, deels vanwege het vroege overlijden van Francesco Piccolomini, deels omdat Michelangelo een belangrijkere opdracht krijgt: het beschilderen van de Sixtijnse Kapel.
Uit het overgebleven marmer hoort Michelangelo echter de stem van Maria. Hij ziet haar als het ware al zitten en moet haar alleen nog bevrijden uit het marmer. Deze werkwijze van Michelangelo intrigeert ons nog steeds: hij zág als het ware al zijn beelden al, in de nerven van het marmer, in de hoeken van de steen.
Zo ook de Madonna, die hij stukje bij beetje tevoorschijn tovert. Haar gezicht lijkt erg op het gezicht van de Madonna uit zijn eerder voltooide Pietà, zijn enige gesigneerde beeld, dat te bewonderen is in de Sint-Pieter in Rome. Wellicht gebruikte hij hetzelfde model of had hij haar gezicht nog in zijn hoofd.
Opvallender dan deze gelijke gelaatstrekken is het feit dat deze Madonna met Kind niet als een eenheid worden afgebeeld. Het kind zit niet op schoot, maar staat al op eigen benen, door zijn moeder gadegeslagen met een ietwat droeve blik, alsof ze al vermoedt wat haar kind te wachten staat.
Als de Madonna voltooid is, wordt het beeld gekocht door de broers Alexander en Jan Moeskroen, rijke lakenkooplieden uit Brugge die in 1503 voor zaken in Florence zijn. Ze tellen er honderd dukaten voor neer.
De broers kopen de Madonna niet voor zichzelf, maar schenken de marmeren Madonna aan de Onze Lieve Vrouwekerk in Brugge, waar het in 1514 een ereplek krijgt, in een van de kapellen in de zuidelijke beuk. Onder het altaar dat aan de voet van het beeld te vinden is, liggen de broers en een aantal leden van de familie Moeskroen begraven.
De familie Moeskroen laat vastleggen dat de Madonna nooit mag worden verplaatst. Helaas voor hen denkt Napoleon daar anders over. In 1794 werd de Madonna door de Franse bezetters van haar plek geroofd. Napoleon wil haar tentoonstellen in een groot nationaal kunstmuseum in Parijs. Pas in 1816, als het leger van Napoleon is verslagen, keert Michelangelo’s Madonna terug naar Brugge.
Helaas moet ze nogmaals worden teruggehaald uit het buitenland. In september 1944, aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, wordt het beeld opnieuw gestolen, ditmaal door Duitse soldaten in opdracht van Hitler. De Madonna belandt uiteindelijk in de zoutmijnen van Altaussee, in Oostenrijk.
Ruim een jaar later, op 12 november 1945, keerde Michelangelo’s meesterwerk terug naar Brugge. In 1972 wordt het achter glas geplaatst, na de aanval op de Pietà in de Sint-Pieter. Tijdens de restauratie van de kathedraal staat het beeld nu tijdelijk op de vloer van de kerk, in een glazen kist. Maar als het goed is, kijkt Michelangelo’s Madonna binnenkort weer vanaf haar oorspronkelijke plek op de bezoekers neer.
Ook leuk om te lezen: de legende van de Madonna van Michelangelo
De Onze Lieve Vrouwekerk is van maandag tot en met zaterdag geopend van 9.30 tot 17.00 uur, op zondag van 13.30 tot 17.00 uur. De kerk is gratis te bezoeken, maar als je Michelangelo’s Madonna wil zien betaal je € 6,- entree voor het museumgedeelte. Tijdens de restauratie geldt een aangepast tarief.
In de Vaticaanse Musea is een kleine bronzen replica te zien van de Brugse Madonna. Zo is deze creatie van Michelangelo toch ook op Italiaanse bodem te bewonderen.
Tegenwoordig is Michelangelo’s Madonna niet meer het enige beeld dat buiten Italië te vinden is. In het Louvre in Parijs vind je de beelden van twee slaven (uit de serie die deels ook in de Galleria dell’Accademia in Florence te zien is) en de Hermitage in Sint-Petersburg heeft een hurkende jongen in de collectie.
