De hoogtepunten van de Biennale Architettura 2023 in Venetië

Op 20 mei 2023 is de Biennale Architettura van start gegaan, de internationale architectuurtentoonstelling die elke twee jaar in Venetië wordt gehouden. Dit is de achttiende editie, met als thema The Laboratory of the Future.

Marian van Venetian Steps bezocht een aantal verschillende paviljoens en deelt de hoogtepunten van de Biennale Architettura 2023.

The Laboratory of the Future

Marian: ‘Architect Lesley Lokko is de curator van deze architectuurbiennale. Ze is geboren in Schotland en bracht haar jeugd door in Ghana (waar haar vader vandaan komt) en in Schotland (het thuis van haar moeder).

Lokko studeerde aan Oxford University en in de Verenigde Staten om vervolgens in Londen haar studie af te ronden en daarna haar PhD te halen. Ze woont deels in Londen en deels in Accra (Ghana). Lokko schrijft ook; ze heeft een aantal romans op haar naam staan.

De creatieve kant van de Afrikaanse cultuur

Lokko koos voor deze architectuurbiennale veel werk van architecten en kunstenaars uit Afrika en de Afrikaanse diaspora. Lesley Lokko wil zich concentreren op de creatieve kant van Afrika en interessante oplossingen aandragen voor de hele wereld in plaats van een inferieure Afrikaanse ‘wie-kan-ons-redden’-houding.

De meeste architecten komen van kleine bedrijven (met minder dan vijf werknemers) en niet via multinationals. Er zitten wel een paar superstars tussen, zoals David Adjaye (de zwarte piramide bij het Arsenale), Francis Kéré (centraal paviljoen Giardini) en Demas Nwoko (Stirling-paviljoen Giardini). Dit jaar is er tussen de architectuurwerken door ook veel aandacht voor kunst en poëzie.

paviljoen van Chili

Twee locaties: Giardini en Arsenale

De Biennale Architettura kent twee hoofdlocaties, de Giardini en het Arsenale. Dit jaar is er ook een installatie buiten Venetië, in Forte Marghera.

De Giardini van de Biennale is eigenlijk een groot park, waar je verschillende landenpaviljoens kunt bezoeken. De andere locatie van de Biennale bevindt zich binnen de muren van de oude scheepswerf, het Arsenale. Het zijn enorm grote hallen. Je kunt er ook buiten wandelen en een gedeelte van de oude scheepswerf van een afstand bewonderen.

Je hebt zeker een halve dag nodig om een beeld te krijgen van de Biennale bij het Arsenale, maar je kunt er gerust ook een hele dag doorbrengen. Er zijn een paar barretjes en een opvallend goed restaurant (Le Bombarde).

De piramide van David Adjaye

Bij het Arsenale raad ik je aan om de grote piramide van zwart hout van David Adjaye te bewonderen. Wat mij betreft is dit het mooiste werk bij het Arsenale.

Je kunt eromheen lopen en ook naar binnen wandelen om de ruimte te ervaren. Ik vond de lichtinval erg bijzonder. De piramide is gemaakt van zwart hout en geeft tegelijkertijd schaduw, luchtcirculatie, kleur en licht.

Verder raad ik de paviljoens van Chili, de Filipijnen en Letland aan, plus de Corderie (hoofdtentoonstelling).

De ‘geheime’ giardino van Carlo Scarpa

In de Giardini vind ik vooral het Nordic-paviljoen en die van Japan, Denemarken, Canada, Australië en Nederland aanraders.

In het centrale paviljoen van de Giardini raad ik de zaal van Atelier Masomi en die van Olalekan Jeyifous aan.

Ook mag je de tuin van Carlo Scarpa niet missen. Die is een beetje verstopt in het groen, maar zeer de moeite waard. Er hangt een doek met een detail van een werk van de Venetiaanse schilder Carpaccio, namelijk een donkergekleurde gondelier uit de vijftiende eeuw. Venetië was in zijn tijd echt een smeltkroes van culturen.

Geld als water in het Nederlandse Paviljoen

Het Nederlandse Rietveldpaviljoen ligt naast het centrale paviljoen. De curator van deze Biennale is architect Jan Jongert, die twee projecten rond het thema water realiseerde.

Als je het paviljoen binnenwandelt, zie je direct de enorme tekening van architect en cartograaf Carlijn Kingma op de muur.

Kingma heeft in samenwerking met Thomas Bollen en Martijn van der Linden met een Rotring-pen gedetailleerde tekeningen gemaakt van ons monetaire systeem, waarbij ze als metafoor voor geld water gebruikt. Met The waterworks of money (Het waterwerk van ons geld) wil ze bewustwording creëren van het complexe geldsysteem dat we gebruiken. Op een opvallend heldere manier wordt deze tekening in een video uitgelegd:

Carlijn Kingma heeft er tweeduizend uren over gedaan om de tekening te maken. Het origineel bevindt zich in het Kunstmuseum Den Haag.

Je kunt een trap op om ook bovenin details van dichtbij te bekijken. Je zult versteld staan van de honderden details van ons huidige geldstelsel. Bijzonder om te zien hoe het geld verdeeld wordt en vaak ‘naar boven’ wordt gepompt.

Aan de andere kant van het paviljoen zijn concepten voor waterretentiesystemen voor verschillende daken te zien. Het Nederlands paviljoen wordt als basis genomen. Jongert komt met ideeën om regenwater van het Rietveldpaviljoendak en andere daken op te vangen en te hergebruiken.

Biennale CO2-neutraal

Dat sluit mooi aan bij de ideeën van de presidente van de Biennale, Roberto Cicutto, die in 2021 is begonnen met het CO2-neutraal maken van het Venetiaanse filmfestival. Inmiddels zijn de meeste Biennale events CO2-neutraal; de Architectuurbiennale dit jaar voor het eerst.

Dat betekent concreet dat er aan elke bezoeker gevraagd wordt hoe hij of zij naar Venetië gereisd is. Daarna wordt er berekend hoeveel vervuiling dit heeft geproduceerd. De Biennale compenseert CO2 voor elke bezoeker die online reserveert op basis van Europese gecertificeerde normen. Hetzelfde geldt overigens voor alle opbouw en transport. Alles wordt gecompenseerd.’

Praktische informatie Architettura Biennale 2023

Met een entreebewijs (€ 25) kun je één keer de Giardini en één keer het Arsenale bezoeken, ook op verschillende dagen.

Tot 1 september is de Biennale geopend van 11.00 tot 19.00 uur; van 1 september tot en met 26 november van 10.00 tot 18.00 uur. Daarnaast heb je toegang tot negen collateral events in de stad en het eerder genoemde Forte Marghera.