Agrigento (Sicilië) wordt de Italiaanse Hoofdstad van Cultuur in 2025

Elk jaar kiest Italië een nieuwe culturele hoofdstad.  Voor 2023 zijn twee steden gekozen, Bergamo en Brescia, en in 2024 gaat de titel naar Pesaro, aan de kust van de regio Le Marche. Het is onder meer de geboorteplaats van Gioacchino Rossini (1792-1868), met vast veel muzikale evenementen als onderdeel van het culturele programma.

Kandidaten Italiaanse Hoofdstad van Cultuur 2025

Welke stad zal in 2025 de Italiaanse Hoofdstad van Cultuur worden? Eind maart 2023 werd uit de tien finalisten –  Agrigento, Aosta, Assisi, Asti, Bagnoregio, Monte Sant’Angelo, Orvieto, Pescina, Roccasecca en Spoleto – de winnende stad gekozen: het Siciliaanse Agrigento!

In de zomer van 2022 deelden we de zestien steden die kans maakten op deze mooie titel. Hieronder hebben we ze allemaal voor je op een rijtje gezet, in alfabetische volgorde.

Agrigento (Sicilië)

Agrigento werd in 581 voor Christus gesticht. Het was een van de belangrijkste steden in Magna Graecia, het grote Griekse rijk dat ook grote delen van Sicilië besloeg. In de huidige stad ligt de geschiedenis dan ook op veel plaatsen letterlijk verborgen onder de straat waarop je loopt of onder de kerken en palazzi die je ziet. Onder de Chiesa dell’Addolorata bijvoorbeeld liggen schitterende crypten verborgen.

De Duomo is gewijd aan San Gerlando, de patroonheilige van de stad. De kerk prijkt op het hoogste punt van de stad. Het is een hele klim, maar de sfeer in de smalle straatjes onderweg maakt elke stap goed.

Veel kleiner maar minstens zo mooi is het middeleeuwse kerkje Santa Maria dei Greci, gebouwd op de restanten van een Griekse tempel uit de vijfde eeuw voor Christus. De zuilen van deze tempel zijn nog altijd te zien.

Wandel zeker ook naar de kerk en het klooster van Santo Spirito. Binnen wachten schitterende kunstwerken van Giacomo Serpotta, een Siciliaans barokkunstenaar. Geniet in de kloostertuin van de amandelkoekjes die de nonnen hier zelf bakken. Daarvoor moet je wel even aanbellen bij de zusters en in je beste Italiaans vragen of je hun biscotti alla mandorla mag kopen.

Een bezoek aan Agrigento is niet compleet zonder de Valle dei Templi te bewonderen, de Vallei van de Tempels, waar ooit de oude Griekse stad Akragas schitterde. Volgens de schrijver Pindarus was dit ‘de mooiste vergankelijke stad, waarvan de inwoners bouwen voor de eeuwigheid maar leven alsof er geen morgen bestaat’.

Nu is de Valle dei Templi, met een oppervlakte van dertienhonderd hectare, een van de grootste archeologische sites van Italië. De tempels staan sinds 1997 op de Werelderfgoedlijst van Unesco.

Aosta (Valle d’Aosta)

Aosta, de hoofdstad van de regio Valle d’Aosta, wordt ook wel het ‘Rome van de Alpen’ genoemd, vanwege de vele herinneringen aan de Romeinse tijd die nog in de stad te bewonderen zijn.

Al in het jaar 25 voor Christus verovert keizer Augustus de stad, die op een strategische plek in de Alpen ligt, op de kruising van twee wegen die door de bergen naar Bergintrum (Bourg-Saint-Maurice in Frankrijk) en Octodurus (Martigny in Zwitserland) lopen.

Augustus doopte deze nieuwe Romeinse stad Augusta Praetoria Salassorum, dat later werd afgekort tot Aosta. In deze blog ontdek je de mooiste bezienswaardigheden van Aosta, met hier en daar nog een bijzonder Romeins tintje.

Assisi (Umbrië)

Assisi is vooral bekend als de geboorteplaats van de Heilige Franciscus, die hier tevens de orde van de Franciscaner monniken stichtte. Dankzij de wereldberoemde basilica, met schitterende fresco’s van Giotto, is Assisi ook voor kunstliefhebbers meer dan een bezoek waard.

Assisi ligt tegen de berghelling van de Monte Subasio. De stad is grotendeels opgebouwd uit witte steen; een prachtig gezicht wanneer je van onder aan de berg de stad bekijkt. De Basilica di San Francesco en het Sacro Convento, het klooster van de Franciscaner broeders, domineren het uitzicht en vormen samen het kloppend hart van de stad.

Goethe noteerde tijdens zijn bezoek aan Assisi: ‘Voor mijn ogen zie ik dat beroemde monument. Een kleine tempel zoals dat gebruikelijk was voor een kleine stad maar zo schitterend ontworpen dat zij waar ook indruk maken zou… Ik kreeg er niet genoeg van de gevel te bekijken, zo geniaal had de kunstenaar zijn werk afgeleverd. Ik kan niet onder woorden brengen welke gevoelens de aanschouwing van dit monument in mij heeft opgewekt; een onvergetelijke belevenis.’

Naast de San Francesco moet je ook een kijkje nemen in de Basilica di Santa Chiara en in de Santa Maria degli Angeli. Bezoek zeker ook de veel kleinere Santo Stefano, waar Franciscus volgens de overlevering zelf graag heen ging om te bidden. Het schijnt zelfs zo te zijn dat de klokken van dit kerkje spontaan gingen beieren toen Franciscus in een naburig dorpje zijn laatste adem uitblies.

In deze blog vind je nog veel meer tips voor een dagje Assisi. Via deze link tippen we een aantal mooie wandelroutes waarmee je in de voetsporen van Franciscus treedt.

Asti (Piemonte)

In Asti is het sowieso elk jaar feest, ook in 2025. Op de derde zondag van september barst dan een spannende strijd los, tijdens de Palio di Asti.

De inwoners van Asti organiseerden voor het eerst een paardenrace in 1275, ter ere van San Lorenzo. Aangezien de race net buiten de stadsmuren plaatsvond, ging hij voor de inwoners van het nabijgelegen Alba niet bepaald onopgemerkt voorbij. Zij besloten hun buren te imiteren en zetten zelf een race op poten, binnen de eigen stadsmuren. Deze race zou echter niet met paarden maar met ezels worden gereden.

Na een jarenlange onderlinge strijd besloten beide gemeenten in 1967 samen een paardenrace op touw te zetten, waarbij de twee steden het tegen elkaar op moesten nemen. Maar niet voor ze eerst hun pracht en praal showen…

Hoewel iedereen natuurlijk gaat voor de overwinning, is het vooral ook zaak om niet als laatste over de finish te hobbelen. Degene die namelijk als allerlaatste over de streep komt, krijgt voor straf een ansjovis. Het jaar erop moet die wijk de catering van het evenement verzorgen, waarbij de gerechten worden gemaakt op basis van… juist, ja: ansjovis.

Asti staat ook bekend om de Moscato d’Asti, die vooral wordt gedronken als dessertwijn, maar zeker ook een aanrader is als aperitivo. Het is een licht mousserende witte wijn met een lichtzoete smaak.

Bagnoregio (Lazio)

In het moderne gedeelte van Bagnoregio zijn we nog niet geweest, maar het bekendste gedeelte van de gemeente, Cività di Bagnoregio, is een van de borghi più belli d’Italia, de mooiste dorpjes van Italië.

Het ligt hoog op een tufstenen rots, in het noorden van de regio Lazio. De bijnaam van dit bijzondere dorpje is la città che muore, de stad die sterft. Deze bijnaam dankt het stadje aan de steeds verder afbrokkelende gemeentegrond. Het staat dan ook op de World Monuments Fund Watch List, een lijst van de meest bedreigde monumenten ter wereld.

Er wonen nog maar weinig mensen. Cività di Bagnoregio is namelijk alleen te voet te bereiken, over een driehonderd meter lange brug. In deze blog lees je meer over deze bijzondere plek.

Enna (Sicilië)

Enna wordt ook wel ‘de navel van Sicilië’ genoemd. Het schittert op een hoogte van bijna duizend meter, omringd door olijf- en amandelbomen, goudgele graanvelden en slingerende landweggetjes. Het is de hoogst gelegen provinciehoofdstad van heel Sicilië. Vanaf deze hoge positie lijk je dan ook het hele eiland te kunnen omarmen.

Je bewondert er het Castello di Lombardia, een van de belangrijkste kastelen van Sicilië. Het castello dankt zijn naam aan het garnizoen dat hier in de middeleeuwen gelegerd was en waarvan de soldaten grotendeels afkomstig waren uit Lombardije.

Het kasteel wordt omringd door dikke muren en telde ooit wel twintig torens. Eigenlijk is alleen de Torre Pisana nog goed bewaard gebleven. Vanaf deze toren heb je een prachtig uitzicht over Enna en omgeving, met onder meer de Etna.

Niet ver van het kasteel vind je de Rocca di Cerere, de resten van de tempel gewijd aan Demeter, godin van de landbouw en van het graan. Er is nog maar een klein stukje van de brokstukken van de tempel bewaard gebleven, maar de herinnering aan dit heiligdom is nog niet vervaagd. De inwoners van Enna zijn trots op hun vrouwelijke wortels.

Lanciano (Abruzzo)

Lanciano ligt op een hoogte van ongeveer tweehonderdvijfenzestig meter. Een deel van het stadsplan is modern, een ander deel is gebouwd op het oude Anxianum, een stad van de Frentani, die later Romeins grondgebied werd. Het moderne centrum van Lanciano is druk en levendig, met brede straten met portici, terrasjes, kerken en pleinen.

Aan het grote Piazza Plebiscito, het hart van de stad, staat de imposante Cattedrale della Madonna del Ponte. Op de plek van de kerk stond ooit een Romeinse brug (ponte), vandaar deze ietwat vreemde naam voor een kerk. Tijdens restauratiewerkzaamheden na een aardbeving in 1088 werd in een nis een beeld van de Madonna gevonden, waarna die plek de kern van een nieuwe kerk werd.

Tegenover de kathedraal ligt het kloostercomplex van San Francesco. Het is opgericht in 1258, op resten van een oudere kerk in een middeleeuwse wijk. De kerk zelf is nogal eenvoudig, maar de belangrijkste attractie bevindt zich in het klooster: het Wonder van de Eucharistie (met het bijbehorende museum, bereikbaar via de Corso Roma). Het is een van de populairste pelgrimsoorden in Abruzzo, waarover je in deze blog meer leest.

Even buiten Lanciano liggen de wijngaarden van Tenuta Ferrante. Je kunt hier proeven van de spumante die Tommaso Ferrante maakt van de Cococciola-druif, maar ook van een witte Pecorino en een rode Montepulciano d’Abruzzo, beide regionale druivensoorten.

Monte Sant’Angelo (Puglia)

Monte Sant’Angelo is een van de belangrijkste bedevaartsoorden in het zuiden van Italië, vanwege het Santuario di San Michele. Dit heiligdom bestaat uit een dubbele arcade, met een prominente plek voor het standbeeld van de heilige Michaël. Rechts van de ingang staat de klokkentoren van het heiligdom.

De zesentachtig treden tellende trap die je naar beneden de grot in leidt, komt uit in een voorhal waar een aantal graven te vinden is. Het altaar dat je eenmaal binnen ziet, wordt gedomineerd door een beeld van de aartsengel als strijder.

Via een tussenruimte kom je in de Cappella dell’Altissimo aan de achterzijde, waar zich het grotere barokke altaar bevindt. Hier lag ooit de stier, maar waakt nu de engel over de poort naar de hemel.

In deze blog lees je meer over Monte Sant’Angelo, dat sinds 2011 op de Werelderfgoedlijst van Unesco staat.

Orvieto (Umbrië)

Orvieto is een van onze favoriete plaatsen van Umbrië. De stad is gebouwd op een tufstenen plateau dat statig oprijst te midden van het groene landschap met wijngaarden, cipressen en olijfbomen.

Orvieto is niet groot, maar bijzonder sfeervol. Je vergaapt je natuurlijk allereerst aan de schitterende façade van de Duomo en aan de kleurrijke fresco’s in deze kerk, maar Orvieto is veel meer dan alleen deze imposante kerk.

In deze blog slenter je met ons mee door de sfeervolle straten van de stad, geniet je van de ongedwongen sfeer en sluit je de dag af met een glas wijn in de schaduw van de Duomo.

Otranto (Puglia)

Otranto (met de klemtoon op de eerste o) is het meest oostelijk gelegen stadje van Italië. Het is tevens een van de borghi più belli d’Italia, de mooiste dorpjes van Italië.

Volgens een prachtig gedicht dat we op een kleurrijke muur in Otranto aantroffen, is Otranto het anagram van tornato, teruggekeerd. Otranto is namelijk een plek waar je altijd weer terug wil gaan, die je met je meedraagt, als een bijzonder mooie herinnering.

De Italiaanse journalist Roberto Cotroneo omschreef de sfeer in Otranto als ‘gli anni non passano e tutto sembra compenetrarsi, ‘de tijd gaat niet voorbij en alles lijkt samen te smelten’. Dat komt deels door de schitterende ligging, aan zee, met een kleurrijke haven en een eigen stadsstrand, deels door de bijna sprookjesachtige sfeer die in de straatjes van de oude stad huist.

In deze blog delen we al onze tips voor Otranto, een van de mooiste pareltjes aan de oostkust van Puglia, met een uitstapje naar Punta Palascia, de Laghi Alimini en het Laghetto della Cava di Bauxite.

Peccioli (Toscane)

In veel middeleeuwse dorpjes in Toscane lijkt de tijd soms te hebben stilgestaan. Dat geldt niet voor Peccioli, in de provincie Pisa, waar tussen de middeleeuwse muren kleurrijke kunstwerken van eigentijdse kunstenaars te bewonderen zijn.

Aan de Via Borgherucci word je bijvoorbeeld aangestaard door tientallen inwoners van Peccioli. Hun ogen zijn hier in 2017 vereeuwigd door kunstenaar Vittorio Corsini, met hun blik op de horizon, en sindsdien kijken ze het hele jaar door naar de schoonheid van het landschap.

Sinds 2007 heeft Peccioli zijn eigen amfitheater, waar meer dan tweeduizend personen kunnen genieten van uitvoeringen in de openlucht. In dit Teatro di Fonte Mazzola vind je de Presenze, zoals de enorme standbeelden die Naturaliter in en om Peccioli plaatste officieel heten.

Vanwege hun afmeting – van vijf tot negen meter – worden ze door de locals ook wel de Giganti di Peccioli genoemd, de reuzen van Peccioli.

In deze blog lichten we ook een aantal andere kunstwerken in Peccioli uit, van Endless Sunset tot het Palazzo Senza Tempo, met ook een aantal kleurrijke kunststukjes in Ghizzano, een van de frazioni van Peccioli.

Pescina (Abruzzo)

Pescina is een kleine, middeleeuwse borgo in de provincie L’Aquila. In 1915 werd het vernietigd door een hevige aardbeving, waarna het zo goed mogelijk werd herbouwd zoals het was.

Het historisch centrum behoort tot de Associazione borghi autentici d’Italia. Je vindt er veel kerken, maar de mooiste pareltjes vind je vooral in de omgeving van Pescina, met dank aan de ongerepte natuur van onder meer het Parco Silente-Velino en het Laghetto di Pescina.

Reggio Calabria (Calabrië)

Reggio Calabria is de geboortestad van onder anderen Gianni Versace, de beroemde modeontwerper, en van Umberto Boccioni, de schilder en beeldhouwer die het futurisme in Italië een nieuwe dimensie gaf.

De stad werd in 1908 bijna geheel verwoest door een flinke aardbeving. Slechts een paar gebouwen uit de periode voor 1908 zijn bewaard gebleven. Een daarvan is het bekende Castello Aragonese, dat wereldwijd symbool staat voor de stad.

De kathedraal van Reggio Calabria is de grootste van de hele regio. Qua bouwstijl is het een mix van neogotiek en art nouveau uit de late jaren twintig, de tijd waarin deze Duomo werd gebouwd. Binnen in de kerk bevindt zich de Cappella del Sacramento, een van de mooiste barokvoorbeelden van de regio.

Het Museo Archeologico Nazionale was het eerste Italiaanse museum dat gebouwd werd om de geschiedenis van de Griekse kolonisatieperiode in kaart te brengen. Je vindt er onder meer de Bronzi di Riace, twee schitterende bronzen beelden die voor de kust van Riace werden opgedoken.

Een andere prachtige plek is de Arena dello Stretto, een amfitheater in Griekse stijl, dat direct aan zee ligt, met een bronzen standbeeld van de godin Athene die de stad beschermt. Het is hét pronkstuk van de Lungomare Falcomatà.

Deze boulevard is vernoemd naar Italo Falcomatà, die hier van 1993 tot 2001 burgemeester was en de stad na een periode van grote politieke en economische problemen in een opwaartse spiraal wist te krijgen.

Roccasecca (Lazio)

Tijdens de Cammino di San Benedetto streken we neer voor de lunch in Roccasecca, de geboorteplaats van Thomas van Aquino. Helaas hebben we niet veel van het dorp kunnen zien, maar in dit artikel van Lazio Nascosto lees je meer over Roccasecca.

foto’s: Giambattista Lazazzera

Spoleto (Umbrië)

Spoleto is een van de mooiste steden van Umbrië. Met de Ponte delle Torri, de Rocca Albornoziana, de schitterende fresco’s van de Duomo en het Romeinse theater is het sowieso een plek die je tijdens je reis door Umbrië niet mag overslaan.

De absolute blikvanger van Spoleto is de Ponte delle Torri, het Romeins uitziende aquaduct dat maar liefst een afstand van tweehonderddertig meter en een hoogte van tachtig meter overbrugt. In deze blog tippen we nog meer must see’s van Spoleto.

Sulmona (Abruzzo)

Sulmona wordt ook wel de ‘mooiste stad van Abruzzo’ genoemd. Het is de belangrijkste plaats in de Valle Peligna, een prachtig uitgestrekt dal omringd door bergtoppen die met elk seizoen mee kleuren.

Heel overzichtelijk: om de schatten van Sulmona te ontdekken, hoef je eigenlijk alleen maar de Corso Ovidio te volgen, die het hart van het oude centrum doorsnijdt.

Wanneer je flaneert over de Corso Ovidio, kom je onder andere het prachtige Complesso della Santissima Annunziata tegen, evenals een standbeeld van Sulmona’s meest beroemde inwoner: de Romeinse liefdesdichter Ovidius.

Het aquaduct dat je aan het einde van de Corso Ovidio tegenkomt en dat met eenentwintig bogen het uitgestrekte Piazza Garibaldi oversteekt, is niet van Romeinse oorsprong: het werd in de dertiende eeuw gebouwd door koning Manfred van Sicilië.

Het meest in het oog springen echter niet de gebouwen, maar de talloze kleurrijke etalages waarin de meest beroemde schatten van de stad worden uitgestald: de bitterzoete confetti di Sulmona, gesuikerde amandelen, in het Nederlands ook wel aangeduid als bruidssuikers.

Volgens (katholieke) traditie zijn deze snoepjes onmisbaar bij bruiloften (in de witte variant) en geboortes (in roze of blauw). Ze staan symbool voor de bittere (de amandel) en zoete (de suikerlaag) tijden die je in het huwelijk of in het leven te wachten staan. In deze blog lees je er meer over.

We zijn benieuwd welke stad uiteindelijk wordt uitgeroepen tot Capitale della Cultura 2025. Welke plaats zou jij over drie jaar graag als Culturele Hoofdstad zien?

Meer culturele hoofdsteden in Italië bezoeken

Wil je meer culturele hoofdsteden in Italië bezoeken? In 2017 was ons geliefde Pistoia Capitale della Cultura, in 2016 het magnifieke Mantova en in 2018 het bruisende Palermo.

In 2019 werd er geen stad gekozen, aangezien Matera al was uitgeroepen tot Europese culturele hoofdstad.

Parma de gelukkige in 2020 én in 2021. Vanwege de uitbraak van het coronavirus in het voorjaar van 2020 kreeg de stad er een extra jaar bij.