Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Dit jaar is het vierhonderdvijftig jaar geleden dat Giorgio Vasari, zelf een begenadigd kunstenaar maar vooral ook bekend als biograaf van de grote kunstenaars uit de renaissance, zijn laatste adem uitblies.
Dankzij Le vite de’ più eccellenti pittori, scultori, e architettori, waarin hij de levens van grote kunstenaars als Michelangelo, Giotto, Brunelleschi, Donatello, Da Vinci, Rafaël, Titiaan en Botticelli optekende, leeft hij nog altijd voort en kent bijna elke Italiëliefhebber zijn naam.
Vasari beschrijft hun jeugd, leeftijd, karakter, werk- en levenswijze en prestaties, en hij doet dat levendig, anekdotisch, aanschouwelijk en met kennis van zaken, want hij was ook zelf een groot kunstenaar. Dankzij zijn scherpe observaties en notities weten we veel van het leven van kunstenaars in de renaissance.
In zijn geboortestad Arezzo en in Florence vind je ook nog veel gebouwen en kunstwerken van Vasari’s hand terug. Hij bouwde bijvoorbeeld de beroemde geheime gang boven de Ponte Vecchio, die zelfs naar hem is vernoemd.
De binnenzijde van de koepel van de Duomo is deels door hem beschilderd en hij maakte een fresco op een van de wanden van de grote zaal in het Palazzo Vecchio. Redenen genoeg om in de voetsporen van Vasari te treden in Arezzo en Florence!
Casa Vasari – Vasari’s geboortehuis in Arezzo
We starten in Vasari’s geboortestad, Arezzo. ‘Als je op talent stuit in mijn leven, dan komt dat door de lucht in Arezzo die ik als kind heb ingeademd,’ zo schreef Michelangelo in een brief aan Giorgio Vasari.
Arezzo was inderdaad een goede voedingsbodem voor creatief talent, zo ontdek je als je door de stad wandelt. De namen van kunstenaars als Cimabue, Piero della Francesca, Vasari en Petrarca leven er nog altijd voort, net als de schitterende schilderingen, gebouwen en verhalen die ze in Arezzo achterlieten.
Vasari’s erfenis bewonder je vooral in Casa Vasari, het voormalige woonhuis van Giorgio Vasari, dat nu een museum is. Vasari kocht het huis in 1541 aan de toenmalige Borgo di San Vito, omgeven door moestuinen waar je volgens hem ‘la migliore aria della città’, de beste lucht van de stad, inademde.
In 1542 startte Vasari met de decoratie van de verschillende kamers, waar je nog altijd de fresco’s van zijn hand kunt bewonderen. Daarnaast bekijk je er ook schilderijen, beelden en andere voorwerpen van Vasari’s tijdgenoten.
Een ticket voor Casa Vasari (Via XX Settembre 55) kun je reserveren via casavasari@gruppomosaico.com of via 0039-0575409040. Via deze link vind je meer informatie.
foto’s: World Gallery of Art
Logge del Vasari – Vasari’s loggia aan het Piazza Grande in Arezzo
Arezzo heeft een Via Giorgio Vasari, maar de bekendste plek die aan Vasari herinnert in Arezzo is de Logge del Vasari aan het Piazza Grande.
Eén zijde van het plein wordt omzoomd door de ruim honderdtwintig meter lange portico, booggalerij, die Vasari voor het Palazzo delle Logge ontwierp, in opdracht van de Fraternita dei Laici, de broederschap der leken.
Onder de portico vind je een aantal cafés en restaurants, waar je neer kunt strijken voor een caffè, een cappuccino, een verfrissend drankje of een aperitivo.
Bijzonder mooi is ook het Palazzo della Fraternita dei Laici, in de noordwestelijke hoek van het plein, waarvan de façade ook door Vasari is ontworpen. Het heeft eigenlijk meer weg van een kerk, dankzij de kleine klokkentoren en de afbeeldingen en beelden boven de ingang.
De klokkentoren is qua afmeting en functie uniek in Italië; het is bovendien een van de oudste Italiaanse astrologische klokken die nog in gebruik is.
Museo d’Arte Medioevale e Moderna in Arezzo
Het Palazzo Bruni-Cocchi, aan de Via San Loretino, is een van de mooiste renaissance-palazzi van Arezzo. In het palazzo vind je het Museo d’Arte Medioevale e Moderna, met prachtige middeleeuwse kunst. Vanwege de omvangrijke en veelzijdige collectie – met pareltjes van onder anderen Giorgio Vasari – is dit een van de belangrijkste musea voor middeleeuwse kunst van Toscane.
Het huis van Vasari in Florence
In de buurt van de Basilica di Santa Croce in Florence is het huis te bezoeken waar Vasari de laatste jaren van zijn leven woonde en werkte.
In de Sala Grande bewonder je prachtige fresco’s van de hand van Vasari (met ook een zelfportret), maar er zijn ook veel kunstwerken van anderen te bewonderen.
Vasari’s vroegere huis ligt aan de Borgo Santa Croce 8. Om een bezoek te kunnen brengen aan Vasari’s Florentijnse huis stuur je een e-mail naar Museo Horne via info@museohorne.it.
Michelangelo’s graf in de Santa Croce in Florence
In de Basilica di Santa Croce in Florence liggen veel beroemde kunstenaars begraven, onder wie Lorenzo Ghiberti, Niccolò Machiavelli, Leon Battista Alberti, Gioacchino Rossini maar ook de ‘goddelijke Michelangelo’, wiens graf werd ontworpen door Vasari.
Vasari liet op dit grafmonument de drie disciplines waarin Michelangelo zo uitblonk om zijn dood treuren. De schilderkunst, de architectuur en de beeldhouwkunst plengen hun tranen bij het verlies van zo’n groot kunstenaar.
Michelangelo is gestorven in Rome, op 18 februari 1564 om precies te zijn. Hij zou worden begraven in de kerk Santi XII Apostoli, waar zijn grafmonument al gereed was. Michelangelo had voor zijn dood echter te kennen gegeven dat hij in Florence, zijn geboortestad, begraven zou willen worden.
Cosimo I De’ Medici wilde dan ook alles op alles zetten om deze laatste wens in vervulling te laten gaan. Het lichaam van Michelangelo werd in het holst van de nacht geroofd door een neef van Michelangelo, en verborgen tussen koopwaar werd de grote kunstenaar naar Firenze gebracht.
Hier kwam hij op 11 maart aan, maar pas een paar maanden later, op 17 juli, werd hij in de Santa Croce begraven. Vasari heeft de hele onderneming op zijn graf laten optekenen. Ook op zijn lege grafmonument in Rome valt dit verhaal te lezen.
Vasari’s Laatste Avondmaal in de Santa Croce
In de Basilica di Santa Croce hangt ook een Laatste Avondmaal van de hand van Giorgio Vasari. Hij schilderde het werk in 1546. Het was oorspronkelijk niet bedoeld voor de Santa Croce, maar voor de refter van de Murate, het Benedictijner klooster aan de huidige Via Ghibellina.
Tijdens de Franse overheersing in Florence (1808-1810) werd dit klooster gesloten. Alle schilderijen, beelden en andere kunstschatten werden verdeeld over andere kerken en kloosters in de stad.
Vasari’s Laatste Avondmaal verhuisde in eerste instantie naar het klooster van de San Marco. In 1815 werd het werk nogmaals verplaatst, naar de Cappella Castellani in de Santa Croce. Hier was het meer dan vijftig jaar te zien, tot het in de jaren tachtig van de negentiende eeuw naar de oude refter van het klooster werd verplaatst, waarvan men in die tijd al een museum wilde maken.
Toen het museum werd uitgebreid (tussen 1959 en 1962) werd het grote olieverfschilderij verplaatst naar de huidige eerste zaal, waar het te zien was tot het op 4 november 1966 onder een dikke laag modder werd bedolven.
Tijdens de opruimwerkzaamheden na de overstroming belandde het werk samen met ontelbaar veel andere kunstwerken in een depot van de Soprintendenza. Pas na zo’n veertig jaar kwamen de juiste technologieën ter beschikking om het werk te restaureren. Dat kostte veel tijd – het werk was immers zwaar beschadigd – maar sinds november 2016 prijkt het werk weer in het museum van de Santa Croce.
foto’s: ZEPstudio | Opera di Santa Croce
Vasari’s eerbetoon aan de schilderkunst
In de Cappella di San Luca – een kapel in het Convento della Santissima Annunziata die werd ontworpen ter ere van de oprichting van de Accademia del Disegno – creëerde Giorgio Vasari een schitterend eerbetoon aan de schilderkunst.
Hij vereeuwigde San Luca, de beschermheilige van schilders en andere kunstenaars, terwijl hij de Maagd Maria op het doek vastlegt. Vasari stelde zich verre van bescheiden op en gaf San Luca zijn eigen gezicht.
Op de achtergrond is een bottega te zien, een atelier waar kunstenaars werkten en hun vaardigheden overdroegen op leerling-schilders.
Palazzo Vecchio en de Salone dei Cinquecento
Nog veel meer schilderingen van Vasari’s hand zie je in de Salone dei Cinquecento, de Zaal van de Vijfhonderd. Dit is de grootste en belangrijkste zaal van het Palazzo Vecchio, waar de vijfhonderd leden van de raad bijeenkwamen om te vergaderen.
Al deze mensen moesten tegelijkertijd in de zaal passen. Het is dan ook een enorme ruimte, van vierenvijftig bij drieëntwintig meter en maar liefst achttien meter hoog. Giorgio Vasari kreeg van Cosimo I De’ Medici de opdracht om de zaal te decoreren met belangrijke episodes uit de historie van Florence.
Vasari werkte van 1555 tot 1572 aan deze zaal. Op advies van Michelangelo liet hij het plafond zeven meter hoger plaatsen. Hij ontwierp een magnifiek cassettenplafond, dat nog altijd in de zaal te zien is.
De schilderingen op de tweeënveertig cassetten zijn gemaakt door verschillende schilders, onder artistieke leiding van Vasari. Cosimo speelt uiteraard de hoofdrol.
Op de wanden schilderde Vasari verschillende strijdscènes, met onder meer de verovering van Siena en Porto Ercolo en de stad Pisa die door Florentijnse troepen wordt aangevallen.
Vasari’s verwijzing naar een verloren Da Vinci
Het bekendste werk in de Salone dei Cinquecento is Vasari’s La Battaglia di Marciano. Niet zozeer vanwege de afbeelding zelf maar vanwege de aanwijzing die Vasari op dit doek zou hebben geschilderd: de woorden cerca trova; wie zoekt, die vindt.
Volgens velen een verwijzing naar een werk van Da Vinci dat erachter zou zijn verborgen. Wie de woorden wil zien, moet op zoek naar de groene strijdbanier, helemaal boven in het schilderij, midden in het strijdgewoel. In deze blog lees je er meer over.
Vasari’s fresco van een giraf
Ga in het Palazzo Vecchio ook op zoek naar de giraf die Vasari schilderde. Het exotische dier was een cadeau voor Lorenzo Il Magnifico van de ambassadeur van de sultan van Egypte. Volgens bronnen uit die tijd was dit de eerste giraf die voet zette op het Europese continent.
Het moment waarop Lorenzo de giraf cadeau krijgt, is vastgelegd op een fresco van Giorgio Vasari en zijn leerling Marco da Faenza, in Lorenzo’s kamer in het Palazzo Vecchio.
Hoe groot de nieuwsgierigheid van de Florentijnen was, en de sensatie bij het zien van dit bijzondere dier, kun je je wel voorstellen. Niemand had ooit zoiets gezien – en nooit kunnen bedenken dat er op een ander continent zo’n andere beesten leefden.
Ook elders in het palazzo vind je werken van de hand van Vasari, onder meer in de studiolo:
Eveneens de moeite van een blik waard is Vasari’s Geboorte van Venus. Veel minder bekend dan Botticelli’s Venus, maar ook deze Venus mag er zijn!
met dank aan de World Gallery of Art voor een aantal foto’s
Corridoio Vasariano – geheime gang over de Ponte Vecchio
Over de Ponte Vecchio loopt de Corridoio Vasariano. Vasari ontwierp deze geheime gang in opdracht van Cosimo I, die zich niet langer onder ‘het gepeupel’ wilde begeven als hij de Arno over moest steken om van het Palazzo Pitti naar het Palazzo Vecchio te gaan.
Dat kwam niet alleen voort uit het feit dat hij niet aangeklampt wilde worden door mensen die iets van hem wilden weten, maar vooral door de stank die op en rond de Ponte Vecchio hing. Hij bedacht een plan voor een bijzondere gang.
Het idee hiervoor zou hij uit Homerus’ verhalen over Odysseus hebben gehaald, waar de paleizen tussen Priamos en Hektor eveneens met elkaar zijn verbonden door een overdekte gang. De uitwerking liet Cosimo over aan zijn hofarchitect, Giorgio Vasari, naar wie de gang ook is vernoemd.
Het zal Vasari heel wat hoofdbrekens gekost hebben om het gehele traject dat Cosimo wenste te overbruggen te bedenken, zeker omdat het ook nog eens zo snel als mogelijk moest.
Uiteindelijk wist Vasari de klus in iets meer dan vijf maanden te klaren. Het enige echte probleem dat hij op het traject tegenkwam was de Mannelli-toren, op de plek waar de Ponte Vecchio de overkant van de Arno bereikt.
De eigenaar van deze toren gaf geen duimbreed toe. De toren was van hem en hij wilde niet dat iemand er een stukje vanaf snoepte. Zelfs voor de leider van Florence maakte hij geen uitzondering. Vasari moest dus om de toren heen, wat ervoor zorgt dat de corridoio hier op zijn smalst is; slechts anderhalve meter breed!
In mei 2024 gaat de Corridoio Vasariano eindelijk weer open voor publiek en kun je in de voetsporen van Vasari en Cosimo I op een unieke manier de Arno oversteken!
Galleria degli Uffizi – kantoren voor de stad Florence
Het beroemdste museum van Florence werd gebouwd tussen 1560 en 1574, naar een ontwerp van Giorgio Vasari, net als het Piazzale degli Uffizi.
Wanneer je over het plein loopt, word je vanuit de galerijen gadegeslagen door grote Florentijnen. Het oudste beeld is de marmeren buste van Cosimo I, die door de van oorsprong Vlaamse beeldhouwer Giambologna is vervaardigd.
Het enorme gebouw was bedoeld om de kantoren (uffizi) van de gemeente Florence en de belangrijkste gilden te kunnen huisvesten.
Hoewel Vasari vol enthousiasme aan de slag ging, heeft hij de voltooiing niet mee mogen maken. Toen hij in 1574 stierf, ging de leiding over op Bernardo Buontalenti, die de bouw samen met Alfonso Parigi wist te voltooien.
Francesco I, de zoon van Cosimo, bedacht in 1581 het plan om het gebouw ook te gebruiken voor het opslaan van de kunstverzameling van De’ Medici. Daartoe moest nog wel een en ander worden aangepast. Zo werd de open loggia op de tweede verdieping afgesloten, waardoor er een grote galerij ontstond.
In het museum kun je een aantal schilderijen van Vasari zien, zoals een allegorie van de onbevlekte ontvangenis van Maria (1541), een zelfportret (1550-1567), de profeet Elisa (1566), de werkplaats van Vulcano (1567-1568), een portret van Lorenzo Il Magnifico (1533-1534) en van Alessandro De’ Medici (1534).
foto’s: World Gallery of Art
Loggia del Pesce – Vasari’s vismarkt
Toen de Corridoio Vasariano werd aangelegd, moest de vismarkt (aan het tegenwoordige Piazza del Pesce) plaats maken voor de zuilengalerij die de gang ondersteunt. De kraampjes moesten verhuizen naar het Piazza del Mercato Vecchio, op de plek van het huidige Piazza della Repubblica.
Cosimo I gaf Vasari de opdracht een mooi onderkomen voor de visverkopers te maken, met deze loggia als resultaat. Tijdens de aanleg van het Piazza della Repubblica werd de loggia ontmanteld, waarbij de meeste decoraties een plek kregen in het museum bij de San Marco.
In 1956 verrees de Loggia del Pesce op het Piazza de’ Ciompi, waarbij zoveel mogelijk gebruik werd gemaakt van de originele elementen om Vasari’s ontwerp weer te laten schitteren.
Vasari’s fresco’s voor Brunelleschi’s koepel
Iedereen kent de koepel van de Duomo van Florence, die is ontworpen door Filippo Brunelleschi. Maar heb je ook de binnenzijde van de koepel wel eens bewonderd?
De totale oppervlakte is beschilderd in levendige kleuren, met engelen en duivels, skeletten en kardinalen. Het werk is gemaakt in opdracht van Cosimo De’ Medici. Die wilde, ruim honderddertig jaar na de voltooiing van de koepel, ook wel eens iets moois aan de binnenkant zien.
Hij gaf de opdracht aan Vasari, die er het Laatste Oordeel tot leven wekte, waarbij hij zich deels inspireerde op de schilderingen van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel.
Helaas voor hem bleek het werk in de koepel zo makkelijk nog niet. Een van zijn assistenten, Lorenzo Sabatini, gebruikte namelijk een nieuwe schildertechniek die bij Vasari niet in goede aarde viel. Hij schoot dan ook niet echt op – en toen hij in 1574 overleed, was de koepel bij lange na niet voltooid.
Twee maanden na Vasari’s dood stierf ook Cosimo. Zijn zoon besloot de leegte op de koepelwand op te laten vullen door Federico Zuccari. In deze blog kun je foto’s bewonderen van het eindresultaat.
Het graf van Giorgio Vasari in Arezzo
Voor het einde van onze tocht in de voetsporen van Vasari keren we weer terug naar Arezzo. Vasari zou namelijk begraven zijn in de Pieve, de parochiekerk van de familie Vasari.
Na zijn overlijden op 27 juni 1574 in zijn huis in Florence zou het lichaam van Vasari overgebracht zijn naar Arezzo, waar de kunstenaar eerder een graf had ontworpen, in de altaarkapel van de Pieve.
Tien jaar eerder, op 18 april 1564, zou hij al aan Cosimo I hebben geschreven dat hij een portret van zijn ouders had gemaakt in diezelfde kapel, ‘tutti insieme collocati ‘n una sepoltura in terra, dietro allo altare del mezzo di quel coro, nella quale giudico volere insieme, quando piacerà a Dio, riposare queste travagliate ossa, pur che lo spirito sia degnio della gloria Sua’.
