Naar hoofdinhoud Naar navigatie
5 augustus 2021

Fonteinen in Florence – spetterend waterspektakel met Neptunus, zeewezens en een zwijntje in de hoofdrol

Als je aan Florence denkt, denk je waarschijnlijk eerder aan majestueuze gebouwen dan aan fonteinen. Toch heeft deze stad naast de Duomo, het Palazzo Vecchio, de Galleria degli Uffizi en het Palazzo Pitti ook heel wat waterspektakel te bieden.

Je moet alleen wel weten waar je precies moet zijn om het water in de fonteinen te horen klateren en dolfijnen kopje onder te zien gaan.

Een putto met dolfijn in het Palazzo Vecchio

Voor onze lievelingsfontein in Florence moet je even de cortile, binnenhof, van het Palazzo Vecchio induiken, achter de marmeren schouders van Michelangelo’s David (deze cortile is gratis toegankelijk).

Hier bewonder je schitterende fresco’s en een kleine maar zeer vertederende fontein, gesierd door een putto die een dolfijn draagt. Een van de mooiste plekjes van Florence!

met dank aan Stefano Cellai voor een aantal foto’s

De ‘mislukte’ Neptunusfontein op het Piazza della Signoria

Buiten het Palazzo Vecchio staat een veel grotere fontein: de Fontana del Nettuno, de Neptunusfontein, de eerste publieke fontein van Florence die sinds 2019 ook weer echt in gebruik is, na lange tijd droog te hebben gestaan.

In 1559 schreef Cosimo I De’ Medici een wedstrijd uit voor het ontwerp van deze fontein. Veel beroemde kunstenaars stuurden een ontwerp in, onder wie Cellini, Giambologna en Ammannati. De keuze viel uiteindelijk op de inzending van deze laatste, omdat de Neptunus die hij op de fontein wilde plaatsen een duidelijke verwijzing was naar de overwinning van Florence op Pisa.

Wellicht hielp het ook dat Ammannati zijn Neptunus het gezicht van Cosimo wilde geven. Ammannati kreeg een ietwat provisorische studio toegewezen onder de Loggia dei Lanzi en werkte daar maar liefst vijf jaar aan zijn marmeren zeegod.

Op 10 december 1565 werd Neptunus onthuld, maar hij kon nog niet door water worden omringd. Het bij de fontein behorende waterbekken werd namelijk pas tien jaar later voltooid.

Net als Michelangelo’s David is Ammannati’s Neptunus gemaakt van marmer uit Carrara. Anders dan bij de onthulling van David het geval was, zagen de Florentijnen nu echter vooral dat het marmer te wit, te smetteloos, te onecht was.

Ze riepen dan ook en masse uit: ‘Ammannato Ammannato che bel marmo hai rovinato.’ Ammannato, Ammannato, wat een mooi marmer heb je weten te ruïneren. Neptunus wordt in de volksmond nog steeds Biancone genoemd, ‘de grote witte’ – en dat is geen compliment!

met dank aan Federico Neri voor een aantal foto’s

Leuk om te weten: Giambologna mocht uiteindelijk toch ook een Neptunusfontein ontwerpen, maar dan in Bologna. In deze blog lees je er meer over.

Fonteinen met zeemonsters op het Piazza Santissima Annunziata

Giambologna tekende ook voor het ruiterstandbeeld van Ferdinando I de’ Medici op het Piazza Santissima Annunziata. Het zou het laatste werk van Giambologna zijn voor hij overleed.

Ferdinando werd niet volledig door Giambologna voltooid; zijn leerling Pietro Tacca vervolmaakte het beeld. Van Tacca’s hand zijn ook de twee bronzen fonteinen met vissen en vreemde zeewezens die op het plein staan.

met dank aan Stefano Cellai voor een aantal foto’s

Folons fonteinen in de Giardino delle Rose

De Giardino delle Rose is alleen al vanwege het uitzicht op de stad een bezoekje waard. Deze groene oase is in 1865 aangelegd door Giuseppe Poggi, de architect die ook het hoger gelegen Piazzale Michelangelo heeft ontworpen.

Je wandelt er heerlijk tussen verschillende soorten rozenstruiken, terwijl je geniet van een prachtig uitzicht op Florence. In de maanden mei en juni is de tuin op zijn mooist, dan staan er meer dan duizend verschillende rozen in bloei (waaronder meer dan driehonderd antieke soorten).

In de rozentuin schitteren ook tien bronzen beelden van de Belgische Jean-Michel Folon, die in de jaren vijftig naar Toscane trok, waaronder twee fonteinen: Vivre (te zien op onderstaande foto) en Mediterranée.

Een man in de regen op een rotonde langs de Arno

Ook van Folons hand is de Fontana dell’Uomo della pioggia. Deze bronzen, verregende man staat midden op de rotonde tussen de Lungarno Aldo Moro en de Viale Enrico de’ Nicola, vlak bij de Ponte di Varlungo.

foto: Andrea Bonfanti

Buontalenti’s baardige fontein aan de Via dello Sprone

De bijzonderste fontein in de wijk Santo Spirito is de Fontana dello Sprone, die in 1608 door Buontalenti werd gemaakt ter gelegenheid van de huwelijksprocessie van Cosimo II de’ Medici en Maria Magdalena van Oostenrijk.

Je vindt de fontein op de hoek van de Via Maggio en de Via dello Sprone. Buontalenti woonde destijds overigens op een steenworp afstand van zijn werkplek, aan de Via Maggio 37.

met dank aan Alex Mastro & Alberto Sarrantonio voor de foto’s

Medusa’s hoofd op het Piazza Santo Spirito

Ook op het Piazza Santo Spirito staat een fontein, maar deze is heel simpel. De fontein staat hier sinds 1812, toen Giuseppe del Rosso hem hierheen verplaatste vanuit het klooster van de Santo Spirito-kerk, aan de zijkant van het plein.

Aan de kant van de kerk zie je aan de buitenzijde van de fontein een drinkfonteintje met bassin. Het water stroomt uit een miniatuurversie van het hoofd van Medusa.

met dank aan Alberto Sarrantonio voor de foto’s

Bijzondere fonteinen in de Giardino di Boboli

In de Giardino di Boboli, de uitgestrekte tuin achter het Palazzo Pitti, vind je verschillende fonteinen. Zo is er de Fontana dell’Oceano, die Giambologna in 1576 maakte voor Francesco de’ Medici.

De riviergoden die zich aan de basis van de fontein bevinden, ademen bijna de energie van Michelangelo’s beelden uit. De originele Oceanus staat in het Bargello, maar de indruk van de fontein als geheel is hier ter plekke zeker niet minder.

Verderop in de tuin, in de door Buontalenti ontworpen Grotta Grande, staat de prachtige Venusfontein van Giambologna. Francesco de’ Medici vond haar zo mooi, dat hij deze Venus lange tijd in zijn privévertrekken bewaarde voor ze in de grot werd geplaatst.

Fontein van de kleine Bacchus

In een hoekje dicht bij het Palazzo Pitti vind je een dikbuikige man op een schildpad. Deze fontein, de Fontana del Bacchino (‘fontein van de kleine Bacchus’) zorgt gegarandeerd voor hilariteit, zeker als je er met kinderen langs wandelt.

Hoewel de naam van de fontein anders doet vermoeden, is deze dikke man helemaal geen Bacchus. Het is niemand minder dan de hofdwerg van Cosimo I. Deze dwerg heette Braccio di Bartolo, maar werd meestal Morgante genoemd.

Hij was een soort hofnar en trad op tijdens diners, banketten en andere belangrijke bijeenkomsten aan het hof van de De’ Medici.

De dwerg werd tussen 1561 en 1564 vereeuwigd door Valerio Cioli. Volgens Vasari heeft Cioli een goed gelijkend beeld gemaakt; de hofnar weet bezoekers nog altijd aan het lachen te maken.

De houding van de dikbuikige dwerg is overigens heel bewust gekozen; het is precies dezelfde houding die keizer Marcus Aurelius op zijn paard op het Capitool in Rome aanneemt, met zijn rechterhand voorwaarts gestrekt in een soort vredesgebaar.

De schildpad waar de dwerg op zit, is door Cioli ook niet voor niets gekozen. Cosimo I koos dit dier als zijn symbool toen hij aan de macht kwam. Voor hem stond de schildpad symbool voor de Romeinse spreuk festina lente, ‘haast je langzaam’.

De schildpad was voor Cosimo een herinnering aan de beste manier van regeren, met een perfecte balans tussen snelheid en geduld. Meteen ook de beste manier om alle fonteinen in de Giardino di Boboli te ontdekken…

Zoek in elk geval naar de Fontana del Nettuno (die als bijnaam Forcone heeft, je snapt waarom!), de Fontana di Ganimede en de Fontana delle Scimmie (die zijn naam dankt aan de drie bronzen aapjes op de basis).

Fontana del Carciofo

Achter het Palazzo Pitti prijkt de Fontana del Carciofo, ‘de fontein van de artisjok’, van de hand van de Florentijnse beeldhouwer Giovan Francesco Susini. De marmeren Amorini – voorzien van pijl en boog – waren eigenlijk bedoeld voor de Venusfontein.

Als je na je bezoek aan de tuin weer op het Piazza Pitti staat, vind je hier nog een gekroonde leeuw die water uit zijn bek laat lopen.

De Bacchusfontein van Giambologna

Op de hoek van de Borgo San Jacopo word je begroet door de Fontana del Bacco van Giambologna, die je direct in vrolijke sferen brengt. Bacchus is namelijk de god van de wijn, zoals je kunt zien aan de flinke druiventros die hij in zijn hand houdt.

Een bronzen zwijntje als fonteintje

Het beroemde bronzen zwijntje, dat ook wel Il Porcellino wordt genoemd, staat op de Mercato Nuovo (precies tussen het Piazza della Repubblica en de Ponte Vecchio). Werd hij vroeger vooral op zijn neus gekust, nu moet hij het doen met een aai over zijn snuit (vandaar de glimmende plek) met dezelfde beloning: de belofte naar Florence terug te keren.

Voor een beetje geluk moet je iets meer je best doen: gooi een muntje tussen de poten van het zwijntje en zorg ervoor dat het in één keer in het rooster rolt.

Het bronzen everzwijn is in 1612 vervaardigd door Pietro Tacca. Het was oorspronkelijk bedoeld voor de Giardino di Boboli. Il Porcellino heeft het groen van deze tuin echter nooit mogen aanschouwen; het belandde meteen op dit marktpleintje.

In eerste instantie werd het zwijntje met zijn snuit naar het oosten geplaatst, aan de Via Calimala, precies tegenover de Farmacia del Cinghiale, de apotheek van het wilde zwijn. De massa’s toeristen die het zwijntje over zijn snuit kwamen aaien versperden echter zo vaak de doorgang, dat de gemeente besloot het zwijntje te verhuizen naar de andere kant van de Mercato Nuovo. Daar laat hij zich nog steeds geduldig over zijn neus aaien…

met dank aan Alex Mastro voor een aantal foto’s

Een fontein met de Florentijnse lelie

De Fontana di Piazza Santa Croce wordt bekroond door een gekroonde Florentijnse lelie. Deze bloem is hét symbool van de stad; je ziet deze lelie dan ook overal terug. Aan twee kanten van de fontein zie je een kleiner bekken met daarboven een leeuwenkop, waardoor het water naar buiten stroomt.

Een fontein vol poëzie in het Parco delle Cascine

In deze ‘groene long van Florence’ vind je de Fontana del Narciso, ‘de fontein van de narcis’, die de Britse dichter Shelley inspireerde tot het gedicht Ode to the West Wind.

foto: Alex Mastro

Fonteintjes om je dorst te lessen

Net als de nasoni in Rome heeft Florence een aantal fonteintjes met vers, fris water waarmee je je dorst kunt lessen. De meeste hebben een Florentijnse lelie als decoratie.

Er zijn ook een paar officiële watertappunten in de stad, fontanelli genaamd. Via Destination Florence lees je er meer over en vind je een kaartje waarop de fontanelli zijn aangegeven.

met dank aan Andrea Bonfanti voor een aantal foto’s

Tabernacolo delle Fonticine

Een kleurrijk Florentijns kunstwerk dat in dit fonteinenverhaal niet mag ontbreken, is het Tabernacolo delle Fonticine aan de Via Nazionale, een van de mooiste tabernakels in de stad. Het bestaat uit een majolica-kunststukje van de familie Della Robbia en een waterbekken met een aantal fonteintjes.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ciao tutti is hét startpunt voor je vakantie naar Italië, bomvol persoonlijke tips. Buon viaggio!

autohuur italië
Bol AlgemeenBol Algemeen