Sagra’s in de herfst – de leukste culinaire feesten in het najaar

Als je tijdens je vakantie in Italië een sagra kunt bijwonen, dan moet je die kans met beide handen grijpen.

Een sagra is een culinair Italiaans feest ter ere van een lokale specialiteit. Het is een unieke gelegenheid om van typisch lokale gerechten te proeven. Eén keer per jaar verzamelen de inwoners zich om aan te schuiven aan lange tafels die bijna doorbuigen onder het gewicht van hun traditionele dorps- of streekgerecht.

We vertellen je in dit artikel meer over wat een sagra precies is én tippen de leukste en lekkerste sagra’s die je een keer mee moet maken als je in het najaar in Italië bent.

Van heilig feest tot samen koken en eten

Het woord sagra is afgeleid van het Latijnse sacer, ‘heilig’, en vindt zijn oorsprong in eeuwenoude vieringen die lange tijd de kalender domineerden.

Deze feesten markeerden belangrijke momenten voor boeren, zoals het begin van de zaaitijd, het einde van de oogst en de druivenpluk. Deze gebeurtenissen liet men later vaak samenvallen met de feestdagen van beschermheiligen, waardoor het festijn ook een kerkelijk tintje kreeg.

Tegenwoordig is eten de verbindende factor van deze twee werelden, waarbij er ruimte is voor de kerkelijke vieringen en processies, maar ook en vooral voor gezelligheid. Sagra’s roepen een saamhorigheidsgevoel op door samen te koken, samen te eten op het centrale piazza (plein) en samen feest te vieren.

Lokale specialiteiten in de schijnwerpers

Deze sagra’s zetten lokale specialiteiten – die onlosmakelijk verbonden zijn met een dorp of stad – in de schijnwerpers.

De culinaire specialiteiten ter ere waarvan de sagra’s gevierd worden, genieten vaak grote bekendheid, zoals de witte truffel uit Alba, de paling uit Comacchio en de arrosticini uit Abruzzo.

Het voornaamste aspect van deze sagra’s is de waardering voor typische producten of lokale gerechten, die vaak onbekend zijn buiten hun grenzen. Dit zijn dé momenten om echte streekgerechten te proeven die volgens plaatselijke traditie worden klaargemaakt.

Een mooi voorbeeld is de Sagra del Chiodo di Maiale die in het uiterste noorden van Toscane, gevierd wordt. Dit gerecht is ontstaan uit een boerengebruik, waarbij de varkensslager en de speziale (kruidenverkoper) even pauzeerden tijdens de verwerking van het vlees om het worst- of mortadellamengsel te proeven, waarbij ze gehaktballetjes in terracotta potten bereidden. Deze traditie zou zonder dit festival waarschijnlijk verloren zijn gegaan.

Salamiklimmen en wijnfonteinen

Tijdens de sagra’s mogen spelletjes niet ontbreken. Het beroemdst van allemaal is ongetwijfeld de albero della cuccagna. Teams strijden om de buit – salami en ham – die hoog in een lange paal hangt, die om het klimmen te bemoeilijken, is ingevet.

Dan zijn er ook sagra’s die beroemd zijn vanwege andere bijzonderheden, zoals de Sagra dell’Uva in Marino (Lazio). Al sinds de eerste editie in 1952 kun je tijdens dit feest wijn in plaats van water uit de openbare fonteinen tappen.

Tot grote vreugde van de inwoners zijn grote wijntanks aangesloten op de watertoevoer. Dit gebruik is gebaseerd op een gebeurtenis uit het zeventiende-eeuwse Rome waar toen fonteinen aan de voet van het Capitool wijn spoten ter gelegenheid van de verkiezing van paus Innocentius X en paus Clemens X.

Dit jaar vindt dit feest van 5 tot en met 7 oktober plaats, dus mocht je dan in de buurt zijn, laaf je dan aan de weelderig vloeiende wijn!

foto’s: Sagra dell’Uva – Marino

Sagre d’Italië – bundeling van bijzondere sagra’s

Het idee om de sagra’s van Italië op te tekenen in het boek Sagre d’Italia (uitgegeven door Slow Food Editore) kwam van Donatella Alquati en Giorgio Mininno. Zij doorkruisten heel Italië om de verschillende kanten van dit fenomeen te achterhalen.

Giorgio: ‘Sagra’s hebben een grote aantrekkingskracht vanuit het oogpunt van tradities en ze hebben elk hun eigen eigenschappen. Ze variëren van heel professioneel georganiseerde evenementen zoals de Sagra dell’Asparago di Santena, waar het feest meer weg heeft van een enorm restaurant met koks en een ware keukenbrigade, tot zeer kleinschalige dorpsfeesten.

foto’s: Sagra dell’Asparago di Santena

Dat laatste vind je bijvoorbeeld in Porto. Dit gehucht van Castiglione del Lago telt slechts honderdvijftig inwoners, maar tijdens de sagra vertienvoudigt dit aantal, dankzij de emigranten die terugkeren om de lokale specialiteiten met wild zwijn van hun roots te koken.’

De leukste culinaire feesten in het najaar

Uit dit boek selecteerden we de leukste sagra’s voor het najaar, om op te slaan als je deze herfst een van de genoemde regio’s bezoekt.

Festival della Polenta
eerste weekend van oktober, Storo (Trentino-Alto Adige)

Festa dello Speck
eind september, Plan de Corones (Trentino-Alto Adige)

Fiera del Marrone
oktober Cuneo (Piemonte)

Fiera di San Carlo – voor Slow Food-product cardo gobbo en truffels
november, Nizza Monferrato (Piemonte)

Birricoli – met bier en street food
oktober, Celle Ligure (Ligurië)

Olioliva
november, Imperia (Ligurië) – zie ook deze blog

Festa del Salame di Cremona
oktober, Cremona (Lombardije)

Sagra della Patata
oktober, Monno (Lombardije)

Formaggi in piazza
november, Sondrio (Lombardije)

Il mulino e il suo tempo
oktober, Refrontolo (Veneto)

Festa del Radicchio
november, Castelfranco Veneto (Veneto)

Sagra della Zucca
oktober, San Martino di Terzo d’Aquileia (Friuli-Venezia Giulia)

Antica Sagra di Santa Lucia
december, Venzone (Friuli-Venezia Giulia)

Sagra dell’Uva e del Lambrusco Grasparossa
september, Castelvetro di Modena (Emilia-Romagna)

Festa d’’Autunno – Ciccioli balsamici
oktober, Albinea (Emilia-Romagna)

Festa dell’Olio Nuovo
november, Pergine Valdarno (Toscane)

Testarolo Pride
december, Pontremoli (Toscane)

Zafferiamo
oktober, Città della Pieve (Umbrië)

L’Oro di Spello – Festa dell’Olivo, Sagra della Bruschetta e Festa delle Benfinita
november, Spello (Umbrië)

Fiera del Tartufo Bianco
oktober, Pergola (Le Marche)

Mostra Mercato dell’Olio e dell’Olica
november, Cartoceto (Le Marche)

Sagra dell’Uva Cesanese
oktober, Piglio (Lazio)

Sagra della Lenticchia
september, Santo Stefano di Sessanio (Abruzzo)

La ’Ndocciata
december, Agnone (Molise)

La Sagra delle Sagre
november, Sant’Angelo dei Lombardi (Campanië)

Sapori d’Autunno
oktober, Pietrapertosa (Basilicata)

foto: La ’Ndocciata

Festival del Peperoncino
september, Diamante (Calabrië) – zie ook deze blog

Sagra dell’Uva
oktober, Rutigliano (Puglia)

Sagra della Pecora
november, Santa Ninfa (Sicilië)

Sfincione Fest
november, Bagheria (Sicilië)

Mostra dello Zafferano
november, San Gavino Monreale (Sardinië)

Nog veel en veel meer sagra’s voor het najaar, maar ook voor de winter, het voorjaar en de zomer vind je in het boek Sagre d’Italia. Ook in deze blog tipten we er al een aantal!

foto’s: Sagre d’Italie