Abruzzo – een van de minder bekende regio’s van Italië

Hoewel de regio Abruzzo (in het Nederlands ook wel Abruzzen genoemd) nog geen honderd kilometer van Rome vandaan ligt, is deze regio een van de minst bezochte gebieden van Italië, samen met buurregio Molise.

Tot 1963 vormden beide regio’s samen één regio, maar na de splitsing gaan ze als afzonderlijke regio’s door het leven. Hier ontdek je het echte, ongerepte Italië. Tijd voor een aantal tips!

Abruzzo – het dak van de Apennijnen

De naam Abruzzo zou zijn afgeleid van het Latijnse woord aprutium, ‘land van de zwijnen’. Hoewel er nog steeds zwijnen door de bossen struinen, wordt de regio nu veel meer geassocieerd met de bruine beren die er leven.

Tegenwoordig heeft de regio Abruzzo als bijnaam ‘het dak van de Apennijnen’, hetgeen te danken is aan de hoge bergtoppen die naar de blauwe lucht lijken te reiken.

Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga

In het Parco Nazionale del Gran Sasso e Monti della Laga vind je de hoogste berg van de Apennijnen, de Corno Grande. De top reikt maar liefst 2912 meter hemelwaarts en waakt over de magnifieke natuur aan zijn voeten, net als de Corno Piccolo, die met 2655 meter inderdaad iets kleiner is maar nog steeds indrukwekkend.

Er zijn geen woorden voor om de grootsheid van dit park te beschrijven. In de winter is het vrij druk, dankzij de Romeinen en Napolitanen die hier de stad ontvluchten en dankbaar gebruik maken van de schitterende skipistes.

In de zomer zie je hier veel schapen, zeker rond 5 augustus, als de meeste herders van de streek de speciale feestdag gewijd aan het dier dat ze onder hun hoede hebben komen vieren.

Ghiacciaio del Calderone – de zuidelijkste gletsjer van Europa

De Ghiacciaio del Calderone is de meest zuidelijk gelegen gletsjer van Europa. De gletsjer bevindt zich aan de rand van het Parco Nazionale del Gran Sasso en trekt elk jaar veel wintersportliefhebbers.

Je kunt met een stoeltjeslift tweeduizend meter de hoogte in, waar je een wandeling kunt maken naar de gletsjer, met schitterend uitzicht op de omgeving én op zowel de Adriatische als de Tyrreense Zee.

Parco Nazionale d’Abruzzo

Het Parco Nazionale d’Abruzzo wordt door het Wereld Natuur Fonds ‘een van de laatste jungles van Europa’ genoemd. Hier kun je zelfs op een echte ‘berensafari’, waarbij je onder leiding van een gids naar een bergweide trekt waar de bruine beren normaal gesproken komen eten.

Alleen op pad gaan kan ook; in de verschillende dorpen en dorpjes op de grens van het park zijn wandelroutes verkrijgbaar, die je langs de mooiste plekken leiden. Misschien spot je zelf ook wel een beer, een wolf of een gems. Kijk ook uit naar het zogenaamde Venusschoentje, een zeldzame orchidee.

Parco Nazionale La Majella

‘La madre montagna’, zo wordt het Parco Nazionale La Majella door de inwoners van Abruzzo ook wel genoemd. Het kalkgebergte bestaat uit zo’n zestig toppen, waarvan de helft hoger is dan tweeduizend meter. De hoogste berg is de Monte Amaro (2793 meter).

Je kunt het park te voet of per paard verkennen, al dan niet onder leiding van een gids. Speur naar wolven, beren, arenden, gemzen, vossen en otters. Ook leuk: een bezoek aan het museum van de bijzondere beer die hier voorkomt, de orso marsanico.

Meer zien dan alleen bijzondere dieren? Ga dan ook naar de Grotta del Cavallone, een van de grootste grotten van Europa, in Lama dei Peligni.

Andere aanraders zijn het vervallen klooster van Santo Spirito, de Giardino Botanico Daniele Brescia en de Tavola dei Briganti, de ‘steen van de struikrovers’. In grote stukken kalksteen hebben reizigers en herders hun namen en andere teksten gegraveerd. Er is zelfs een ingekerfde boodschap van Vittorio Emanuele II te zien!

Pescocostanzo – een van de mooiste dorpjes van Abruzzo

In het Parco Nazionale La Majella ligt ook het dorpje Pescocostanzo, een van de borghi più belli d’Italia, de mooiste dorpjes van Italië. Het is een authentieke plek die je hart zal veroveren.

Je bewondert er de Chiesa di Gesù e Maria, met schitterende barokke altaren. Het grootste altaar is gemaakt door Cosimo Fanzago, die ook de kloostergang van het naastgelegen Franciscaner klooster ontwierp.

Loop langs het Palazzo Sabatini, langs de Santa Maria del Colle (loop hier zeker even binnen om het prachtige plafond te bekijken) en langs de Santa Maria del Suffragio dei Morti.

Ook de moeite waard zijn het Palazzo Coccopalmeri, het Palazzo Colecchi, het Piazza Municipio (met onder meer het Museo dell’Artigianato Artistico) en het Monastero di Santa Scolastica, dat eveneens is ontworpen door Cosimo Fanzago.

Rondom de Sant’Antonio en het kasteel ligt de oudste wijk van het dorpje, Peschio, met een prachtig uitzicht over de groene omgeving van Pescocostanzo.

Grotte di Stiffe – gigantisch grottencomplex in Abruzzo

Ook op andere plekken in Abruzzo kun je de kracht van de natuur ervaren, zoals in het gigantische grottencomplex van Stiffe.

De grotten bevinden zich op circa twintig kilometer afstand vanaf de hoofdstad van Abruzzo, L’Aquila, die in april 2009 werd opgeschrokken door een enorme aardbeving. Onder de grond is het echter alsof de tijd heeft stilgestaan.

Je koopt in het dorp een kaartje voor de grotten, waarna je mag binnentreden in de mysterieuze wereld van stalactieten en stalagmieten, met als grande finale een enorme ‘zaal’ met waterval die oorverdovend naar beneden raast.

Costa degli Trabocchi – betoverende kustlijn met houten vissershutjes

Naast bergen beschikt Abruzzo over schitterende stranden, die maar door weinig toeristen worden bezocht. De Italianen weten de mooie stranden en baaitjes langs de kustlijn van deze regio (die meer dan honderddertig kilometer lang is) wel te vinden en genieten er van zon, zand en zee.

Extra genieten is het als je vanaf het strand uitzicht hebt op de trabocchi, houten vissershutjes op palen van waaruit de vissers makkelijk hun netten uit kunnen gooien en weer binnen kunnen halen.

In deze blog lees je meer over de Costa dei Trabocchi en over de Ciclovia Adriatica, het fietspad dat (onder meer) langs de kust van Abruzzo is aangelegd.

Abruzzo als filmdecor

De regio Abruzzo is niet alleen een geweldig decor voor een onvergetelijke vakantie, er zijn ook heel wat schitterende films opgenomen. We tippen vier films om alvast thuis op de bank te genieten van Abruzzo.

Ladyhawke – Calascio

De film Ladyhawke (1985), met onder anderen de Nederlandse Rutger Hauer, speelt zich af in het dorpje Calascio, aan de rand van het Parco Nazionale del Gran Sasso. Het verhaal draait om twee geliefden, Etienne Navarre en zijn Isabeau, die elkaar nooit aan mogen raken.

Ze zijn namelijk betoverd door de kwaadaardige bisschop van L’Aquila, die zelf stapelverliefd is op Isabeau. Navarre verandert ‘s nachts in een wolf en wanneer het licht wordt, wordt hij weer mens.

Isabeau verandert op haar beurt in een havik. Samen met de dief Phillipe Gaston, ook wel ‘de Muis’ genoemd, proberen ze te vluchten voor de bisschop en zijn betovering.

La Strada – Rocca di Mezzo

Rocca di Mezzo is het decor van La Strada (1954), van de wereldberoemde regisseur Federico Fellini. Boeienkoning Zampano reed door de straatjes van Rocca, op zoek naar een plek waar hij zijn kunsten kon vertonen.

Achter in zijn ‘brommerwagen’ reisde Gelsomina mee, het meisje dat door haar moeder voor een paar duizend lire aan deze man werd verkocht.

In de naam van de roos – Rocca Calascio

Ook In de naam van de roos (1986), met een mooie rol voor Sean Connery, werd deels in de Abruzzo opgenomen, met de Rocca Calascio als herkenningspunt.

Het verlaten Rocca Calascio is het hoogst gelegen dorpje van de regio. Het is omgetoverd tot een authentieke albergo diffuso, Rifugio della Rocca genaamd. De kamers liggen verspreid over verschillende huizen, allemaal goed gerestaureerd en stijlvol ingericht.

The American – Castel del Monte

Ondanks de schade die door de aardbeving werd aangericht, werd het dorpje Castel del Monte, samen met een paar buurdorpjes, gekozen als decor voor The American (2010).

Een film van fotograaf en regisseur Anton Corbijn, over een huurmoordenaar (gespeeld door niemand minder dan George Clooney) die hier zijn toevlucht zoekt, in het labyrint van op- en aflopende straatjes en trappen, nauwe doorgangen en huizen van witte steen uit de Apennijnen.

Castel del Monte had in die tijd zo’n vijfhonderdzestig inwoners, die alles van elkaar weten maar de grote acteur met rust lieten. Clooney logeerde in Palazzo Colelli en ’s avonds dineerde hij in het naastgelegen restaurant Il Borgo del Tempo Perso.

De mooiste dorpjes van Abruzzo

Castel del Monte staat, samen met buurdorpjes San Stefano di Sessanio en Castelvecchio, op de lijst van de mooiste Italiaanse dorpjes, net als het eerder genoemde Pescocostanzo.

Via deze link vind je alle borghi più belli d’Italia in Abruzzo. In deze blog lees je meer over Castel del Monte, Santo Stefano di Sessanio, Scanno en Civitella del Tronto; in deze blog nemen we je mee naar keramiekdorp Castelli.

Nog meer mooie dorpjes bewonderen? Città Sant’Angelo en Casoli behoren ook tot de borghi più belli. Je leest er meer over via deze link.

Sextantio Albergo Diffuso

De Zweeds/Italiaanse Daniele Kihlgren reed in 1999 op zijn motor door het verlaten dorp Santo Stefano di Sessanio. Hij was op slag verliefd en bouwde in zijn hoofd de vervallen huisjes al om tot een uniek ‘hotel’.

Kihlgren kocht het dorpje beetje bij beetje op en restaureerde met de hulp van lokale inwoners alles tot in het kleinste detail. Langzamerhand werd Sextantio Albergo Diffuso een hotel, dat inmiddels bijna dertig kamers telt en dat mede wordt gerund door een aantal dorpsbewoners.

Houd je van authenticiteit, historie en leven tussen de locals, dan is dit adres zeker de moeite van het bezoeken waard. Via deze link geniet je alvast van een voorproefje.

Campo Imperatore – ‘klein Tibet’

Bezoek naast deze dorpjes zeker ook de nabijgelegen hoogvlakte Campo Imperatore, ook wel ‘Klein Tibet’ genoemd, beroemd om de Notte delle Streghe, de Heksennacht – een groot feest in augustus waarin het geloof in hekserij wordt herdacht. In een aantal huizen zijn mozaïeken en reliëfs met heksen op bezems gemetseld.

Saffraan van de Navelli-vlakte

Abruzzo heeft culinair gezien dan misschien niet dezelfde reputatie als Toscane of Sicilië, deze regio heeft wel degelijk culinaire hoogstandjes te bieden die je niet mag missen, zoals de saffraan die op de Navelli-vlakte (in de provincie L’Aquila) wordt verbouwd.

Dit product heeft een DOP-keurmerk en er wordt dan ook veel aandacht en zorg aan de kwetsbare bloemen besteed. De meeldraden worden heel voorzichtig – met de hand- verwijderd. Een ontzettend arbeidsintensieve klus, zeker als je weet dat er voor een kilo saffraan duizenden bloemen nodig zijn!

De meeldraden worden deels in hun geheel verkocht, deels gedroogd en gemalen tot saffraanpoeder. Een paar draadjes saffraan geeft een prachtige goudgele kleur aan bijvoorbeeld risotto of pasta.

Arrosticini

Tijdens je reis door Abruzzo moet je zeker ook de arrosticini proeven, traditionele spiesjes van lams- of schapenvlees waar de regio in heel Italië beroemd om is.

De prestigieuze koksopleiding in Villa Santa Maria

Als je het dorpje Villa Santa Maria betreedt, kun je maar beter een schort en koksmuts bij je hebben. Dit schitterende plekje is namelijk het thuis van het Istituto Professionale Alberghiero Giovanni Marchitelli, een prestigieuze koksschool – zeker als je het grote aantal beroemde Italiaanse chef-koks dat hier vandaan komt in ogenschouw neemt.

Deze culinaire wortels gaan terug naar het begin van de zeventiende eeuw, toen prins Ferrante Caracciolo hier een koksschool oprichtte. Met hun diploma op zak trokken de koks vanuit het dorpje de wijde wereld in, waar ze hooggeplaatste politici, keizers en koningen verrasten met hun smakelijke gerechten.

Nog steeds houdt Villa Santa Maria haar culinaire naam hoog, onder andere met het evenement Rassegna dei Cuochi. Ook een hoogtepunt is de processie ter ere van de beschermheilige van de Italiaanse koks, San Francesco Caracciolo.

Spaghetti alla chitarra

Een van de specialiteiten van Abruzzo is spaghetti alla chitarra, vrij vertaald ‘gitaarpasta’. En nee, dat is geen pasta volgens recept van Jimi Hendrix of BB King. Deze pasta dankt zijn naam namelijk niet aan een beroemde gitaarsolo of aan het muziekinstrument zelf, maar aan het apparaat waarmee de pasta wordt ‘gesneden’.

Dit instrument heeft, net als een gitaar, een soort snaren, waar het pastadeeg doorheen wordt gedrukt, zodat je een soort vierkante spaghetti krijgt. In Abruzzo heeft bijna elke familie wel zo’n ‘pastagitaar’ in de keukenkast staan.

Hoe het werkt? Leg een stuk vers pastadeeg op de chitarra, ga er even stevig met een deegroller overheen en voilà, de spaghetti alla chitarra is klaar. Oneerbiedig gezegd is het simpelweg vierkante spaghetti, maar daarmee doen we de chitarra te kort.

De combinatie van pasta en saus luistert in Italië immers erg nauw, en aan deze pasta blijft de saus beter kleven dan aan ‘gewone’ spaghetti.

Pastadorp Fara San Martino

Het dorpje Fara San Martino draagt met trots de bijnaam ‘de bakermat van de pasta’. Het dorpje dankt dit predicaat aan het grote aantal bekende pastaproducenten die hier zijn gevestigd, waaronder De Cecco, dat in 1886 werd opgericht.

Bij het maken van de pasta maken de pastaproducenten gebruik van het water van de bergstroom de Verde om het deeg van gehard tarwemeel een unieke smaak te geven.

In deze blog lees je meer over dit pastadorp en de verschillende pastaproducenten die je hier kunt vinden.

Wijn uit Abruzzo

De traditionele druiven in Abruzzo zijn de Trebbiano d’Abruzzo (wit) en de Montepulciano d’Abruzzo (rood). Met meer dan vijftienduizend hectare aan wijngaarden is de Montepulciano d’Abruzzo de meest aanwezige druif in de regio. Sinds 1968 draagt deze wijn het DOC-keurmerk.

Volgens de verhalen die in Abruzzo de ronde doen, zou Hannibal deze wijn reeds in grote hoeveelheden hebben gebruikt, deels om de dorst van zijn soldaten te lessen, maar deels ook om de paarden van het leger mee te wassen!

Vreemd? Niet als je weet dat Hannibal er heilig in geloofde dat deze wijn de wonden van de soldaten genas en de paarden behoedde voor de schurft. Montepulciano d’Abruzzo is dus niet alleen erg lekker, maar ook nog eens gezond!

Proeven kan op veel verschillende plekken in de regio, bijvoorbeeld bij Enoteca Regionale d’Abruzzo in het zeventiende-eeuwse Palazzo Corvo in het historische centrum van Ortona.

Centerbe – likeur met honderd kruiden

Naast de beroemde wijn moet je tijdens je bezoek aan Abruzzo zeker ook een glaasje centerbe drinken, een likeur die zoals de naam al aangeeft bestaat uit een mengsel van honderd kruiden. Het alcoholpercentage kan flink hoog zijn, dus wees gewaarschuwd!

Sulmona – stad van confetti

Sulmona wordt ook wel de mooiste stad van Abruzzo genoemd. Het is de belangrijkste plaats in de Valle Peligna, een prachtig uitgestrekt dal omringd door bergtoppen die met elk seizoen mee kleuren.

Het meest in het oog springen in Sulmona echter niet de gebouwen, maar de talloze kleurrijke etalages waarin de meest beroemde schatten van de stad worden uitgestald: de bitterzoete confetti di Sulmona. Confetti zijn gesuikerde amandelen, in het Nederlands ook wel aangeduid als bruidssuikers.

Volgens (katholieke) traditie zijn deze snoepjes onmisbaar bij bruiloften (in de witte variant) en geboortes (in roze of blauw). Ze staan symbool voor de bittere (de amandel) en zoete (de suikerlaag) tijden die je in het huwelijk of in het leven te wachten staan. In Italië kennen ze daarnaast nog een rode variant, die bij het afstuderen gegeven wordt.

Nog meer bijzondere plekken in de regio Abruzzo

Ontdek nog meer bijzondere plekken in Abruzzo:

*het dorpje Cocullo, dat op de eerste dag van mei overspoeld wordt door slangen

*het Oratorio di San Pellegrino en de Chiesa di Santa Maria Assunta in Bominaco

*Alba Fucens – het ‘kleine Pompeï’ in Abruzzo

*Lama dei Peligni en de geheimen van Donna Anna

*de Stazioni del Gusto langs de snelweg van sterrenchef Niko Romito

*de prachtige steden Vasto en Chieti

*bijzondere bedevaartsoorden in Abruzzo

Via deze link vind je al onze verhalen over de regio Abruzzo. Nog veel meer tips vind je op de website In-Abruzzo.com van Ingrid Paardekoper, die ook de reisgids Abruzzo – het groene hart van Italië schreef.