Op de weg van Appia – een capriccio reisgedicht

‘De levenslijn op de palm van het land,’ zo luidt de schitterende beschrijving van de Via Appia in de poëtische reiservaring van de Vlaamse dichter Michaël Vandebril.

Vandebril wandelde over de Via Appia, de oudste en belangrijkste snelweg van het Romeinse Rijk, die van Rome naar Brindisi voert, langs ruïnes, groene heuvels, diepe kloven, rivieren en helderblauwe zeeën.

Zijn ervaringen verwerkte hij tot een reisgedicht dat herinnering en fantasie laat samenkomen in een tijdloos Italiaans landschap. Vandebril: ‘Op de weg van Appia combineert de on-the-roadbelevenis met de vele geschiedenislagen die zich op de Appia bevinden tot een capriccio reisgedicht.

Capriccio is de naam van een thema in de schilderkunst waarvoor zeventiende-eeuwse Vlaamse schilders die Italië afbeeldden bekend stonden. Ze creëerden een fantasie waarin ze bestaande en niet-bestaande archeologische ruïnes combineerden tot een imaginair Italiaans landschap.

Een capriccio is tevens een muziekstuk dat vrij is in vorm en een levendig karakter heeft door grillige sprongen te maken en ritmisch te variëren. Beide betekenissen van capriccio heb ik doorgetrokken in mijn reisgedicht.’

Het resultaat is een prachtige poëtische reis die je van Rome zuidwaarts voert, langs onder meer Albano Laziale, Terracina, Sperlonga, Capua, Gravina in Puglia en Matera, naar het eindpunt in Brindisi.

Elke etappe danst prachtig je hoofd in, in een fijn ritme, met woorden die – als je de omgeving goed kent – direct talloze beelden oproepen. De cadans wordt nog eens extra knap als je weet dat Op de weg van Appia evenveel regels telt als er Romeinse mijlen liggen tussen Rome en Brindisi: 455, met 21 stationes of stopplaatsen.

Dat doet ons in dit Dante-jaar meteen denken aan Dantes Divina Commedia, waarin Dante vasthield aan een strak rijmschema met 33 canti (verzen) per deel. Met een proloog komt het totaal op honderd canti, die elk precies duizend woorden bevatten, wat het totaal op exact honderdduizend woorden brengt.

dichter Michaël Vandebril & illustrator Bart Pluym

Zoals Dante de weg naar de hel poëtisch beschrijft, zo reis je met Vandebril dichterlijk over de Via Appia, vergezeld door illustraties van Bart Pluym. Vergilius is dit keer geen metgezel, zoals bij Dante, maar de eindbestemming. Althans: de trappen van Vergilius in Brindisi vormen het einde van de Via Appia, dat wordt gemarkeerd door twee zuilen.

‘ga met mij reisgezel
over deze uitgesleten keien
van roma tot brundisium
ons wordt geen poëzie gevraagd
het is de oude we die verzen schrijft
kom stenen spreek me aan
zing van herders hoeren en soldaten
wie daar prevelt onze naam’

Deze eerste regels van zijn reisgedicht bedacht Vandebril tijdens lange wandelingen door Villa Borghese, al slenterend door de straten van Rome en het park waar de Via Appia start. Het is het begin van een unieke reis door het zuiden, die nog lang door je hoofd zal dansen.

Een heerlijke manier om regelmatig een stukje van de Via Appia te lopen, gewoon vanuit huis, maar ook een perfecte metgezel voor wie ervan droomt deze route ooit zelf af te leggen. Daartoe geeft Vanderbil als toegift nog wat extra wetenswaardigheden en tips.

Op de weg van Appia | Michaël Vandebril | met tekeningen van Bart Pluym | ISBN 9789460019692 | € 24,95 | Uitgeverij Vrijdag | bestel Op de weg van Appia in je lokale boekhandel of via deze link bij bol.com (ook verkrijgbaar als e-book)