Michelangelo Buonarroti – van het geboortehuis tot de laatste rustplaats van deze buitengewoon talentvolle beeldhouwer, schilder en architect

Vandaag precies vijfhonderdvijftig jaar geleden zag Michelangelo Buonarroti het levenslicht. Op 6 maart 1475 kwam de kleine Michelagnolo di Ludovico Buonarroti Simoni, zoals zijn officiële naam luidt, ter wereld in Caprese Michelangelo, een gehucht in Toscane.

Tijdens een culinaire reis vorig najaar was José al even in Caprese Michelangelo, om te proeven van de kastanjes. Er was toen helaas geen tijd om het geboortehuis van Michelangelo te bezoeken. Daarom ging ze later terug naar dit idyllisch gelegen dorp, ten noorden van Arezzo en Anghiari, dat zijn naam dankt aan de beroemde kunstenaar.

Het geboortehuis van Michelangelo

José: ‘Vanaf de parkeerplaats bij de kerk loop ik omhoog, door de poort, naar het Museo Casa Natale di Michelangelo, het geboortehuis van Michelangelo. Na binnenkomst loop ik eerst even naar de eerste verdieping, waar een tentoonstelling is met hedendaagse kunst maar vanwaar je vooral een mooi uitzicht hebt over de omgeving.

Eenmaal beneden loop je naar buiten, waar een trap je dan echt naar het voormalige huis van het gezin Buonarroti brengt, waar de familie van begin oktober 1474 zes maanden lang woonde omdat vader Ludovico door de Florentijnse Republiek was benoemd tot podestà van Caprese.

Michelangelo werd hier op 6 maart 1475 geboren. Twee dagen later werd hij gedoopt in de naastgelegen San Giovanni Battista, zoals een boek met daarin de naam van doopgetuige Andrea del Biagio laat zien.

Vernoemd naar aartsengel Michaël

De naam Michelangelo kwam niet eerder voor in de familie. Het schijnt dat hij die naam kreeg omdat zijn moeder Francesca op 29 september 1474, tijdens de reis te paard naar Caprese, ten val kwam. Ze was toen drie maanden zwanger en ondanks de flinke smak liep het goed af met moeder en baby. Dat moest wel dankzij de aartsengel Michaël zijn, wiens feestdag op 29 september wordt gevierd, en dus besloot het jonge paar hun kindje naar hem te vernoemen.

Een paar weken na Michelangelo’s geboorte keerde het gezin weer terug naar Florence, waar de kleine Michelangelo werd toevertrouwd aan de zorgen van een min. Zij was getrouwd met een steenhouwer, waardoor Michelangelo later altijd verklaarde dat hij de liefde voor het beeldhouwen met haar melk had binnengekregen.

Michelangelo’s kunst in zijn geboortehuis

Aan de muur van de eerste kamer in het geboortehuis vind je onder andere een kopie van Michelangelo’s Madonna col Bambino e San Giovannino, die hij in 1504-1506 uit marmer maakt. In 1875 is er in het Britse atelier Brucciani een gipsen kopie gemaakt die hier nu te zien is.

In de tweede kamer, waar Michelangelo volgens de overlevering zou zijn geboren, hangt het drieluik Madonna con Bambino e Santi van Giuliano Amidei uit circa 1460.

De Corte Alta omvat veel gipsen kopieën van beelden van Michelangelo, waaronder het hoofd van David (het originele beeld is te zien in Gallerie dell’Accademia in Florence) en de Battaglia dei Centauri.

met dank aan Museo Casa Natale di Michelangelo voor een aantal foto’s

Aan tafel bij Buca di Michelangelo

Na mijn bezoek aan het museum loop ik naar Ristorante Buca di Michelangelo voor een heerlijke Toscaanse pranzo, met crespelle al tartufo en tiramisù della casa én prachtig uitzicht over de groene omgeving van Caprese Michelangelo.

Casa Buonarroti in Florence

Mijn interesse voor Michelangelo is gewekt en als Saskia in Florence is, bezoeken we samen Casa Buonarroti, op de hoek van Via Ghibellina en Via Michelangelo Buonarroti. Dit is van 1516 tot 1525 het woonhuis geweest van Michelangelo.

Hij was echter slechts weinig aanwezig in Florence, vanwege zijn werk in Rome. Na zijn dood liet hij het huis na aan zijn neef Leonardo, die er met zijn gezin woonde. Michelangelo’s achterneef Michelangelo Buonarroti il Giovane heeft later de basis gelegd voor het museum, dat sinds 1859 de rijke kunstcollectie van de familie Buonarroti herbergt, met ook een bibliotheek en een archief vol brieven, tekeningen en documenten, zoals Michelangelo’s boodschappenlijstje.

We bestuderen allereerst de indrukwekkende stamboom van de familie Buonarroti Simoni. Daar ontdekken we onder andere dat Ludovico, de vader van Michelangelo, tweemaal is getrouwd. Zijn eerste vrouw, Michelangelo’s moeder, overleed op dertigjarige leeftijd, toen Michelangelo pas zes jaar oud was.

Michelangelo heeft vier broers: Leonardo, Buonarroto, Giovan Simone en Sigismondo, van wie de familiecollectie ook deels in het museum te zien is.

Aan de slag als leerling-beeldhouwer

Als Michelangelo zeven jaar oud is, gaat hij naar school en leert hij lezen en schrijven. Hij ontdekt dat hij tekenen erg leuk vindt. Hij gaat in de leer bij de Florentijnse schilder en beeldhouwer Domenico Ghirlandaio en werkt als jonge kunstschilder van 1487 tot 1490 aan de fresco’s in de kapel van de Santa Maria Novella in Florence.

Hij wil beeldhouwer worden, maar zijn vader is daar op tegen. Lorenzo de’ Medici weet Ludovico te overtuigen en geeft Michelangelo vijf scudi per maand zodat hij daar als leerling-beeldhouwer zijn familie financieel mee kan steunen. Dat die investering zich heeft terugbetaald, is geen verrassing meer voor wie Michelangelo’s werken kent.

Een van de eerste beelden die Michelangelo voor zover we weten heeft gemaakt, is de kop van een faun. Helaas is dit beeld verloren geraakt en zijn alleen twee exemplaren van een beeld van Cesare Zocchi bewaard gebleven, waarvan er een te zien is in Casa Buonarroti.

Zocchi vereeuwigde de jonge Michelangelo terwijl hij geconcentreerd aan het hoofd van de faun werkt. Behalve deze beelden hebben we ook nog een mooie anekdote over dit faunenhoofd, die onder meer door Giorgio Vasari is opgetekend. In deze blog lees je daar meer over.

In dezelfde kamer bewonder je ook een majolicabord met daarop het familiewapen van de Buonarroti’s.

Madonna della Scala en Battaglia dei Centauri

In Casa Buonarroti zijn twee originele beeldhouwwerken van Michelangelo’s hand te zien: Madonna della Scala en Battaglia dei Centauri.

Michelangelo maakte de marmeren Madonna dellla Scala omstreeks 1490, toen hij pas vijftien jaar oud was. Na zijn dood komt het in bezit van Cosimo I de’ Medici, die het in 1616 aan Michelangelo Buonarroti il Giovane geeft.

Na de kopie in het geboortehuis van Michelangelo bewonder ik hier de originele Battaglia del Centauri, dat de kunstenaar zo’n twee jaar later maakte. Volgens een van zijn leerlingen heeft Michelangelo later in zijn carrière, toen hij dit werk weer onder ogen kreeg, verzucht: ‘Ik betreur het dat ik ooit wat anders ben gaan doen dan beeldhouwen; hierin ben ik toch het beste, hierin had ik het meest kunnen bereiken.’

Een zeldzaam portret van Michelangelo

Op de eerste verdieping sta je oog in oog met Michelangelo, dankzij een portret van Marcello Venusti, naar een eerder schilderij van Jacopino del Conte. Dankzij een inventarislijst uit 1799 weten we dat het portret al eeuwen deel uitmaakt van de collectie van de familie Buonarroti.

In de Galleria zijn de wanden en plafonds dankzij Michelangelo Buonarroti il Giovane gevuld met taferelen uit het leven van Michelangelo. Ze zijn tussen 1613 en 1635 gemaakt door beroemde Florentijnse en Toscaanse kunstschilders als  Artemisia Gentileschi, Giovanni da San Giovanni, Matteo Rosselli en Francesco Furini.

De tien wandschilderingen laten vooral de ontmoetingen van Michelangelo met keizers en pausen zien; op het plafond wordt de dood van de schilder weergegeven, omgeven door allegorieën van zijn talenten.

Beeltenissen van de familie Buonarroti

De Camera della notte e del dì herbergt de bronzen buste van Michelangelo van de hand van Daniele da Volterra en Giambologna, plus een reeks portretten van Buonarroti’s en gebeurtenissen uit hun leven. Pietro da Cortona portretteerde bijvoorbeeld Michelangelo’s broer Buonarroto die door paus Leo X was benoemd tot paltsgraaf.

In de aangrenzende Camera degli Angioli, die vanaf 1677 in gebruik was als kapel, zijn de kleine koepel en het plafond beschilderd met fresco’s van Michelangelo Cinganelli, met aartsengel Michaël en musicerende engeltjes.

In de nissen zie je de buste van Michelangelo il Giovane en de portretten van Cosimo Buonarroti en zijn echtgenote, met rondom schilderingen van Florentijnse heiligen.

Een portret van Galileo Galilei

De muren van de Studio zijn door Cecco Bravo, Matteo Rosselli en Domenico Pugliani versierd met beeltenissen van illustere inwoners van Toscane, met dichters, schrijvers, astronomen, wis- en natuurkundigen, artsen, rechtsgeleerden, historici, humanisten, filosofen en theologen.

Herken je Galileo Galilei, met de telescoop en een open boek met het oppervlak van de maan? En Dante, Petrarca en Amerigo Vespucci?

Schetsen en modellen

In vitrines bewonder je enkele originele schetsen van Michelangelo. Deze wisselen regelmatig, zodat ze niet beschadigd raken. Via digitale schermen kun je nog meer tekeningen bekijken.

Voor zijn dood in 1564 zou Michelangelo veel tekeningen verbrand hebben, omdat ze volgens hem niet perfecte waren en hij ze niet met de wereld wilde delen. Zijn tekeningen zijn daardoor zeldzaam en dus ook kostbaar. Het kostte de nabestaanden veel geld om overgebleven tekeningen op te kopen.

In de kamer met modellen vind je studiemateriaal voor de beeldhouwwerken van Michelangelo, van hout, was en terracotta. Het model van de carro waarin in 1873 de David werd vervoerd van het Piazza della Signoria (waar nu een kopie staat) naar de Galleria dell’Accademia, staat er ook.

met dank aan Casa Buonarroti voor een aantal foto’s

Michelangelo’s verblijf in Rome

In 1505 werd Michelangelo door paus Julius II naar Rome gehaald, onder meer om de pauselijke graftombe te maken, van marmer uit Carrara. Hij onderhield zijn vader en broers vanuit Rome en hield nauw contact met hen, zo getuigen de vele brieven die zijn bewaard in het archief van Casa Buonarroti.

In deze blog lees je meer over Michelangelo’s werken in Rome, waaronder misschien wel zijn beroemdste werk; het plafond van de Sixtijnse Kapel, waarvan in Casa Buonarrotti een kleine versie te zien is.’

Bezoek Casa Buonarroti in Florence

Je vindt Casa Buonarroti aan de Via Ghibbellina 70. Via de website van Casa Buonarroti vind je meer informatie over openingstijden en andere details voor je bezoek.

Leuk om te weten: dat Casa Buonarroti nog steeds bestaat, is mede te danken aan Nederlanders. Zij hebben er in 1966, toen de Arno zo enorm buiten zijn oevers was getreden, voor gezorgd dat het museum weer in ere kon worden hersteld. Een dankbetuiging bij de kassa herinnert hier nog steeds aan.

Michelangelo’s graf in de Santa Croce

De Santa Croce wordt door de inwoners van Florence ook wel ‘ons eigen Pantheon’ genoemd. De kerk is namelijk vooral bekend vanwege het grote aantal beroemdheden dat er ligt begraven. Het ene grafmonument is nog indrukwekkender dan het andere.

Helemaal vooraan rechts ligt het graf van de ‘goddelijke Michelangelo’. Vasari liet op dit grafmonument de drie disciplines waarin Michelangelo zo uitblonk om zijn dood treuren. De schilderkunst, de architectuur en de beeldhouwkunst plengen hun tranen bij het verlies van zo’n groot kunstenaar.

Michelangelo is gestorven in Rome, op 18 februari 1564 om precies te zijn. Hij zou worden begraven in de kerk Santi XII Apostoli, waar zijn grafmonument al gereed was. Michelangelo had voor zijn dood echter te kennen gegeven dat hij in Florence, zijn geboortestad, begraven zou willen worden.

Cosimo I wilde dan ook alles op alles zetten om deze laatste wens in vervulling te laten gaan. Het lichaam van Michelangelo werd in het holst van de nacht geroofd door een neef van Michelangelo, en verborgen tussen koopwaar werd de grote kunstenaar naar Florence gebracht.

Hier kwam hij op 11 maart aan, maar pas een paar maanden later, op 17 juli, werd hij in de Santa Croce begraven. Vasari heeft de hele onderneming op zijn graf laten optekenen. Ook op zijn lege grafmonument in Rome valt dit verhaal te lezen.

Speciale festiviteiten ter ere van Michelangelo

Ter ere van de vijfhonderdvijftigste geboortedag van Michelangelo worden er zowel in zijn geboortehuis in Caprese Michelangelo als in de Galleria dell’Accademia in Florence speciale evenementen georganiseerd.

We kijken vooral uit naar de tentoonstelling met brieven van Michelangelo die later dit jaar te zien is in het Museo Casa Natale di Michelangelo, dankzij een samenwerking met Casa Buonarroti in Florence. Alle evenementen in Caprese Michelangelo vind je in dit artikel.

In de Galleria dell’Accademia in Florence vinden onder de naam L’eterno contemporaneo lezingen en concerten plaats. Via deze link vind je het complete programma.