Italiaanse parfums – van Acqua di Parma tot Carthusia

Een parfum is iets persoonlijks. Iets wat je onderscheidt, wat jou uniek maakt. De geur van je parfum kan je terugbrengen naar die heerlijke vakantie, die mooie plek of dat fijne moment.

Italië is rijk aan allerlei heerlijke geuren, van grote merken tot nicheparfums. De verbintenis met de modewereld heeft het land veel prachtige parfums opgeleverd, met ook een aantal beroemde Italiaanse modeontwerpers dat parfums heeft gelanceerd die echte iconen zijn geworden, van Acqua di Giò van Giorgio Armani tot Roma van Laura Biagiotti. Ook Dolce & Gabbana, Gucci, Valentino en Versace ontbreken niet in de lijst van grote Italiaanse parfummerken.

In dit artikel vertellen we je alles over een aantal kleinere, maar zeker niet minder bekende, Italiaanse parfums. We nemen je mee in de traditie van vakmanschap waarmee de Italiaanse parfummakers lang geleden begonnen zijn met het veroveren van harten (en neuzen) en tippen drie bijzondere musea over parfum, in Milaan, Florence en Venetië.

De historie van het parfum

De vroegste verhalen over parfum en het gebruik ervan dateren uit de tijd van de oude Egyptenaren. Geuren werden gebruikt tijdens gebeden en farao’s wilden het eeuwige leven verzekeren door wierook te branden en aan hars te ruiken.

Ook werden er kruiden en hars verbrand omdat ze een belangrijke rol speelden in het balsemproces. De formules van deze geurige extracten werden vervolgens in de muren gekerfd, zodat iedereen ze na konden maken en gebruiken.

In de middeleeuwen nam het persoonlijke gebruik van parfum af en herontdekte men in plaats daarvan zijn helende functie. Tijdens een pestepidemie werd bijvoorbeeld gearomatiseerde wijn aanbevolen als remedie tegen verspreiding.

Het was gebruikelijk om geuren te inhaleren die verpakt waren in keramische balletjes, die bekend werden als pomanders.

Een cruciale periode in de geschiedenis van parfum was de renaissance, toen het destillatieproces sterk werd verbeterd en vanille, cacao, kaneel, tabak, peper en andere grondstoffen werden opgenomen in de ingrediëntenlijst van de beste parfums.

Acqua della Regina – parfum voor Catharina de’ Medici

Catharina de’ Medici had een grote passie voor parfums. Ze liet zelfs een eigen parfum maken door de Dominicaner monniken van Santa Maria Novella, die in die tijd erg beroemd waren om hun parfumatelier. Het kreeg de naam Acqua della Regina, ‘water van de koningin’, en rook vooral naar citrusvruchten.

foto: José Hermens | Casa le Rondini Toscana

Toen Catharina in 1533 naar Frankrijk verhuisde om met de toekomstige koning Hendrik II te trouwen, bracht ze, naast een aantal traditionele Italiaanse gerechten, haar persoonlijke parfumeur Renato Bianco mee. Bianco opende een winkel op de Pont au Change en werd erg beroemd. Vanaf dat moment verhuisden veel Italiaanse parfumeurs naar Parijs.

Farmacia di Santa Maria Novella in Florence

De monniken die het koninklijke parfum voor Catharina de’ Medici maakten, werkten voor de oudste apotheek in Europa, de Farmacia di Santa Maria Novella, die al in 1221 werd opgericht.

Halverwege de veertiende eeuw werd de machtige koopman Dardano Acciaioli ernstig ziek. Dankzij de goede zorgen van de Dominicaner monniken van Santa Maria Novella, die extracten van berenbessen voor hem bereidden, herstelde hij. Als dank financierde Acciaioli de bouw van de kapel van San Niccolò, die nu de hoofdzaal is van de farmacia.

Toen vijftig jaar later de pest om zich heen greep in Florence, begonnen de Dominicanen met de productie van rozenwater, dat werd gebruikt om kamers te ontsmetten maar ook als een soort geneesmiddel door patiënten het, gemengd met wijn, te laten drinken.

Wanneer je tegenwoordig binnenkomt in deze prachtige farmacia, word je nog altijd meteen omhuld door de vele heerlijke geuren en prachtige fresco’s.

Een van de mooiste kamers van de farmacia is de Stanze delle Acque, de waterzaal. Vanaf de zeventiende eeuw was dit de plek waar gedestilleerd water werd opgeslagen in glazen ampullen of in koperen vaten voor de bulkverkoop. De muren en het plafond zijn bedekt met prachtige vijftiende-eeuwse fresco’s van Mariotto di Nardo di Cione, die het lijdensverhaal van Christus voorstellen.

Catharina de’ Medici’s Acqua della Regina wordt vandaag de dag nog steeds geproduceerd en is te koop in de farmacia. Naast vele heerlijke (huis)parfums, kun je ook verschillende verzorgingsproducten aanschaffen, zoals balsems, zalven, lotions en zeepjes.

Violetta di Parma – parfum voor Marie Louise van Oostenrijk

Net als bij Acqua della Regina begint het verhaal van dit parfum met kloosterlingen, die in 1556 begonnen met het bereiden van geparfumeerde crèmes, dit keer niet in Florence maar in Parma.

Halverwege de negentiende eeuw vroeg Marie Louise van Oostenrijk, de tweede echtgenote van Napoleon en hertogin van Parma, het klooster om speciaal voor haar een parfum te maken op basis van viooltjes. Zo werd het beroemde Violetta di Parma geboren.

foto’s: Violetta di Parma

Acqua di Parma – Italiaanse eau de cologne

Nog bekender is Acqua di Parma, dat – zoals de naam al doet vermoeden – eveneens in Parma is ontstaan. Baron Carlo Magnani liet in 1916 voor het eerst Italiaanse eau de cologne maken, die de naam Acqua di Parma kreeg. In eerste instantie was het vooral bedoeld om de zakdoeken van heren te parfumeren.

De doosjes waarin het parfum verkocht wordt, zijn te herkennen aan het onmiskenbare giallo di Parma, de typische kleur van de historische gebouwen van de stad. Ze worden nog steeds één voor één met de hand gemaakt van stijlvol reliëfpapier.

De link met Parma wordt ook bezegeld door het wapenschild dat op elk product prijkt, een symbool van het hertogelijke wapen uit de tijd van hertogin Marie Louise. Elk flesje is versierd met een handgemaakte dop en een met de hand aangebracht etiket en is zo dus altijd uniek.

Acqua di Parma is uitgegroeid tot een van ‘s werelds beroemdste Italiaanse parfummerken. Het parfum bestaat uit bergamot, gecombineerd met nuances van leer, amber, ebbenhout, mirre en eik.

Acqua di Genova – koninklijke geur

Ook de stad Genua heeft haar eigen parfum. Acqua di Genova werd in 1853 gecreëerd voor het koninklijk huis van Savoye, door de beroemde Genuese distilleerder en parfumeur Stefano Frecceri. Het werd een onmisbare aanwinst voor op de toilettafels van veel belangrijke personen uit die tijd en al snel rook je de Genuese geur aan alle Europese koninklijke hoven.

Ook illustere persoonlijkheden uit de Italiaanse geschiedenis, zoals koning Vittorio Emanuele II en graaf Camillo Benso di Cavour genoten van Acqua di Genova.

Acqua di Genova gebruikt nu, meer dan honderdvijftig jaar later, nog steeds dezelfde ingrediënten en heeft de originele verpakking behouden. Ook worden de flesjes nog steeds één voor één met de hand gemaakt.

Acqua dell’Elba – de geur van het eiland

Acqua dell’Elba is een iconisch familiebedrijf dat aan het eind van de jaren negentig werd opgericht. De ambachtelijke parfumerie is gevestigd in Marciana Marina, op het eiland Elba, het hart van de Toscaanse archipel.

Fabio, Marco en Chiara, de bedenkers van Acqua dell’Elba, kwamen op het idee tijdens een zeiltocht. Ze wilden de schoonheid en de essentie van de zee terug laten komen in een parfum, zodat je de geur van Elba mee kunt nemen naar het vasteland.

De beginjaren van Acqua dell’Elba waren lastig. Acqua di Giò en de parfums van Trussardi en Versace domineerden de markt. Om naam te maken in Italië, wilde Acqua dell’Elba eerst bekend worden bij toeristen.

Na een tijdje werden de parfums, vooral dankzij mond-tot-mondreclame van mensen die op Elba waren geweest, aangevraagd door enkele parfumerieën op het Toscaanse vasteland en in Emilia Romagna. Vanaf toen ging het hard en veroverde het parfum eerst Italië en vervolgens de rest van de wereld.

Acqua dell’Elba houdt zich niet alleen bezig met het produceren van parfums en andere verzorgingsproducten. Ze zetten zich ook in om initiatieven op het gebied van kunst en milieu te ondersteunen en te promoten. Zo nemen ze deel aan het Sea Essence International Festival, een evenement dat is opgezet om de zee te beschermen, en organiseerden ze het project Via dell’Essenza, voor de aanleg van een geurig kustpad op Elba.

Carthusia – het parfum van Capri

In de lijst van Italiaanse parfums mag ook Carthusia niet ontbreken. Het wordt geproduceerd op Capri, vlak bij de Giardini di Augusto, met uitzicht op zee.

De geboorte van het merk Carthusia is gehuld in een legende. Het verhaal gaat dat in 1380 de kloosteroverste van het Certosa di San Giacomo een boeket bloemen klaarmaakte om de vorstin van Anjou op het eiland te verwelkomen.

Het water waarin hij het boeket drie dagen lang bewaarde, absorbeerde de lekkere bloemengeur en zo werd Garofilium silvestre caprese geboren, het eerste parfum van Capri.

Carthusia heeft het kleinste geurlaboratorium ter wereld, maar desondanks is de kracht van de Carthusia-producten de mogelijkheid om de geur volledig te personaliseren. Als klant kun je desgewenst beslissen over elke individuele geurnoot.

Museo del Profumo in Milaan

In heel Italië vind je musea gewijd aan parfum, maar de mooiste musea, met de uitgebreidste collecties, vind je in Venetië en Milaan.

In Milaan kun je een bezoek brengen aan het Museo del Profumo (Via Messina 55), waar je alles ontdekt over de mythen en legenden die verbonden zijn aan de grote parfumeurs en over de artistieke waarden van vele Italiaanse en buitenlandse parfumhuizen.

Er wordt veel aandacht besteed aan de prachtige glaskunst van veel ontwerpers én van kunstenaars die prachtige parfumflesjes hebben ontworpen. Je vindt hier zeldzame verzamelobjecten, zoals Le Roy Soleil, ontworpen door Salvador Dalí, en Le Quattro Stagioni van Fulvio Bianconi.

foto’s: Museo del Profumo

Museo Villoresi in Florence

In het Museo Villoresi (Via de’ Bardi 12) volg je een geurige route door de wereld van het parfum, van de aromatische ingrediënten tot de geschiedenis van parfum en mythen en legendes die al eeuwenlang met parfums verbonden zijn.

Het museum hoort bij de parfumerie van Lorenzo Villoresi, een van de bekendste hedendaagse geurmeesters. Hij bedacht het Osmorama, een bibliotheek van geuren op basis van historische en moderne aroma’s. Ook ontdek je hoe een parfumeur te werk gaat en een parfum stap voor stap geboren wordt.

foto’s: Lorenzo Villoresi

Museo del Profumo in het Palazzo Mocenigo in Venetië

In het Venetiaanse Palazzo Mocenigo vind je ook een museum dat is gewijd aan parfum. Er zijn verschillende zalen die je door de geschiedenis van Italiaanse parfums leiden.

In de eerste zaal zie je bijvoorbeeld een video die de rol van Venetië in de geschiedenis van parfum illustreert. Vervolgens stap je binnen in de werkplaats van een zestiende-eeuwse parfumeur. Hier leer je onder andere over de destillatietechnieken die gebruikt werden. Aan de muur hangt een kaart die de oude Venetiaanse specerijenroutes weergeeft. Aan deze kaart kun je zelfs ruiken!

De derde zaal vertelt je meer over de grondstoffen die gebruikt werden voor het maken van parfums, waarvan er veel worden genoemd in de oude receptenboeken die hier ook worden gepresenteerd.

In de vierde zaal wordt een collectie parfumflesjes en flacons uit de collectie van Monica Magnani gepresenteerd, bestaande uit parfumhouders uit verschillende tijdperken, materialen en van verschillende herkomst.

Tot slot staat er in de vijfde zaal een grote tafel met vierentwintig flessen. Hierin zitten de geuren die hebben bijgedragen aan de vorming van zes van de belangrijkste parfumfamilies. Hier kun je de geuren ‘ervaren’ en er met behulp van interactieve kaarten meer over leren.

foto’s: Palazzo Mocenigo