Mysterieuze tekens – het schrift van de Etrusken

Betty en Martijn Franke emigreerden in 2015 naar Gràdoli, aan het Lago di Bolsena. Sinds zij in het land van de Etrusken wonen, zijn ze gefascineerd door de mysterieuze geheimen die schuilgaan in het heilige landschap van dit volk. Via deze blogs delen ze hun ontdekkingen en nemen ze je mee op reis naar de antieke wereld diep onder de grond.

Betty: ‘Het lijkt net geheimschrift, de taal van de Etrusken. En het feit dat we tot op heden maar weinig geschreven teksten van hen hebben gevonden, maakt het ontcijferen er niet gemakkelijker op.

De eerste keer dat ik die mysterieuze tekens zag, was op een steen in de necropolis van Orvieto. De tekens zijn hoekig en hebben veel rechte lijnen, zodat ze makkelijk in steen uitgebeiteld kon worden.

Sinds ik me heb verdiept in het Etruskische alfabet blijkt dat zelfs sommige letters van ons eigen alfabet erin zijn te herkennen. De Etrusken schreven van rechts naar links en voor ons gevoel in spiegelbeeld. De tekens zijn geïnspireerd op het Griekse alfabet maar hebben een heel eigen stijl die nergens anders in Europa teruggevonden wordt. Het vertoont wel overeenkomsten met het veel latere runenalfabet uit Noord-Europa.

illustratie: Wikipedia

Met de ondergang van de Etruskische cultuur vlak voor het begin van onze jaartelling, zijn ook hun taal en geschriften verloren gegaan. Ik kan me voorstellen dat de Etruskische tekens nooit helemaal zijn verdwenen, maar over de Alpen zijn gereisd om in de noordelijke landen een hele eigen rol te vervullen, in de vorm van runen.

In de bloeitijd van de Etruskische cultuur, tussen 700 en 400 voor Christus, werd ook de geschreven taal ontwikkeld. Voor die tijd was er wel een alfabet, maar bestonden er nog geen geschreven teksten.

De belangrijkste serie boeken die geschreven werd, is de Etrusca disciplina. Deze heilige schriften bevatten de libri haruspicini (voorspelling aan de hand van ingewanden van offerdieren door de haruspices), de libri fulgurales (betekenis van de bliksem, bijvoorbeeld kalender voor de uitleg van de betekenis van donder), de libri fatales (betekenis van allerlei wonderen voor de toekomst) en de libri Tagetici (met openbaringen door de profeet Tages). Zelfs deze boeken zijn niet bewaard gebleven, maar we weten van hun bestaan doordat Romeinse auteurs ze als bronnen noemen.

De langste tekst die wel bewaard is gebleven, is het Liber Linteus, dat stamt uit de derde eeuw voor Christus. Het grootste deel daarvan is nog steeds niet vertaald door een gebrek aan kennis over de taal.

foto: Archeologisch Museum Zagreb

De tekst is bewaard gebleven omdat het linnen waarop het geschreven staat, is gebruikt als windsels voor een mummie in Egypte. De tekst bevat onder andere een soort kalender voor rituelen. De namen van enkele lokale goden doen vermoeden dat het is gemaakt in de omgeving van het Lago Trasimeno, waar de Etruskische steden Arezzo, Perugia, Chiusi en Cortona gevestigd zijn. Het Liber Linteus is helaas niet te bewonderen in een Italiaans museum; daarvoor moet je naar het Archeologisch Museum in Zagreb (Kroatië).

Andere belangrijke bronnen met Etruskische tekens zijn de lever van Piacenza (te zien in het gemeentemuseum van Piacenza), de Tabula Cortonensis (te zien in het Museo dell’Accademia Etrusca in Cortona), de Piombo di Magliano (te zien in het Museo Archeologico Nazionale in Florence) en de Pyrgi-tabletten (te zien in het de Villa Giulia in Rome).

Maar wanneer je rondtrekt door het Etruskisch gebied kan het zomaar zijn dat je oog ineens valt op die hoekige mysterieuze tekens…’