Italië in mijn broekzak – Op audiëntie bij Pavarotti

Sinds 2000 woont Pascal Horbach in Italië. Als televisieproducer werkt hij aan uiteenlopende programma’s waarvoor hij de mooiste locaties bezoekt en steeds weer bijzondere mensen ontmoet. Op Ciao tutti zal hij regelmatig verslag doen van onderwerpen en personen die hem de afgelopen jaren hebben weten te raken of van topics die de uitzending niet haalden.

In zijn eerste blog vertelde hij over zijn bijzondere ontmoeting met de oudste vrouw ter wereld. Dit keer een ontmoeting die minstens zo bijzonder is: Pascal mag op audiëntie bij niemand minder dan Luciano Pavarotti, de beroemdste tenor aller tijden.

portret van Pavarotti uit de serie Legends

Pascal: ‘Ik heb het voor elkaar’, gil ik enthousiast door de kier van de badkamerdeur. ‘Cosa?’ Mijn vriend Nicola staat te douchen, hij begrijpt niet meteen wat ik bedoel. Ik storm de badkamer binnen, waar de warme damp mij om de oren slaat. ‘Als eerste cameraploeg ter wereld mogen we het huis van Pavarotti in!’

Twee maanden eerder had ik het Nederlandse productiehuis TinCan voorgesteld om voor de serie Vive la Frans (van Frans Bauer) een item te produceren over de beroemdste Italiaanse tenor aller tijden. Frans zou samen met zijn broer een culturele reis door Europa maken en in twee afleveringen ook Italië aandoen. Ik schatte in dat ik Frans als muzikant én als Pavarotti-fan geen mooiere verassing kon presenteren.

‘Maar daar is nog nooit een ploeg binnen geweest, gaat jou dat wel lukken dan?’ vroeg de productieleider in het bijzijn van de regisseur terecht. ‘Tuurlijk’, blufte ik. Niets was zeker, maar ik had een slim plan en een belangrijk contact. In Italië kom je namelijk nergens zonder de juiste connecties.

De uitwerking bleek lastiger dan ik had verwacht en er ging meer tijd overheen dan ik mij eigenlijk kon permitteren. Op het moment dat de Nederlandse cameraploeg richting Italië reed, had ik nog steeds geen bevestiging op zak.

Ondanks het feit dat ik het risico liep nul op mijn rekest te krijgen, had ik de Nederlandse productie op het hart gedrukt te vertrouwen op mijn kunnen. Dit soort, op papier onmogelijke uitdagingen, lukken mij namelijk – bijna – altijd.

portretten van Vasco Rossi & Sofia Loren uit de serie Legends

Twee jaar eerder werd mijn serie van pop-artportretten met Italiaanse iconen uit de wereld van muziek, wetenschap, politiek en cinema tentoongesteld in een mooie galerie aan het Piazza Duomo in Parma. Met deze serie, Legends genaamd, wilde ik in de moderne tijd van vervlakking, waarin het sterrendom gedomineerd wordt door wannabe’s, vloggers en trendsetters, een eerbetoon leveren aan die personages die in het verleden een werkelijke bijdrage hebben geleverd aan de Italiaanse cultuur.

Rondom de opening was veel publiciteit. Dankzij veel vrienden en collega’s bleek er een flinke belangstelling voor de opening, ook van buitenaf. Een van mijn werken betrof een portret van Pavarotti, digitaal bewerkt en afgedrukt in een compositie die wat mij betreft duidelijk refereert aan mijn Nederlandse afkomst. Met de kleuren uit het secundaire palet had ik een knipoog naar Piet Mondriaan snel gemaakt. Dat  portret van Pavarotti had ter promotie door de hele stad gehangen.

Mijn dierbare vriend Giuseppe, een operaliefhebber pur sang, had buiten mijn weten om de assistent van Pavarotti uitgenodigd voor de opening. De tenor was inmiddels al zes jaar niet meer onder ons, maar Francesca werkte nog steeds voor Nicoletta Mantovani, de weduwe van Luciano.

Zo leerde ik dus de vrouw kennen die de laatste vijftien levensjaren aan de zijde van de living legend had gewerkt. Te horen dat mijn werk haar emotioneerde was uiteraard een groot compliment.

Modena

Pavarotti werd geboren in Modena, dat op een steenworp afstand van Parma ligt. Ik was dan ook vaak langs zijn huis gekomen. In Emilia-Romagna doen veel verhalen over de tenor de ronde. Verschillende heb ik inmiddels kunnen checken bij Francesca. Bijzonder om ze uit eerste hand te horen!

Iedereen weet wie Pavarotti is, maar niet iedereen is een operafanaat. Daarom even een paar leuke weetjes over hem.

Door zijn overstap naar de populaire muziek was Pavarotti de eerste tenor in de geschiedenis die opera dichter bij het ‘gewone’ volk wist te brengen. Een cross over die leidde tot een enorm commercieel succes.

Overigens niet alleen ten behoeve van zijn eigen portemonnee. Vaak verleende hij zijn medewerking aan evenementen voor goede doelen. Pavarotti & Friends is daar het bekendste voorbeeld van, door hem zelf geïnitieerd al vroeg in de jaren negentig. Dankzij de samenwerking met artiesten als U2, Sting, Bob Geldof, Andrea Bocelli, Bryan Adams, Liza Minnelli, Elton John, Eric Clapton, Natalie Cole, Stevie Wonder, Lionel Richie en Joe Cocker genereerde Luciano wereldwijd veel media-aandacht en dus geld. Naast dit initiatief konden het internationale Rode Kruis en verschillende vluchtelingenprojecten rekenen op zijn immense steun.

Luciano begon zijn carrière in 1961. Hij werd in de operahuizen bekend om zijn warme en kwalitatief exceptionele stemgeluid dat hij, als eerste tenor ter wereld, in eigen beheer op de plaat zette. Mede dankzij de opnames van die individuele aria’s werd hij snel wereldberoemd en vestigde zijn naam voorgoed boven aan de ranglijst van de beste tenoren van de twintigste eeuw.

Zijn laatste optreden vond plaats tijdens ‘mijn’ Olympische Winterspelen in Turijn, waar ik in mijn volgende blog over zal schrijven. Op 6 september 2007 overleed hij aan de gevolgen van alvleesklierkanker. Nessun dorma… Inmiddels rust zijn stem echter voor eeuwig, al houden zijn bekendste werken de herinnering aan zijn stemgeluid levend.

Wat niet veel mensen weten, is dat Pavarotti een fervent kaartspeler was. Zó gedreven dat hij meer dan vaak zijn kaartvrienden, van nota bene de lagere school, meenam op tournee! Onvoorstelbaar, maar voordat Pavarotti op plekken als de Royal Albert Hall het toneel op ging, vermaakte hij zich backstage met zijn hartsvrienden en een kaartspelletje dat in het Italiaans briscola heet (een troefspel als klaverjassen).

Werkelijk een ongelooflijk contrast tussen de grandeur van een performance op het wereldtoneel en het onschuldige vermaak achter de schermen. Hij wisselde die activiteiten zonder enig probleem met elkaar af. De ene minuut galmde zijn magistrale stem door de beroemdste operahuizen (waar het aanwezige publiek honderden euro’s betaalde om hem live te aanschouwen), terwijl hij een minuut daarvoor nog met zijn maatjes van weleer, aan een speciaal overgevlogen houten tafel, ja die uit zijn jeugd, een simpel kaartspelletje speelde.

Francesca was daar zelf vaak getuige van geweest. Haar mooie verhalen wekten vaak mijn verbazing. Maar goed, met haar in gedachten deed ik dus mijn belofte aan het productiebedrijf van Frans Bauer. Tijdens een eerste telefoontje vroeg Francesca mij direct een mail met uitleg over het programma, over de persoon Frans en over onze intenties wat betreft het te draaien item.

Mijn ‘geluk’ was dat zij op dat moment uiterst druk was met de laatste voorbereidingen van de openstelling van de privévertrekken van Pavarotti. Zijn tweede huis op het platteland zou een museum worden om zo de grote schare fans de kans te geven dichter bij hun held te komen dan ooit te voren.

Ik noem het een geluk, want het ‘heiligdom’ zou eindelijk toegankelijk worden, dus ook voor een televisieploeg die publiciteit genereerde, zo redeneerde ik. Het bleek echter een ongeluk, want met zoveel druk op de openingsdata kwam Francesca om in het werk… en vergat mij gewoon!

Terwijl ik op een uiterst zonnige dag met Frans op een gehuurde taxiboot over het Venetiaanse Canal Grande scheerde, was ik nog immer aan het wachten op een definitief akkoord van Francesca.

Op het Piazza San Marco belde ik haar. Ik was ongerust, want vier dagen later zouden we bij haar op de stoep staan. Ze bekende mij dat het haar totaal ontschoten was en zou zo snel mogelijk met de weduwe van Pavarotti overleggen. ‘Zij is er nooit, maar ik wil het liever persoonlijk met haar bespreken, dat werkt het beste,’ verklaarde Francesca, die niet zo’n goeie band heeft met Nicoletta. De geruchten gaan dat de weduwe een feeks kan zijn.

Ik antwoordde dat ik haar begreep, maar dat die tijd er niet was. Mijn regisseur vroeg, zo kort voor opname, terecht om uitsluitsel. Uiteindelijk zwichtte Francesca voor mijn betoog en zei dat we die donderdagmiddag van harte welkom waren.

Opgelucht en alsof het mij geen enkele moeite had gekost (als producer wil je namelijk nooit jouw geleden stress overdragen bij de rest van de crew) meldde ik dat alles in kannen en kruiken was. Iedereen superblij!

Die donderdagochtend bezochten wij het Ferrari-museum. Dankzij een bevriende Ferrari-eigenaar had ik geregeld dat Frans in een knalrode open Ferrari naar het huis van Pavarotti kon rijden, dat op nog geen tien minuten afstand lag. Mooie beelden door het hoge grasland van de provincie Modena.

stoer in de Ferrari op weg naar het huis van Pavarotti

Ik reed voor de ploeg uit naar de locatie. Meestal neem ik die voorsprong om voor aankomst van de presentator te checken of alles is geregeld zoals afgesproken, zodat de crew bij aankomst direct kan draaien. Ik gaf Francesca een zoen, maar merkte de angstige blik in haar ogen op.

‘Ho un problema, un problema grande, Pascal’, zei ze op fluistertoon, alsof iemand ons afluisterde. Wij bevonden ons in het deel van het landhuis waar honderd jaar eerder waarschijnlijk de paarden op stal stonden, dus haar woorden galmden, ondanks het gefluister, toch door de ruimte. Ze schrok er zelf van.

‘Cosa c’è?’ Ik wilde weten wat er aan de hand was. Waarom keek ze zo bezorgd? ‘Nicoletta is vanochtend onverwacht aangekomen,’ siste Francesca in mijn oor. ‘Normaal komt ze nooit en áls ze al komt, laat ze dat op zijn minst één dag van te voren weten. Vandaag kwam ze echter zonder aankondiging kijken hoe de voorbereidingen van de opening voor het museum verlopen.’

Pavarotti’s landhuis

Ik snapte niet waarom dat een probleem was: ‘E quindi?‘ Het hoge woord kwam er snel uit. Francesca had mij een paar dagen eerder wel de toestemming gegeven, maar dat nooit meer gemeld aan de weduwe. Het vooruitzicht dat Nicoletta binnen een kwartier oog in oog zou staan met een cameraploeg uit Nederland maakte dat Francesca van de zenuwen niet meer wist wat ze moest doen. ‘Ik heb helemaal geen bevoegdheid om dit soort dingen goed te keuren en te beslissen.’

Ik liet merken dat ik dat niet zo’n slimme actie vond, waarop zij mij ervan probeerde te overtuigen van alles af te zien. ‘Sorry hoor Francesca, maar dat kan echt niet. Over enkele ogenblikken staan én de presentator én de regisseur én de crew op de stoep en nu vraag je mij daar vanaf te zien?’

‘Si, hai ragione, scusami’. Gelukkig begreep ze dat ze mij niet kon wegsturen, maar voegde er aan toe: ‘Als dit mij mijn baan kost, is het wél jouw schuld’.

Voordat ik daarop kon antwoorden, hoorden we het onmiskenbaar zware gebrul van een Ferrari. We draaiden ons om en zagen hoe de broer van Frans wat onbehendig de oprijlaan opreed en bijna een struik meenam. Achter hem een pick-up met cameraman en geluid en daarachter de regiewagen. Het leek de familie Flodder wel.

Ik sprintte in hun richting en gebood iedereen vooral niet verder te rijden. De regisseur stapte uit en bij het zien van mijn stresshoofd (ik kon het deze keer niet verbergen) vroeg hij waarom ik zo fel was.

Snel legde ik de situatie uit en dat we dus snel en efficiënt moesten werken. We riskeerden anders van het erf afgestuurd te worden. Ik wees naar het restaurant waar de weduwe Nicoletta nietsvermoedend van haar lunch genoot.

Ik liep terug naar Francesca die duidelijk bang was dat het geluid van de Ferrari ‘slapende honden’ had wakker gemaakt. Maar de deur van het restaurant achter in de tuin bleef dicht en dus konden wij snel aan de slag. ‘Veloce, veloce,’ blies Francesca in mijn oor.

Frans en zijn broer liepen inmiddels op hun dooie gemakje richting Francesca om haar te begroeten. Zij wachtte hun toenadering niet af, draaide zich om en liep gehaast het kantoor in. Frans stond met een uitgestrekte hand. ‘Ze is heel druk.’ Ik loog niet…

Je moet weten dat je een presentator niet altijd van alles op de hoogte stelt, omdat zijn humeur zijn prestatie kan verstoren. Frans keek mij verbaasd aan, maar ik gaf verder dus geen uitleg.

Wanneer je de aflevering terugkijkt (dat kan via deze link) zie je dat Frans onmiskenbaar onder de indruk is wanneer hij het huis betreedt. Een mooi, ontroerend plaatje. Ineens staat hij oog in oog met de Steinway-vleugel, ooit bespeeld door zijn idool. Uiteraard is dat de goden verzoeken. Het duurt dan ook maar luttele seconden voor hij met zijn vingers voorzichtig de toetsen beroert. Begrijpelijk.

Maar wat je niet ziet is hoe Francesca vanuit het kantoor het huis binnen sprint om mij en de regisseur een standje te geven. Frans moest onmiddellijk bij de vleugel vandaan!

‘Stop. Stop! Non è possibile! Non si può toccare niente!‘ Er stonden inderdaad overal bordjes met daarop NON TOCCARE’, maar een professionele muzikant die even een riedeltje speelt vraagt niet om zo’n overdreven reactie. Pavarotti is zeker een legende, maar een piano, ook al was die van Luciano, lijdt niet onder een aantal goed gespeelde noten, toch?

Ik overtuigde de regisseur dat  het gevaar van een tweede ‘misstap’ van Frans kon eindigen in het afbreken van de opnames door Francesca en maande hem vooral vaart te maken met het rondje door de andere ruimtes in het huis.

Ik draaide mij naar Francesca die inmiddels zweetdruppels op haar voorhoofd had staan. ‘Nu zul je zien dat Nicoletta de piano heeft gehoord!’ Ze deed het nog net niet in haar broek. Ik legde mijn arm op haar schouder: ‘Nee joh, het komt allemaal goed’ en duwde haar langzaam naar buiten, weg van de crew.

Met Francesca op afstand kon de ploeg het item in rust afdraaien. Een knipoog van mij werd beantwoord door een goedkeurende knik van de regisseur, die wist wat hem te doen stond.

Eenmaal buiten duurde het nog geen tien minuten tot Francesca en ik zagen hoe Nicoletta het restaurant uitliep, op zo’n honderd meter afstand. Heel rustig, ze had duidelijk de klanken van de piano niet gehoord, kwam ze onze kant oplopen.

Nog geen split second later werd Frans door de regisseur naar buiten geduwd en stond hij ineens naast mij. Hij keek vertwijfeld over zijn schouder naar de crew. ‘Nou jongens, het staat er ineens allemaal wel heel snel op. Zullen we nog een rondje door het huis lopen? Ik heb het gevoel dat er vast nog wel iets te draaien is wat we zijn vergeten.’

Achter Frans maakte ik richting de regisseur een gebaar van het mes op de keel en knikte overdreven in de richting van het restaurant. Hij zag Nicoletta in de verte, pakte het statief dat nog tegen de muur stond en gaf Francesca snel een hand: ‘Grazie mille’. En naar Frans: ‘Kom op we moeten door, we zijn al te laat voor de volgende afspraak.’ Hij pakte hem bij de hand en sleepte hem richting de Ferrari.

Frans kreeg wederom de kans niet om Francesca een hand te geven. Daar was ik blij om, want dan had hij Nicoletta zeker in het vizier gekregen. De weduwe was nu gevaarlijk dichtbij,maar afgeleid door een telefoongesprek. Frans zou haar zeker herkend hebben en zich hebben voorgesteld als die presentator uit Nederland.

Francesca stond inmiddels in haar broek te pissen van angst en gebaarde mij de crew zo snel mogelijk te volgen. Zonder een zoen liep zij de tuin in, om Nicoletta op gepaste afstand te misleiden.

Als de familie Flodder waren we gekomen en in diezelfde stijl haastten wij ons het landgoed ook weer af. Op naar de openbare begraafplaats van het dorp waar de maestro is bijgezet in het familiegraf, een tombe boven de grond waar de kisten van de overledenen in de lengte worden bijgezet. De omvang van de wereldster was echter van dien aard dat hij als enige horizontaal, dus dwars, is bijgezet.

Indrukwekkend is het bijschrift waaruit blijkt dat ook twee van zijn uiterst jonge kinderen er liggen begraven. Op die doodgewone begraafplaats sta je oog in oog met de eenvoud van Pavarotti. Hij heeft nooit gepretendeerd anders te zijn dan de rest, want ondanks zijn wereldfaam bleef hij die jongen uit het dorp die graag een kaartje legde. Zoals hij zich tijdens zijn leven bleef omringen met de vrienden van vroeger, heeft hij voor zijn laatste rustplaats ook een plek gekozen tussen de burgers van zijn dorp.

Een hectische dag werd zo in alle rust afgesloten. Ik denk overigens niet dat er voorlopig een ander camerateam toegang krijgt tot het landhuis, nu Francesca de schrik van haar leven kreeg. Dus een beetje trots op deze prestatie ben ik wel!’

Benieuwd wat Pascals volgende uitdagingen zijn? Op Instagram reis je het hele jaar door met hem mee, naar mooie Italiaanse bestemmingen, bijzondere ontmoetingen en van typisch Italiaanse tradities. Je volgt hem via Pascal_Horbach en/of Italieinmijnbroekzak, nog veel meer verhalen lees je op zijn blog Italië in mijn broekzak.