Morano Calabro – de parel van het Parco del Pollino

Als een blokkendoos van hoog op elkaar gestapelde en aan elkaar vast gebouwde huizen, zie je Morano Calabro al van verre liggen. In deze oude borgo in het uiterste noorden van Calabrië, lijken de huizen vastgeplakt aan de heuvel, met op de top de resten van een oud kasteel en de oudste kerk van het dorp.

Op de achtergrond prijken de bergen van het Parco del Pollino. Dit ongerepte, ruige berggebied is het grootste nationale park van Italië. Hans en Marga nemen je vanuit hun huis in de Cilento mee naar deze bijzondere borgo.

Een van de mooiste dorpjes van Calabrië

Hans en Marga: ‘Morano Calabro ligt niet op een toeristische route, hoewel de autostrada naar Reggio Calabria slechts vijf kilometer verderop ligt. Het dorp is uitgeroepen tot een van de borghi più belli d’Italia, de mooiste dorpjes van Italië, en werd eveneens bekroond met een Bandiera Arancione.

Morano Calabro door de ogen van Escher

De beroemde graficus Maurtis Cornelis Escher, die veel in Italië kwam, was zo onder de indruk van Morano Calabro, dat hij de bijzondere vorm in 1930 zelfs vastgelegd heeft in een houtsnede.

foto’s: Proloco Morano Calabro

Het kasteel van Morano Calabro

We beginnen onze tocht bij het oude Normandische kasteel, waar je een schitterend uitzicht hebt over de omgeving. Het dorp ligt als een zee van rode daken onder je. De ruim tweeduizend meter hoge bergtoppen vormen een prachtig decor; in de verte kijk je in de richting van de Ionische Zee.

Het is een strategische plek die vroeger langs een Romeinse verbindingsroute lag. De Romeinen bouwden hier een fort. Op de resten daarvan werd in de elfde eeuw het Castello Normanno Svevo gebouwd.

Rondom dit kasteel verrezen de eerste huizen van de borgo. In de vijftiende eeuw werd de familie San Severino eigenaar van het kasteel en daarmee begon een periode van grote bloei. Het kasteel werd verder uitgebouwd en aan de voet van de heuvel werd het klooster van San Bernardino da Siena gesticht.

In de kerk van het prachtige klooster is een kapel ingericht voor de familie San Severino, met een beeld van San Bernardino, de patroonheilige van Morano Calabro.

Het kasteel is dagelijks geopend, ’s ochtends van 10.00 tot 13.00 uur en ’s middags van 16.00 tot 19.00 uur. In de kelder is een mooie videopresentatie over de kerken van het dorp, het jaarlijkse Festa della Bandiera (waarover later meer) en het Parco Nazionale del Pollino.

Een labyrint aan straatjes

Vanaf het kasteel kun je afdalen in het labyrint van straatjes, trappen, poortjes en je onderdompelen in de sfeer van de oude borgo. De smalle trappen met oude keien gaan vaak steil omhoog, naar de kriskras door elkaar liggende huizen.

In dit bovenste deel van Morano Calabro zijn vrij veel verlaten huizen, maar ook een mooi gerestaureerde bed & breakfast. Veel inwoners zijn vertrokken naar huizen rondom het dorp, want met de auto zijn de meeste huizen in dit oude gedeelte onbereikbaar.

La Bottega del Pollino

We ontmoeten Nicola, die een jaar geleden gestart is met La Bottega del Pollino, een winkel in Calabrese kunstnijverheid. Nicola is een jonge Calabrees, die net als zoveel jongeren uit Zuid-Italië zijn dorp had verlaten en een toekomst in het noorden zocht.

Hij kwam in Amsterdam terecht, maar keerde terug naar zijn geboortegrond. Hij verkoopt prachtige, originele handgemaakte producten, zoals traditionele manden (waaronder de rieten mandjes waarin ricotta wordt gemaakt), aardewerk, snijplanken, traditionele kookpotten en vijzels.

De vriendelijke en ambitieuze Nicola is een aanwinst voor het dorp. Hij vertelt vol passie over de oude gebruiksvoorwerpen. ‘Voor mij is het belangrijk dat bezoekers het verleden kunnen ervaren en ik ze een blijvende indruk kan geven van onze cultuur’. Op de website van La Bottega del Pollino, met veel informatie, vind je ook een webshop met de mogelijkheid voor verzending naar Nederland en België.

Luigi Stabile, ereburger van Morano Calabro

Het lager gelegen deel Van Morano Calabro is levendiger, met een aantal winkeltjes en bars. Zelfs met behulp van de plattegrond van de gemeente is het bijna onmogelijk de weg te vinden in het doolhof van straatjes en steegjes.

In dit deel ligt de werkplaats van Luigi Stabile, ereburger van Morano Calabro, muzikant en maker van de traditionele Calabrese muziekinstrumenten. Volksmuziek is een belangrijk deel van de Zuid-Italiaanse cultuur. De ritmische en opzwepende muziek van de traditionele dansen als de pizzica en de tarantella, de liedjes over de briganti, ze zitten allemaal in het hart van de Zuid-Italiaan.

We zijn uitgenodigd om zijn studio te bezoeken, maar ook die is voor een buitenstaander onvindbaar. Luigi haalt ons daarom vanaf het piazza op en loodst ons naar zijn werkplaats in een oud palazzo met grote binnenplaats.

Luigi vertelt vol passie over zijn mooie ambacht, laat zien hoe hij de instrumenten maakt, welke materialen hij gebruikt en hoe de verschillende klanken en toonhoogten ontstaan. Ook bespeelt hij alle instrumenten.

Van elk instrument zijn er verschillende versies, afhankelijk van de gebruikte houtsoort en het formaat, die allemaal weer voor een ander geluid zorgen. Zo leren we alles over de lira calabrese (lier), de zampogna (doedelzak), de ciaramella (houten fluit) en de tamburello (tamboerijn).

De indrukwekkende zampogna wordt gemaakt met de huid van een hele geit, waarvan de lichaamsinhoud via een achterpoot helemaal leeggehaald wordt. De linker voorpoot wordt verbonden met het blaasstuk. Een geitenhuid wordt ook gebruikt om de tamboerijn te bespannen. Heel mooi om dit allemaal te kunnen zien.

In de naastliggende ruimte laat Luigi ons nog een nieuw project zien, een permanente tentoonstelling over de traditionele muziek van Calabrië. Een mooi initiatief van deze bevlogen muzikant, die alle traditionele instrumenten kan bespelen.

Strada degli Antichi Mestieri en Vicolo d’Amore

Met ons hoofd nog vol indrukken verkennen we de straatjes verder. Een leuk deel is de straat bij de Porta San Nicola en de kerk van San Nicola. Deze straat wordt ook wel de Strada degli Antichi Mestieri genoemd.

Bewoners hebben de deuren en ramen in de sfeer van oude beroepen gebracht, zoals de timmerman, kleermaker, bakker. Ook zie je hier de Vicolo d’Amore , de steeg van de liefde.

Voor de kerk  van San Nicola staat een oude fontein uit de zestiende eeuw. Dit was ooit de joodse wijk, waar de Via Giudea nog aan herinnert. In de kerk van San Nicola bevindt zich ook een ondergrondse ruimte die ooit gebruikt werd als geheime synagoge.

Via Vigna della Signora

Een andere mooie straat is de Via Vigna della Signora, die vanaf het piazza omhoog gaat. Dit is een bredere straat met grote huizen en palazzi. Aan de muren hangen grote zwart-witfoto’s die een mooi beeld geven van het leven van vroeger.

San Bernardino – de beschermheilige van Morano Calabro

De Proloco van Morano Calabro is heel actief en behulpzaam. Je kunt met een gids het Convento di San Bernardino da Siena en de Chiesa della Santa Maddalena bezoeken.

De Proloco is gevestigd in het Convento van San Bernardino da Siena, onder aan de heuvel bij het park. Gids Mariella Rose leidt ons rond in het klooster, dat prachtig is in al zijn eenvoud.

Het klooster werd in 1452 gesticht door de familie San Severino. In de kerk van San Bernardino da Siena vind je ook een kapel gewijd aan deze belangrijke familie.

In de portico voor de kerk zijn restanten te zien van oude fresco’s. Binnen bewonder je een prachtig houten cassettenplafond in Venetiaanse stijl. De kerk ademt een sobere maar serene sfeer.

Tijdens ons bezoek is de kerk versierd met grote bloemstukken, vanwege de viering van de naamdag van San Bernardino, die de volgende dag (op 20 mei) gevierd wordt. Na een processie vanaf het kasteel wordt de sleutel van de stad tijdens een mis overgedragen aan San Bernardino.

Vanaf de wijk San Nicola voegt zich een corteo storico, een optocht met locals in historische kostuums, bij de processie.

Nog meer mooie kerken in Morano Calabro

We bezoeken ook de Chiesa di Santa Maria Maddelena. De kerk is te herkennen aan de grote koepel in groen en okergeel majolica. Het huidige interieur is in de stijl van de late barok.

In de grote sacristie worden verschillende kunstschatten uit de kerken van Morano Calabro bewaard, waaronder het veelluik van de beroemde Venetiaanse schilder Bartolomeo Vivarini uit de vroege renaissance.

Het meesterwerk, waarop rechts San Bernardino is afgebeeld en links San Franciscus van Assisi, komt oorspronkelijk uit het klooster van San Bernardino.

In het hoogste deel van Morano Calabro liggen de oudste kerken, de Chiesa dell’Annunziata en de Chiesa di Santi Pietro e Paolo. In deze laatste kerk uit de elfde eeuw bevinden zich marmeren beelden van de apostelen Petrus en Paulus en twee heiligen, een meesterwerk van Pietro Bernini, de vader van de beroemde beeldhouwer Gianlorenzo Bernini.

Museo della Storia dell’Agricoltura e delle Pastorizia

Als je door het dorp loopt, lijkt het of je een reis in het verleden maakt. Dat geldt nog meer tijdens een bezoek aan het Museo della Storia dell’Agricoltura e della Pastorizia (Via Giudea 1), dat is verstopt in een prachtig oud palazzo dicht bij de Porta di San Nicola.

Op de begane grond van het Palazzo Salmena, waar vroeger de werkvertrekken voor het personeel waren, zie je de originele keuken, een grote olijfpers en twee grote ovens, waarvan de grootste bedoeld was om brood te bakken en de kleinere voor het bereiden van vlees.

Verdeeld over twee verdiepingen zijn er negen vertrekken die met heel veel voorwerpen en foto’s de geschiedenis van het boerenleven laten zien, zoals het verbouwen en oogsten van graan, het persen van olijfolie, het hoeden van schapen en het verwerken van wol.

Ook is er een ingerichte boerenwoonruimte te zien. Het museum is absoluut de moeite waard om te bezoeken. Je vindt er ook de afbeeldingen van het werk waarmee Escher het dorp beroemd maakte.

Het museum is in de zomer dagelijks (behalve op maandag) geopend van 9.00 tot 12.00 uur en van 15.30 tot 18.30 uur. In de winter kun je er dagelijks (wederom met uitzondering van maandag) terecht van 9.30 tot 12.00 uur en van 15.30 tot 17.00 uur. Je kunt altijd voorafgaand aan je bezoek contact opnemen via 0039-3201475447.

Museo Il Nibbio

Naast het kasteel ligt het Museo Il Nibbio, over de prachtige natuur in het Parco del Pollino, een van de laatste ongerepte natuurgebieden van Italië en Geopark van Unesco.

Je ontdekt er alles over de flora en fauna van het park. Ook zijn er een paar oude werkplaatsen van ambachtslieden ingericht die een beeld geven van de geschiedenis en het dagelijks leven.

Het museum is van 1 juni tot en met 15 september dagelijks (behalve op maandag) geopend van 10.00 tot 13.00 uur en van 16.00 tot 20.00 uur. Van 16 september tot en met 31 mei kun je er terecht van 10.00 tot 13.00 uur en van 15.00 tot 18.00 uur.

De organisatie Il Nibbio heeft ook een aantal karakteristieke huizen in het bovenste deel van de borgo gerestaureerd om te verhuren. Als je je helemaal onder wil dompelen in de sfeer van het oude Morano Calabro, is dat een leuke manier om te overnachten.

Alle huizen van deze Ospitalità Diffusa del Nibbio zijn authentiek ingericht. Zo kan je onder andere overnachten in La Torre del Poeta, de toren van de dichter, of in La Casa del Vetraio, het huis van de pottenbakker.

B&B La Panoramica

Wij hebben op een andere mooie plek overnacht, bij B&B La Panoramica in Contrada Mangioppo, anderhalve kilometer buiten Morano Calabro.

Vanuit de B&B heb je een schitterend uitzicht op de hele borgo. Je hebt er alle ruimte in de tuin met zwembad en kunt gebruik maken van een gezamenlijke keuken. Eigenaresse Christa neemt de tijd voor haar gasten en vertelt je graag over de omgeving, bijvoorbeeld tijdens een heerlijk uitgebreid ontbijt.

Festa della Bandiera

Als je Morano Calabro in augustus bezoekt, maak je wellicht het Festa della Bandiera mee, het hoogtepunt van het jaar, als de middeleeuwse slag tegen de Saracenen uit het jaar 1096, de tijd dat de borgo ontstond, wordt nagespeeld.

Bij die slag werd een belangrijke Saraceen gevangen genomen en onthoofd. Sindsdien is het hoofd van een Moor, dat ook is afgebeeld op de gemeentevlag, het icoon geworden van de identiteit van Morano Calabro. Bij de fontein voor de San Nicola, die we eerder noemden, is in het midden ook een Moor te zien.

Het feest duurt drie dagen. Op de ochtend van de derde dag worden de inwoners door tromgeroffel opgeroepen voor de ceremonie. Aan het einde van de middag worden op het kasteel twee vlaggen overgedragen, de oude witte Morenvlag, met het hoofd van een Moor, en de koninklijke vlag.

Vanaf het kasteel vertrekt dan een optocht van families van notabelen, begeleid door ridders. Vanaf het Palazzo Salmone, in het lager gelegen deel van de borgo, vertrekt een optocht van het gewone volk die zich bij de notabelen aansluit.

Tijdens deze corteo storico zijn de mensen gekleed in prachtige renaissancekostuums. De optocht eindigt onder in het dorp, waar de Morenvlag wordt overgedragen aan de hoofdmagistraat om met zich mee te dragen in de veldslag.

Na het uitroepen van de overwinning begint een groot feest met een optreden van vaandelzwaaiers. De historische optocht gaat dan naar de kerk van San Bernardino da Siena om de patroonheilige te bedanken.

Vroeger werd het Festa della Bandiera op 20 mei gevierd, samen met het feest van de patroonheilige, maar nu zijn er dus twee mogelijkheden om Morano Calabro in feeststemming mee te maken.’

met dank aan Marielle Rose en Rocco Ingianna van ProLoco Morano Calabro voor alle informatie en een aantal foto’s