Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Vlak achter het Colosseum – een van de drukst bezochte plekken van Rome – ligt een onbekende(re) bezienswaardigheid: de Santo Stefano Rotondo. Deze ronde, duistere kerk werd gesticht ter ere van de heilige Stefanus, de eerste martelaar van het christendom.
Als je hier over de drempel stapt, moet je wel een sterke maag hebben en niet bang uitgevallen zijn, want op de muren van de kerk zie je fresco’s waarop in detail vreselijk gruwelijke martelscènes worden uitgebeeld…
Een van de oudste christelijke kerken ter wereld
De Santo Stefano Rotondo is een van de oudste christelijke kerken ter wereld die nog altijd te bezoeken is. De kerk werd gebouwd toen Simplicius paus was, in de tweede helft van de vijfde eeuw.
Al vanaf het vroegste begin had de kerk een rond grondplan, alhoewel er in de loop der eeuwen verder wel het nodige verbouwd is aan de originele constructie.
Van het allereerste ronde kerkje weten we dat het was onderverdeeld in drie concentrische cirkels: de centrale ring werd gesteund door tweeëntwintig zuilen, die bij elkaar waren gesprokkeld tussen de ruïnes van het oude Rome.
De middelste ring telde vierenveertig bogen die op hun beurt rustten op zesendertig zuilen en acht T-vormige pilaren; de laatste ring werd afgesloten door de buitenmuur. In het midden was de kerk precies tweeëntwintig meter hoog, waarmee de afstand gelijk was aan de diameter van de basis.
De eerste heiligen binnen de stadsmuren
Tussen 523 en 529 werden de eerste mozaïeken en marmeren decoraties aangebracht. Ruim een eeuw later, tussen 642 en 649, liet paus Theodorus I de lichamen van de heiligen Primus en Felicianus – twee broers die vervolgd werden tijdens het bewind van keizer Diocletianus – bijzetten in de kerk.
Tot die tijd was het verboden om doden binnen de stadsmuren te begraven, maar nu besloot de paus hun lichamen vanuit de catacomben over te laten brengen naar deze kerk.
Voor die gelegenheid werd een speciaal kapelletje geopend, dat werd versierd met een Byzantijns mozaïek dat je nog altijd kunt bewonderen. Ook de latere fresco’s van Antonio Tempesta zijn nog altijd te zien.
Donkere tijden voor de Santo Stefano Rotondo
Vanaf de negende eeuw begonnen donkere tijden voor de Santo Stefano Rotondo. Er werd veel materiaalroof gepleegd en het gebouw leed onder verschillende aanvallen en aardbevingen.
Paus Innocentius II redde de kerk van instorting door de boogconstructies in de tweede ring te laten dichtmetselen (op de openingen naar de kapel van Primus en Felicianus en de ingang na). Innocentius liet bovendien een voorportaal bouwen, een portico met vijf bogen.
Restauratie onder leiding van Rossellino
Helaas raakte de Santo Stefano Rotondo in de eeuwen die volgden desondanks wederom in verval, tot architect Bernardo Rossellino in 1453 werd aangesteld om de kerk te restaureren. Hij ging grondig te werk en bracht flinke wijzigingen toe aan het originele bouwwerk.
Gruwelijke martelscènes in de kerk
In 1580 liet vader Lauretano een aantal decoraties aanbrengen in de kerk, die onder andere verhalen uit het leven van de heilige Stefano uitbeeldden. De opvallendste versieringen werden twee jaar later aangebracht, toen Nicola Circignani – ook wel Il Pomerancio genoemd – en Matteo da Siena in opdracht van paus Gregorius XIII de zijwanden van de kerk tot leven wekten met vierendertig martelscènes.
Overal waar je kijkt zie je gruwelen: hier wordt er iemand levend gekookt of gestenigd, verderop worden kaken gebroken of borsten afgesneden… Al deze horrorverhalen zouden ervoor moeten zorgen dat de gelovigen in de pas bleven lopen en zich niet te buiten gingen aan zonden, om een gruwelijke marteldood te voorkomen.
Het ene fresco is nog gruwelijker dan het andere. Als de afbeelding nog niet gedetailleerd genoeg is, lees je onder elk fresco welke martelscènes worden afgebeeld en onder het bewind van welke keizer.
Het verhaal van de heilige Stefanus
Voor het verhaal van de heilige Stefanus is er in de naar hem vernoemde kerk uiteraard extra aandacht. Op de lage marmeren muur rondom het altaar schilderde Circignani vierentwintig fresco’s die samen Stefanus’ levensloop verbeelden.
Een Romeinse kazerne onder de kerk
Zoals wel vaker in Rome kun je onder de kerk uit de vroege christelijke periode nog oudere resten vinden. Toen men in de vorige eeuw de fundamenten van de Santo Stefano Rotondo restaureerde, kwamen er Romeinse resten aan het licht die later zijn geïnterpreteerd als die van het Castra Peregrina.
Dit was de kazerne waar Romeinse provinciale troepen in Rome gestationeerd werden. De vondst van een mithraeum onder de Santo Stefano Rotondo, een heiligdom voor de vooral onder legioensoldaten populaire cultus van de geïmporteerde god Mithras, bevestigde de interpretatie van de archeologische vondsten.
Het is natuurlijk moeilijk te zeggen wanneer het Mithras-heiligdom overging in de christelijke kerk, maar de kans is groot dat ergens aan het einde van de vierde eeuw de verlaten fundamenten van de oude kazerne werden dichtgegooid met puinmateriaal.
De nieuwe ‘vloer’ werd het fundament voor christelijke devotie, omringd door gruwelijke scènes die ook nu nog indruk maken op de kerkgangers en bezoekers.
Bezoek de Santo Stefano Rotondo
Je vindt de Santo Stefano Rotondo aan de Via Santo Stefano Rotondo 7 in Rome, niet ver van het Colosseum.
De kerk is in de zomermaanden (van de laatste zondag van maart tot en met de laatste zaterdag van oktober) dagelijks – behalve op maandag – geopend van 10.00 tot 13.00 uur en van 15.30 tot 18.30 uur.
In de winter (van de laatste zondag van oktober tot en met de laatste zaterdag van maart) kun je er iedere dag – met uitzondering wederom van maandag – terecht van 10.00 tot 13.00 uur en van 14.00 tot 17.00 uur.
De kerk is gesloten op 1 januari, Paaszondag en 25 december. Ook sluiten de deuren tussen 8 en 22 januari 2024 en drie weken rond Ferragosto (dat wordt gevierd op 15 augustus).
Slechts één keer per jaar wordt er nog een mis opgedragen; op 26 december, de feestdag van de heilige Stefanus.
