De ‘geheime’ kapel van de Santi Quattro Coronati in Rome

Als je het uiterlijk van de Santi Quattro Coronati bekijkt, denk je niet direct aan een kerk, maar eerder aan een verdedigingsbastion. Elyssa Bernard van Romewise onthulde ons wat er achter die middeleeuwse muren wacht: een prachtige kerk, een verstilde kloostergang en een ‘geheime’ kapel vol kleurrijke fresco’s.

De vier heiligen van de Santi Quattro Coronati

Eerst kort iets over de Santi Quattro Coronati naar wie de kerk is genoemd. Wie zijn deze Heilige Vier Gekroonden eigenlijk? In de kerk zie je diverse beeltenissen van telkens weer een groep van vier mannen – wat verwarrend kan zijn als je niet weet waar beide mannenkwartetten voor staan.

De eerste groep stelt vier beeldhouwers voor. Zij weigerden een beeld van de god Aesculapius te maken, omdat zij zich hadden bekeerd tot het christendom. De beeldhouwers werden gegeseld met zwepen waar aan de punten schorpioenen waren vastgemaakt. Hun lichamen werden vervolgens in loden kisten gelegd en in zee gegooid.

Hoewel ze met vier zijn, zouden zij niet de echte Quattro Coronati zijn. Ze droegen immers geen kronen. De echte Vier Gekroonden waren soldaten, die weigerden het bovenstaande vonnis uit te voeren – eveneens vanwege hun christelijke geloofsovertuiging. De soldaten werden gemarteld met gloeiende kronen met scherpe punten.

Kijk omhoog, naar het houten cassetteplafond, en je ziet deze vier Romeinse soldaten: Severus, Severianus, Corpoforus en Victorinus – tegenwoordig de beschermheiligen van bouwlieden en architecten.

De verstilde kloostergang van de Santi Quattro Coronati

Elyssa wijst ons op een deur in de linkerzijbeuk van de kerk, die toegang geeft tot een van de meest verstilde en contemplatieve plekjes van heel Rome: het kloosterhof van de Santi Quattro Coronati. We zijn er stil van, zo mooi en vredig is het hier. De zuilen van het chiostro zijn prachtig versierd en omringen een prachtige fontein uit de twaalfde eeuw.

De muren tonen tal van fragmenten van de eerste christelijke kerk die hier ooit stond, met tal van Romeinse inscripties. Als je goed kijkt, zie je ook allerlei christelijke verwijzingen: een vis (symbool voor Christus), een anker (symbool van de zekerheid van het christelijke geloof) of de in elkaar gevlochten initialen X (chi) en P (rho), eveneens een symbool voor Christus.

Ook kom je de pauw veel tegen in de vroeg-christelijke symboliek. Vanwege het oude geloof dat het vlees van de pauw nooit verging, was deze vogel een symbool van onsterfelijkheid en van de opstanding van Christus.

Elyssa vertelt dat het klooster bij de kerk tegenwoordig wordt bewoond door de Augustijner nonnen. Deze zusters hebben in principe een spreekverbod, behalve als ze op dat moment een ‘openbare’ functie bekleden. Er is altijd één zuster die toezicht houdt en die dus mag spreken.

Dat laten de meeste nonnen zich geen twee keer zeggen; alle opgespaarde woorden komen er energiek uit, in rap Italiaans. Iedere bezoeker wordt opgemerkt en krijgt een vriendelijk woord. Kinderen worden geknuffeld en bewonderd en krijgen een zegening mee.

In principe is de toegang tot zowel de kerk als de kloostergang gratis, maar een kleine donatie bij het betreden van het kloosterhof stellen de Augustijner nonnen op prijs – of koop bij de aanwezige zuster een paar ansichtkaarten van het interieur van de kerk.

De middeleeuwse Silvesterkapel

Elyssa verklapt: ‘Als je de Santi Quattro Coronati bezoekt en je wil écht iets speciaals zien, zorg er dan voor dat je in de namiddag in de kerk bent. Op de tweede binnenplaats (voor je de kerk betreedt) vind je, aan de rechterkant, een deur met de vermelding Monache Agostiniane (Augustijner nonnen). Als de deur openstaat, meestal tussen vier en zes uur ’s middags, kun je links in de hal, bij de vondelingentrommel, aanbellen.’

We bekijken eerst even de vondelingentrommel, die nog steeds in gebruik is. In de ronde opening kan de moeder de baby neerleggen en vervolgens het rad naar binnen draaien, waar de baby wordt opgenomen door de nonnen. De weesjes werden grootgebracht in het weeshuis van de kerk.

Per jaar werden er vroeger ongeveer duizend kinderen afgestaan. Meisjes bleven vaak hun hele leven in het weeshuis en werden zelf ook non, als ze niet door de staat werden uitgehuwelijkt. Maar veel vondelingen haalden deze latere levensfase niet – zeventig procent van de weesjes stierf eerder en velen haalden vaak hun eerste verjaardag niet eens.

Terug naar de Augustijner nonnen. Nadat Elyssa heeft aangebeld, verschijnt er achter een betraliede opening inderdaad een van de nonnen die ons in ruil voor een vrijwillige bijdrage een kijkje laat nemen in de middeleeuwse Silvesterkapel.

Elyssa: ‘Deze kapel is sinds 1570 van het beeldhoudersgilde. Je kunt je dus wel voorstellen welke grootheden deze kapel eerder hebben betreden en bekeken: Michelangelo, Bernini, Borromini… allemaal waren ze lid van dit gilde. Net als wij keken zij naar de prachtige fresco’s uit 1248, waarop het verhaal van de bekering en de doop van Constantijn te zien is.

Het bekendste fresco is de voorstelling waarop keizer Constantijn de tiara overhandigt aan paus Silvester I, de uitbeelding van de Donatio Constantini, de Schenking van Constantijn, een oorkonde uit de achtste eeuw. Volgens deze oorkonde zou keizer Constantijn de Grote (272–337) het wereldlijke oppergezag van het westen hebben overgedragen aan paus Silvester I, als dank voor zijn overwinning op Maxentius.’

Constantijn de Grote zou de nacht voor de beslissende veldslag bij de Ponte Milvio, die even ten noorden van het centrum van Rome ligt, een visioen hebben gekregen, waarin de keizer een kruis zag met de letters XP, die staan voor XΡIΣTOΣ (Christus). Ook zag de keizer In hoc signo vinces in de lucht staan, ‘In dit teken zult gij overwinnen’. Constantijn liet XP op de banieren en schilden van zijn soldaten aanbrengen en mocht zich uiteindelijk tot winnaar van de slag uitroepen.

In deze ‘geheime’ kapel schittert Constantijn tegenover paus Silvester I, omringd door prachtige fresco’s. Adembenemend mooi – zet het dus boven aan je wensenlijstje voor je (volgende) bezoek aan Rome!

Nog meer bijzondere kerken in Rome ontdekken?

In de buurt van de de Santi Quattro Coronati is er nog een aantal prachtige kerken te bezoeken, zoals de Santo Stefano Rotondo, de San Clemente, de San Giovanni in Laterano, het baptisterium van keizer Contantijn en de Santa Maria della Navicella. Met onze City Walk ‘De mooiste vroeg-christelijke kerken in Rome’ ontdek je deze, soms onbekende, pareltjes.
 

Download De mooiste vroeg-christelijke kerken

Deze Ciao tutti City Walk is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de Ciao tutti Special te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (pc, laptop, tablet en smartphone) raadplegen.