La Valle dei Segni – unieke rotstekeningen in Valcamonica

Eind augustus werd An uitgenodigd voor een ontdekkingsreis in Valcamonica. An dacht meteen aan de Rosa Camuna, een van de vele incisioni rupestri (rotstekeningen) in Valcamonica die wereldwijd bekendheid genieten.  De Rosa Camuna is trouwens ook het symbool van de regio Lombardije.

An woont al jaren in Solferino, waar ze voor haar blog Garda Slow & More veel op pad is rondom het Gardameer. Hoewel de rotstekeningen van Valcamonica op slechts anderhalf uur rijden liggen, had An deze beroemde tekeningen nog nooit gezien. Barbara Panteghini, officiële gids voor het gebied, begeleidde haar daarom persoonlijk en vertelde haar vol passie over de vele segni, tekens, die de plaatselijke bewoners hier achterlieten.

De rotstekeningen van Valcamonica vormen een van de grootste verzamelingen van prehistorische kunst ter wereld. Ze staan sinds 1979 op de Werelderfgoedlijst van Unesco – als allereerste Italiaanse site. De verzameling rotstekeningen is niet alleen buitengewoon vanwege het grote aantal, maar ook vanwege de diversiteit van de figuren en de lange tijd waarin ze gemaakt zijn.

In een tijdspanne van achtduizend jaar zouden er zo’n 300.000 tekens en symbolen gekerfd zijn op circa tweeduizend rotsen, waarvan er tot op heden 140.000 in kaart gebracht zijn. Deze tekeningen werden gemaakt door op de rotswand te kloppen met een kleine hamer of een puntig voorwerp.

De tekeningen vertellen je niet alleen meer over de mensen die lang geleden dit stukje Italië bewoonden, ze zijn ook een ongekende uiting van het menselijk creatieve brein – dat in de prehistorie al ver ontwikkeld bleek te zijn.

Wil je een fascinerende reis maken in deze achtduizend jaar geschiedenis ? Dat is mogelijk in de acht parken met rotskunst van de Valcamonica, waarvan An de drie mooiste bezocht.

Parco Nazionale delle Incisione Rupestri di Naquane in Capo di Ponte
Het Parco Nazionale delle Incisione Rupestri di Naquane in Capo di Ponte is het eerste park met rotstekeningen. Het opende in 1955. Het ligt op een oppervlakte van meer dan veertien hectare in een park met kastanjes, sparren, berken en haagbeuken.

De graveringen dateren van het Neolithische tijdperk (5000 tot 4000 voor Christus) tot de IJzertijd (1000 voor Christus), toen de Camuni hier leefden. Ze bevinden zich op de honderden door gletsjers glad geslepen rotsen, die je langs vijf gemakkelijk begaanbare parcours over een lengte van drie kilometer kunt bewonderen. Een volledig bezoek vergt ongeveer vier uur.

De rotsen zijn genummerd en bij elke rots staat een bordje met uitleg in het Italiaans en het Engels. Je vindt er tekeningen van zonneschijven, ladders, herten, honden, paarden, watervogels, krijgers tot bijna stripverhalen met jachtscènes, spirituele taferelen en scènes uit het dagelijks leven. Je ziet veel herten, die in die tijd werden aanbeden als goden.

Niet te missen zijn:

*rots 1: de Grande Roccia (‘grote rots’) met bijna duizend figuren van dieren, schutters, verticale  weefgetouwen met gewichten, gebouwen en een labyrint.

‘Nel labirinto non ci si perde
Nel labirinto ci si trova.
Nel labirinto non si incontra il Minotauro.
Nel labirinto si incontra se stessi.’
Hermann Kern

*rots 23: kar uit de IJzertijd

*rots 35: jachtscènes, een volledig dorp met hutten en een priester van die een rots komt gelopen

*rots 70:  een grote figuur met de horens van een hert: de God Cernunnos

Parco Archeologico Nazionale dei Massi di Cemmo in Pian delle Greppe (Cemmo di Capo di Ponte)
Het Parco Archeologico Nazionale dei Massi di Cemmo in Pian delle Greppe ligt in een prachtige omgeving en is van bijzonder belang voor de geschiedenis van de studies die gewijd zijn Camunische kunst.

Op de twee grote massi, rotsblokken, werd tijdens de Kopertijd ‘getekend’. De rotsen maakten samen met andere stele, gebeeldhouwde stenen, deel uit van een megalithisch heiligdom.

Op masso 1 zie je meer dan vijfenvijftig afbeeldingen van dieren: herten met grote geweien, hertenjongen, klipgeiten, steenbokken, everzwijnen, varkens, canidi (een soort honden) en runderen, maar ook dolken en ploegscènes.

Op masso 2 staan dierenfiguren (steenbokken, hertenjongen, canidi en een hond met zijn staart in de hoogte), afbeeldingen van wapens (een bijl, een hellebaard en vele dolken) en menselijke figuren. Een kar met vier wielen en een ploeg verwijzen naar de technologische innovaties in het derde millennium voor Christus.

Meer dan twintig andere gebeeldhouwde stenen die hier gevonden werden, bevinden zich in het MUPRE, het Museo Nazionale della Preistoria della Valle Camonica in Villa Agostani in Capo di Ponte.

Recht tegenover dit archeologische park ligt het kleine Museo d’Arte e di Vita Preistorica, waar je je nog verder kunt verdiepen in de prehistorie.

Parco Archeologico Comunale di Seradina – Bedolina, Capo di Ponte
Het kleinere Parco Archeologico Comunale di Seradina ligt tussen een hoogte van vierhonderd en zeshonderd meter. Door een buitengewone blootstelling aan de zon, groeit er een bijzondere flora. Je kunt hier vijf routes volgen met verschillende types van rotstekeningen. Zeer uniek zijn de afbeeldingen van hoorns (muziekinstrumenten).

Bekijk zeker rots 12 van Seradina I, met honderden gegraveerde figuren, jachtscènes, ploegen, duellen, ruiters, herten, honden met een wijd open bek, helden die slangen met hun blote handen tegenhouden, biddende figuren en – typisch voor dit gebied – krijgers met vierkante lichamen.

In dit park is ook de spirito della montagna, de berggeest, te zien. Aan de ene kant zie je de Pizzo Badile, een berg die zo wordt genoemd omwille van zijn top in de vorm van een badile (schop). Aan de andere kant bevindt zich de Concarena. Deze naam komt van conca, bekken, een grote opening in de berg die niet zichtbaar is. Pizzo Badile is het zogezegde mannetje en Concarena het vrouwtje.

In de prehistorie werden deze bergen in witgrijze kalkrots heilig verklaard. Tijdens de equinoxen in de lente (20-21 maart) en in de herfst (22 of 23 september) zijn er namelijk twee spectaculaire verschijnselen te zien. De zon die dan loodrecht boven de evenaar staat, creëert een lichtspel dat het silhouet van de Pizzo Badile in de lucht projecteert en zijn ‘mannelijk aspect’ laat zien. Deze projectie komt bij zonsondergang terecht in de kloof van de Concarena en zou zo de berg bevruchten. Er wordt gezegd dat dit een teken was voor de Camuni om zich hier te vestigen. Op hun beurt lieten zij heel wat tekens achter in de rotswanden.

Extra tip
Het Archeopark bij Boario Terme is the place to be voor kinderen. In dit groot themapark vind je reconstructies van verschillende oude nederzettingen, waaronder een grot met reproducties van rotstekeningen en een neolithische broederij met primitieve werktuigen. Tussen riet en waternimfen staat ook een aantal paalwoningen. Er worden ook heel wat activiteiten en workshops georganiseerd die je helemaal onderdompelen in de prehistorie.