Vitorchiano – prachtig dorpje op een klif van peperino-steen

Vitorchiano is een van de borghi più belli d’Italia, de mooiste dorpjes van Italië. Het ligt op enkele kilometers van Viterbo, in de streek Tuscia, in het noorden van de regio Lazio.

Vitorchiano is door Touring Club Italiano ook onderscheiden met de Bandiera Arancione (‘oranje vlag’), een onderscheiding voor de meest gastvrije dorpjes van Italië.

Op een klif van peperino-steen

Vitorchiano is gebouwd op een klif van peperino-steen, een grijze steensoort die zijn naam dankt aan de zwarte spikkeltjes die – als een soort peperkorrels – in de steen te zien zijn.

De grote rotsblokken waarop het dorpje ligt, geven het een karakteristiek uiterlijk. Ook het dorp zelf wordt gekenmerkt door de grijze kleur van de peperino-steen.

Je wandelt er door smalle straatjes met kleine bogen en over gezellige pleinen die er nog bijna precies zo uit zien als een aantal eeuwen geleden.

Strijd tussen Rome en Viterbo

Het verhaal gaat dat de Vicus Orclanus, de klif waarop Vitorchiano is gebouwd, al in de bronstijd bewoond werd. Vitorchiano zou eerst een Etruskische nederzetting en vervolgens een Romeins legerkamp zijn geweest.

Vitorchiano was jarenlang onderwerp van conflict tussen Rome en Viterbo. Het werd in 1199 door de legers van Viterbo bezet, maar al gauw schoot Rome te hulp en maakten de Romeinen het dorp tot leengoed.

Meest loyale stad aan Rome

Na voortdurende gevechten om het bezit van het legerkamp, riep Rome Vitorchiano uit tot terra fedelissima all’urbe (‘meest loyale stad aan Rome’). Hierdoor kreeg het belastingvrijstelling en toestemming om de letters SPQR (de afkorting van Senatus Populusque Romanus, de Senaat en het Volk van Rome) in het wapen van het dorp te gebruiken.

Ook werd het uitgeroepen tot sum Vitorclanum castrum membrumque romanum, hetgeen betekent dat Vitorchiano ‘kasteel en deel van Rome’ is.

Marzio, een dappere herder uit Vitorchiano

Net buiten de muren van Vitorchiano, op het Piazza Umberto I, word je verwelkomd door het standbeeld van Marzio. Het standbeeld, eveneens gemaakt van peperino-steen, werd in 1979 gemaakt door beeldhouwer Luigi Fondi.

Het vertelt het verhaal van Marzio; de legende waarin de oorsprong van de sterke band tussen Vitorchiano en Rome ligt.

De inwoners van Vitorchiano zouden iets hebben vernomen over een naderende aanval op Rome. Ze namen de taak op zich om hun trouwe bondgenoten te hulp te schieten. Een herder, die Marzio heette, werd naar de Eeuwige Stad gestuurd om de senaat te waarschuwen voor de op handen zijnde komst van de vijanden.

Onderweg kreeg de jongen een doorn in zijn voet, maar hij slaagde erin om zijn bestemming te bereiken en de hoogste autoriteiten te waarschuwen. Kort daarna stierf de herder aan zijn verwondingen – en door uitputting, maar dankzij hem konden de Romeinen de aanval afslaan en hun stad verdedigen.

Het schijnt dat deze gebeurtenis heeft geleid tot een onverbrekelijk verbond van trouw tussen Vitorchiano en Rome. Ter ere van de dappere Marzio werd ook een bronzen standbeeld gemaakt, Lo Spinario, de doornuittrekker, dat te zien is in de Musei Capitolini in Rome.

De Porta Romana en de muren van Vitorchiano

Op een steenworp afstand van het standbeeld van Marzio vind je de belangrijkste toegangspoort van Vitorchiano: de Porta Romana. Op de poort prijkt het stadswapen van Vitorchiano met het opschrift SPQR (waar het dorp dus toestemming voor kreeg van Rome).

De poort maakt deel uit van de oude muur die zich aan de zuidkant van Vitorchiano over ongeveer tweehonderdvijftig meter uitstrekt. De muur heeft meerdere torens die stuk voor stuk zijn opgetrokken uit peperino-steen en kantelen met schietgaten ertussen.

Meteen links achter de poort vind je het meest fotogenieke steegje van Vitorchiano, waar onder de arco (boog) vaak flessen, lampen, rieten luchtballonnetjes, bloempotten of andere versieringen ophangen om de vicolo nog wat charmanter te maken dan het steegje van zichzelf al is.

Charmante straatjes en fotogenieke hoekjes

Nadat je onder de Porta Romana bent doorgelopen, kom je uit op het Piazza della Trinità, waar de gelijknamige kerk staat. Vanaf het plein neem je de Via Arringa, de hoofdweg van het dorp, naar het Piazza Roma.

Aan de Via Arringa vind je fotogenieke huizen met pastelkleurige gevels. Deze straat wordt overigens zo genoemd omdat deze weg vroeger naar het centrale plein leidde, waar de arenghi, debatten tussen burgers over de problemen van het dorp, plaatsvonden.

Slenter door de typisch Italiaanse steegjes, waar de was buiten hangt en de balkons vol kleurrijke bloempotten staan. Je waant je bijna in de middeleeuwen als je  de kleine fonteinen en mooie profferli (speciale buitentrappen die naar een balkon leiden) ziet.

Piazza Roma – het centrale plein van Vitorchiano

Aan het einde van de Via Arringa ligt het Piazza Roma, het centrale plein van Vitorchiano. Het Piazza Roma wordt gekenmerkt door het Palazzo Comunale, het gemeentehuis met de kenmerkende klokkentoren, waarvan de ingang achter de dertiende-eeuwse Fontana a fuso met de afbeeldingen van de vier evangelisten ligt.

Aan de linkerkant van het plein vind je de toegangspoort die naar het oudste deel van het dorp leidt, de Porta Madonna della Neve.

Direct vanaf het Piazza Roma kun je via een andere mooie poort, de Porta Tiberina, afdalen en een van de wandelpaden volgen. Op ongeveer een kilometer ligt het Santuario di San Michele Arcangelo, dat geopend is op 8 mei, de feestdag van deze patroonheilige.

Vitorchiano van bovenaf

Neem rustig de tijd om het Palazzo Comunale ook van binnen te bekijken. Je kunt met de lift naar de raadszaal, die geopend is voor toeristen maar waar ook belangrijke gemeentelijke vergaderingen worden gehouden. Het interieur is prachtig om te zien, met fresco’s gemaakt door kunstenaars uit Viterbo, een houten plafond en een open haard van peperino-steen.

Je kunt alle bezienswaardigheden in Vitorchiano ook van bovenaf bekijken, als je de toren van het gemeentehuis beklimt. Je moet je in wat bochten wringen, maar dan kun je het raampje openen en prachtige foto’s maken van de daken van het dorp.

Een Moai-standbeeld buiten Paaseiland

Even buiten Vitorchiano staat een opvallend Moai-beeld van zes meter hoog, een van de zeer zeldzame beelden die niet op Paaseiland staan.

Het beeldhouwwerk van peperino-steen werd in 1990 gemaakt door elf Maori-leden van de Atan-familie, die naar Italië kwamen om de restauratie van hun werken te promoten.

Aanvankelijk werd het beeld geplaatst op het Piazza Umberto I. Vervolgens werd het naar Sicilië overgebracht voor een tentoonstelling en na terugkeer kreeg het zijn huidige plek net buiten het dorp.

Als je over de Via Teverina naar het Moai-standbeeld loopt, passeer je ook een uitkijkpunt, met prachtig uitzicht op de hele westkant van Vitorchiano.

Ontdek de omgeving van Vitorchiano

Vitorchiano ligt aan de voet van Monti Cimini. In de omgeving vind je volop eiken- en kastanjebossen voor een mooie wandeling. Een van onze aanraders is een wandeling naar de Cascate di Chia, in het Parco delle Cascate di Chia del Fosso Castello.

Andere bezienswaardigheden in de omgeving van Vitorchiano zijn Cività di Bagnoregio, het Sacro Bosco in Bomarzo, Villa Lante in Bagnaia en het Palazzo Farnese in Caprarola.

Ook een aanrader als je in Tuscia verblijft, is deze Slow Food-route, met heerlijke restaurants waar je aanschuift voor streekgerechten.