Vroegboekkorting bij hu openair villages & campings

Bezoek de Grotta di Tiberio, de grot van keizer Tiberius, in Sperlonga

De beroemdste bezienswaardigheid van Sperlonga, de Grotta di Tiberio, de grot van keizer Tiberius, ligt een stukje ten zuiden van het centrum, aan de Via Flacca, de kustweg die in de jaren vijftig werd aangelegd.

Tot die tijd was Sperlonga slecht bereikbaar geweest. De inwoners hadden het niet erg gevonden als dat zo gebleven was. Volgens verhalen van de hoogbejaarde locals waren ze bang dat het dorp in negatieve zin zou veranderen, nu de wereld ineens zo dichtbij kwam.

Toch kwam de weg er – en met die weg een van de belangrijkste schatten van Sperlonga. In 1957 ontdekte men tijdens de graafwerkzaamheden namelijk een enorme grot. Het bleek de Grotta di Tiberio, de grot die vermoedelijk bij de iets hoger gelegen villa van Tiberius behoorde. Saskia nam er een kijkje.

Dineren onder toeziend oog van Odysseus
Saskia: ‘Tiberius zou zijn gasten hier hebben getrakteerd op bijzondere diners, gadegeslagen door schitterende beeldengroepen met Odysseus in de hoofdrol. De beelden dateren uit de tweede eeuw voor Christus. Het zijn stuk voor stuk marmeren kopieën van bronzen Griekse originelen die waren vervaardigd door de Griekse kunstenaars Agesandros en Polydoros, die ook tekenden voor de beroemde Laocoöngroep.

De in de rotsen uitgehouwen grot is enorm. Binnen is de grot bijna cirkelvormig, met een doorsnede van meer dan twintig meter. Tiberius schiep er waarschijnlijk veel genoegen in zijn gasten hier te ontvangen en hun met open mond te laten kijken naar Odysseus’ avonturen, ondertussen genietend van rijpe vijgen, gebraden kwartels en ander lekkers dat ter keizerlijke tafel kwam.

Hoogmoed komt echter voor de val, in dit geval zelfs vrij letterlijk. Tijdens een van de diners vielen er namelijk stukken steen vanuit het plafond van de grot naar beneden, dat de keizer slechts op een haar na miste, met dank aan de snelle reactie van een van de gasten. Voor Tiberius had de grot zijn magie verloren. Niet lang na dit incident vertrok hij naar Capri, waar hij tot aan zijn dood zou blijven.

De schat van Sperlonga
Odysseus bleef achter in Sperlonga, waar hij pas in 1957 weer echt boven water zou komen, toen men op de restanten stuitte van de beelden die ooit het complex van Tiberius sierden.

Bij de ingang van het Museo Archeologico Nazionale Sperlonga vertelt een plaquette trots dat de inwoners van Sperlonga hebben weten te voorkomen dat de gevonden beelden in Rome zijn beland.

Dankzij de inspanningen van vrouwen, mannen en jongeren schitteren ze nu nog altijd in Sperlonga, in het kleine maar fijne archeologisch museum, waartoe ook de Grotta di Tiberio behoort.

Voor je de beelden bekijkt, vertelt het museum het verhaal van deze unieke ontdekking, de graafwerkzaamheden, de enorme inspanning om alle fragmenten van beelden te verzamelen en waar mogelijk de beelden weer te reconstrueren zoals ze ooit waren. Helaas niet op de oorspronkelijke plek, in de grot, maar dankzij een reconstructietekening kun je de grot met een beetje fantasie wel zien zoals Tiberius dat ooit deed.

Odysseus & Polyphemus
Verderop worden de beelden zelf zo compleet mogelijk tentoongesteld. Het indrukwekkendst is het beeld van de cycloop Polyphemus, die door Odysseus en zijn makkers dronken is gevoerd, waarna hij te lijf wordt gegaan met een brandende olijfhouten paal.

De beeldhouwer heeft het moment vastgelegd waarop de hete punt binnen afzienbare tijd het oog van Polyphemus zal bereiken, waarna hij nooit meer iets zal kunnen zien.

Dit enorme beeld stond helemaal achter in de grot, zo zie je op de tekening die een goed beeld geeft van de positie van de verschillende beelden.

Odysseus & Scylla
Nog lang niet bij elkaar gepuzzeld is Odysseus’ schip dat wordt aangevallen door Scylla, het verschrikkelijke zeemonster dat een aantal bemanningsleden verslindt.

Homerus beschrijft dit als volgt: ‘Haar stem is niet luider dan van een nog zuigende puppy, maar zelf is zij een boosaardig monster. Geen mens kan haar met vreugde aanschouwen, zelfs geen god, als hij op haar weg zou komen. Ze heeft twaalf spartelende voeten en zes lange halzen, met aan elke hals een afzichtelijke kop. Haar tanden staan in drie lange dichte rijen, dreigend met een duistere dood.’

In haar grot verorberde Scylla zes van Odysseus’ makkers. In het museum zie je nog net hoe ze haar kaken in hun zachte vlees zet.

Ganymedes – de allermooiste der stervelingen
Boven de ingang van de grot prijkte Ganymedes, een herdersjongen die volgens Homerus ‘de allermooiste der stervelingen’ was. Oppergod Zeus liet waarschijnlijk om die reden zijn oog op Ganymedes vallen. Volgens Ovidius daalde Zeus in de gedaante van een adelaar neer op aarde en ontvoerde hij Ganymedes om zich altijd aan hem te kunnen verlekkeren.

Ganymedes moest onder meer de gasten van Zeus van de godendrank nectar voorzien, een mooie verwijzing naar de banketten die Tiberius in de grot onder Ganymedes hield, waarbij er vast volop wijn vloeide. Als dank voor zijn diensten zou Zeus hem later aan de hemel plaatsen, als het sterrenbeeld Waterman.

Odysseus, Achilles & Diomedes
Links in de opening van de grot staat Odysseus die het lichaam van Achilles van het slagveld draagt, nadat Achilles’ hiel dodelijk geraakt was door een giftige pijl. Rechts zie je de roof van het palladium, waarbij Odysseus en Diomedes een antiek houten beeld van de godin Pallas Athena uit Troje stelen.

Beide daden kondigden de ondergang van Troje aan. Volgens een orakel zou Troje namelijk pas vallen als de zoon van Achilles de wapenuitrusting van zijn vader zou dragen én als het beeld van Pallas Athena zich niet meer in Troje zou bevinden.

Na de dood van Achilles, haalde Odysseus zijn lichaam van het slagveld. Diens wapenuitrusting gaf hij aan de zoon van Achilles, als herinnering aan zijn vader.

Nog meer sprekende beelden
Naast de beeldengroepen uit de grot herbergt het museum ook nog een aantal andere beelden die waarschijnlijk tot de collectie van Tiberius hebben behoord, zoals een marmeren Circe, de nimf die Odysseus’ mannen in varkens veranderde. Er scharrelen nog altijd drie marmeren varkentjes aan haar voeten. Sprekend zijn ook de gehelmde godin Athena en een silene.

De grot van Tiberius
Na je bezoek aan het museum wandel je met de beelden nog op je netvlies naar Tiberius’ beroemde grot. Er is een mooi wandelpad aangelegd tussen de olijf- en vijgenbomen, met uitzicht op zee. Als je je omdraait, schittert Sperlonga aan de horizon.

Eenmaal beneden zie je de resten van onder meer de haven die bij het complex van Tiberius hoorde. Het metselwerk met visgraatmotief waarmee de Romeinen vaak bouwden, is nog op veel plekken goed te zien.

Langzaam nader je de grot, die direct aan zee ligt. De beelden uit het museum krijgen dankzij de reconstructietekening een plekje in de grot. Tiberius’ gasten kunnen niet anders dan onder de indruk zijn geweest van de stervende Polyphemus en de worstelende Scylla.

Wat zou ik graag eens terug in de tijd reizen en om het hoekje kunnen spieken – of misschien wel kunnen aanliggen – bij een van de diners die Tiberius hier organiseerde. Men vermoedt dat de beelden dankzij strategisch geplaatste fakkels soms zelfs tot leven leken te komen (of zou het de overvloedig vloeiende wijn zijn geweest die de fantasie van de gasten aanwakkerde?).

Ondanks het feit dat Tiberius, zijn gasten én de beelden ontbreken, is het bijzonder om midden in de grot te staan, op de plek waar het allemaal gebeurde. Er zijn maar weinig andere bezoekers, ondanks het feit dat het hartje zomer is.

Aan mijn voeten zwemmen vissen, af en toe scheert er een zwaluw de grot in. Het zou de perfecte plek zijn om de avonturen van Odysseus of Willemijns boek over Tiberius nog eens ter hand te nemen, maar bij gebrek aan beide boeken schrijf ik alvast de aanzet voor dit artikel, tot lichte trek me eraan herinnert dat het al lang lunchtijd is.

Buiten de hekken die het archeologisch complex omringen, wordt er naar hartenlust gezwommen. Wát een bijzondere plek voor een dagje strand, zo naast een van deze historische hoogtepunten van de Romeinse keizertijd… Hier kom ik morgen nog een duik nemen!’

Praktische informatie
Het Museo Archeologico Nazionale Sperlonga (Via Flacca) is dagelijks geopend van 8.30 tot 19.30 uur. Een kaartje kost € 5,- en is geldig voor een bezoek aan zowel het museum als de Grotta di Tiberio.

Download de gratis Ciao tutti app voor nog meer tips

2 reacties

  1. Beste Saskia,
    Wederom een schitterende bijdrage , deze ochtend aangetroffen in mijn mailbox: VEEL VAN GEHOORD en ook wel wat van gelezen , maar NOOIT zo’n schitterende beelden ervan gezien ! Complimenten !!
    Volgende keer er naar toe: najaar ? of voorjaar ’21?
    Mag ik alvast enkele vraagjes stellen? Grote dank hiervoor.
    + vanuit Rome er heen: bus / trein ? welk bus nr. en hoelang duurt de reis?
    + Hoe lang kan een grote geïnteresseerde zich hier “bezig houden?”
    + Ook een brochure met de schitterende afbeeldingen: museum , beelden , omgeving
    + Afstand : dorpscentrum naar de Grotta ? Dorpskern lijkt me ook de moeite?
    Mag ik tevens 2 x vragen om info?:
    + waar in Rome navragen voor kaart TRAM- en BUSLIJNEN?
    + waar kan ik om een plattegrond van EUR verkrijgen? ( beviel me wel, vorig jaar, maar kon alles “slecht”vinden zonder plattegrond.

    Heel veel dank voor deze schitterende blogs; veel succes er mee en laat ons nog lang genieten!
    Groeten,
    Eric Verstraeten

  2. Ciao Eric,

    allereerst grazie mille voor je mooie complimenten en enthousiasme.
    Vanuit Rome kun je met de trein naar Fondi / Sperlonga, vandaar gaat een bus naar Sperlonga zelf.
    De treinreis duurt een uur en een kwartier, de busrit nog ongeveer een kwartier.
    Dan ben je in Sperlonga zelf, ook de moeite waard (het is een van de borghi più belli d’Italia) – zie https://ciaotutti.nl/reizen-door-italie/lazio/sperlonga-fotogenieke-straatjes-schone-stranden/
    Vanuit het dorpje is het een klein uur lopen naar de Grotta di Tiberio. Met de fiets kan ook, er loopt een fietspad langs de kust. Of er een bus gata durf ik niet te zeggen, ik heb tijdens mijn bezoek geen halte gezien. In combinatie met het museumbezoek moet je er toch wel twee, drie uur voor uittrekken, als grote geïnteresseerde. Er is helaas geen museumshop, dus ik heb ook geen brochure. Ook niet te vinden in Sperlonga zelf.
    De kaart voor tram- en buslijnen vind je via de ATAC, ook online te zien en te downloaden / printen > https://www.atac.roma.it/page.asp?p=18
    Een papieren plattegrond van EUR weet ik niet te achterhalen, wellicht een goede Michelin-kaart van Rome? Online is er ook https://www.chartaroma.it/mappa-delleur/
    Geniet van de voorpret alvast!
    Saskia

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *