Naar hoofdinhoud Naar navigatie
17 juni 2011

De mooiste cenacoli in Florence – schitterende schilderingen van het Laatste Avondmaal

Ontdek de mooiste, door toeristen nog vrijwel onontdekte versies van het Laatste Avondmaal (cenacolo in het Italiaans) die in Florence en omgeving te zien zijn.

Laatste Avondmaal van Ghirlandaio in de Ognissanti

De grote refter van Ognissanti (Piazza Ognissanti 42) ligt tussen de eerste en de tweede kloostergang van het oude klooster. Ghirlandaio’s Laatste Avondmaal bedekt de complete wand van ruim acht bij vier meter. De schilder legde het moment vast waarop Jezus aankondigt dat een van de tafelgenoten hem later zal verraden.

Op verzoek van de kloosterlingen verwerkte Ghirlandaio veel symboliek in zijn Laatste Avondmaal. Zo verwijzen de eeuwig groen blijvende planten, de vlucht van de kwartels, de sinaasappels en de kersen, de duif en de pauw naar de lijdensweg en de verlossing van Christus.

Laatste Avondmaal van Andrea del Castagno

Een van de eerste kloosters in Florence die tijdens de renaissance een eigen refter kregen, was het klooster van de Benedictijner nonnen van Sant’Apollonia, aan de Via San Gallo.

Dankzij de enorme bloei van de stad, werden kosten noch moeite gespaard. De inwoners van de stad wisten al lange tijd – van horen zeggen – dat de wanden van de refter bedekt waren met prachtige fresco’s, maar de starre kloosterbepalingen zorgden ervoor dat deze fresco’s lange tijd onbekend bleven.

Pas in 1860 werd het klooster opgeheven en kwam het Laatste Avondmaal tevoorschijn. In eerste instantie werd het fresco toegeschreven aan Paolo Uccello; pas later werd duidelijk dat het Andrea del Castagno was die het Laatste Avondmaal en de andere fresco’s heeft vervaardigd.

Naast het Laatste Avondmaal zijn er in de refter, die nu is omgetoverd tot het Museo di Andrea del Castagno (Via XXVII Aprile 1), nog drie andere fresco’s  te zien, met als thema’s de wederopstanding, de kruisiging en de begrafenis van Christus.

Laatste Avondmaal van Fuligno

Dit cenacolo bevindt zich in het voormalige klooster van de nonnen van Fuligno, dat in 1829 werd omgebouwd tot een weeshuis voor arme meisjes (Via Faenza 42). Het fresco werd bijna twintig jaar later, in 1845, ontdekt en in eerste instantie toegekend aan Rafaël.

Tegenwoordig schrijven kenners het echter toe aan zijn meester Pietro Vannucci, die beter bekend is onder zijn bijnaam ‘il Perugino’. Hij zou het Laatste Avondmaal geschilderd hebben tussen 1493 en 1496. Dit fresco wordt beschouwd als een van de meest belangrijke voorbeelden van de Umbrische cultuur tijdens de renaissance in Florence.

Laatste Avondmaal in de San Marco

Het klooster van San Marco (Piazza San Marco 3) staat vooral bekend om de prachtig gedecoreerde cellen, die allemaal zijn voorzien van een gedetailleerd fresco van Fra Angelico.

Het Laatste Avondmaal is iets minder bekend, maar zeker de moeite van een bezoekje waard. Ook hier zijn het ontwerp en de uitvoering van de hand van Domenico Ghirlandaio, net als in de Ognissanti. Naast Jezus en zijn leerlingen heeft Ghirlandaio veel dieren afgebeeld. De kwaadaardige kat naast Judas spreekt voor zich!

Laatste Avondmaal van Franciabigio

Dit Laatste Avondmaal vind je vlak bij de Porta Romana, in het klooster Convento della Calza (Piazza della Calza 6), dat genoemd is naar de gewaden die de broeders droegen en die blijkbaar wel wat weg hadden van kousen. Het klooster is inmiddels omgetoverd tot een hotel en congrescentrum, maar is nog steeds grotendeels toegankelijk voor bezoekers.

Bel wel even van tevoren om te vragen of je welkom bent. Het is de moeite echt meer dan waard, want in de oude refter vind je een van de minst bekende cenacoli van Florence. Het fresco van Jezus en zijn apostelen is gemaakt door Franciabigio, die zich hierbij liet inspireren door Leonardo da Vinci’s Laatste Avondmaal in Milaan.

Laatste Avondmaal van Andrea del Sarto

Het klooster dat behoort bij de San Salvi (Via San Salvi 16, net even buiten de stadsmuren van Florence) herbergt een van de meesterwerken van Andrea del Sarto. Drie ruimtes van het klooster zijn opengesteld voor bezoekers: de lavabo, waar de monniken hun handen wasten voor ze aan tafel gingen, de keuken en de refter, waar het Laatste Avondmaal van Andrea del Sarto te bewonderen is. In de lavabo vind je veel belangrijke Florentijnse kunstwerken uit de zestiende eeuw, van onder meer Giorgio Vasari, Ridolfo del Ghirlandaio, Pontormo en Raffaellino del Garbo.

In Firenze – Anekdotische reisgids voor Florence schrijft Luc Verhuyck over dit Laatste Avondmaal: ‘Toen de troepen van Karel V Florence in 1529-1530 belegerden, beval de Florentijnse Republiek om alle gebouwen buiten de stadsmuren te slopen, zodat ze geen onderdak zouden kunnen bieden aan vijandelijke soldaten. Dit deel van San Salvi werd evenwel behouden omdat men Del Sarto’s Cenacolo zo bewonderde, en ook de barbaarse soldaten spaarden het. […]

Del Sarto heeft hier een van de meest beladen passages uit het evangelie van Johannes uitgebeeld, het ogenblik waarop Christus zegt: ‘Voorwaar, voorwaar, ik zeg u, één van u zal Mij verraden,’ waarop Johannes vraagt wie dat dan wel mag zijn en Jezus antwoordt dat het diegene is aan wie hij een stuk gesopt brood zal geven. Hoogst ongebruikelijk heeft Del Sarto Judas aan Jezus’ rechterzijde geschilderd. In opperste verontwaardiging en met de hand op de borst als vraagt hij: ‘Wie? Ik?’ krijgt hij de homp brood van Jezus aangereikt.’

Laatste Avondmaal van Orcagna

Het Santo Spirito-complex (Piazza di Santo Spirito 29, in Oltrarno) telde vroeger maar liefst twee kloosters, het Chiostro dei Morti (klooster van de doden) en het Chiostro Grande (grote klooster). Het eerste klooster dankte zijn naam aan de graven die de muren sierden. Het tweede klooster, van de hand van Bartolomeo Ammannati, was veel klassieker van vorm.

Van beide kloosters is nu niet veel meer over, maar links van de kerk kun je wel nog de oude refter bezoeken, het Cenacolo di Santo Spirito, met een Laatste Avondmaal van Andrea Orcagna. Zijn fresco is – hoewel flink beschadigd – een van de weinige voorbeelden van laatgotische kunst die in Florence te zien zijn.

Laatste Avondmaal van Taddeo Gaddi

Het Laatste Avondmaal valt bijna in het niet in de rijk versierde kerk Santa Croce (Piazza di Santa Croce), waar je aandacht vooral wordt getrokken door de enorme grafmonumenten, de kapellen die allemaal wel iets van een grote kunstenaar herbergen en het kruisbeeld van Cimabue, waaraan de kerk haar naam dankt.

Toch is het een aanrader om even stil te staan bij het (lichtbeschadigde) fresco van het Laatste Avondmaal van Taddeo Gaddi, al was het maar om de prachtige compositie die het vormt met het fresco erboven, een kruisiging met een levensboom op de achtergrond.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Ciao tutti is hét startpunt voor je vakantie naar Italië, bomvol persoonlijke tips. Buon viaggio!

autohuur italië
Bol AlgemeenBol Algemeen