Alle wegen leiden naar Rome, al eeuwenlang. Maar wat zoeken en vinden mensen daar eigenlijk? Priester Bart Paepen, journalist Erik De Smet en theologe Saskia van den Kieboom – stuk voor stuk doorgewinterde Romereizigers – gaan in Pelgrimstocht naar Rome op zoek naar de ziel van de Eeuwige Stad.
Hun tocht leidt langs de oude stadspoorten, pauselijke basilieken en vele historische trekpleisters, maar ook langs verborgen parels in de buitenwijken en andere goed bewaarde geheimen.
Daarmee is Pelgrimstocht naar Rome een meeslepend geschreven portret van een stad die blijft verrassen. Rome heeft het allemaal: de geschiedenis, het religieuze erfgoed, de artistieke rijkdom en het bruisende politieke, culturele en maatschappelijke leven van een hedendaagse miljoenenstad. Op iedere straathoek tref je verschillende lagen van deze schat aan. Overal zijn er verhalen te vertellen.
San Gregorio Magno al Celio
Als voorproefje delen we het verhaal over de San Gregorio Magno al Celio, een verborgen kerk op een steenworp afstand van het Colosseum, opgetekend door Saskia van den Kieboom.
‘In het drukke oude stadscentrum van Rome zijn verrassende oases van absolute rust te vinden. Voor het Colosseum is het een drukte vanjewelste met toeristen van overal ter wereld, nog geen kilometer verder zijn de stilte en de rust verbazingwekkend.
Ik sta voor een bijzondere kerk, de San Gregorio Magno al Celio. Een kerk die ik dankzij een bedevaart van bisdom Antwerpen heb leren kennen. Toen had ik nog niet door wat voor een verborgen parel dit is. Het weer was nat en grijs, de poorten naar de tuin waren toen gesloten.
Een jaar later wandelde ik nog eens langs de kerk en toen vond ik het vooral fascinerend dat het er zo stil was, zo vlak bij de grote toeristische trekpleisters van Rome: het Colosseum, het Palatijnse museum en het Forum Romanum.
De kerk was deze keer gesloten. Later las ik in een reisgids dat je gewoon kunt aanbellen, de kans dat iemand je binnenlaat is groot.
Een derde keer had ik voldoende tijd om de San Gregorio Magno al Celio te bezoeken. De deur stond al open en ook de poort naar de tuin was open. Een heerlijk rustige plek, even weg uit de drukte.
Op deze plek stond in de zesde eeuw het ouderlijk huis van paus Gregorius de Grote. De allereerste kerk is hier bij dat huis gebouwd als een bidkapel. Ook zou Gregorius er rond die tijd een klooster hebben gesticht, gewijd aan de apostel Andreas.
De kerk is verschillende malen herbouwd. De huidige kerk bevat resten uit de twaalfde en dertiende eeuw, renovaties zijn eveneens gebeurd in de periode tussen de zestiende en de achttiende eeuw, de Salviati-kapel werd gebouwd in de zestiende eeuw en onder leiding van kardinaal Scipione Borghese werd de kerk nog eens helemaal herbouwd in de zeventiende eeuw, compleet met een nieuwe voorgevel die vandaag de dag te zien is.
Deze voorgevel leidt echter niet de kerk in, maar naar een atrium waar de graftombes staan van Robert Peckham en Edward Carne, twee gezanten van de Engelse koning Hendrik VIII. Ze waren in de zestiende eeuw naar Rome gestuurd, omdat de koning wilde scheiden van zijn vrouw. De paus ging hier echter niet mee akkoord en zodoende ontstond de Anglicaanse kerk.
Het zou goed kunnen dat je op deze plek wat verdwaalde Engelse toeristen tegenkomt. Voor de Engelsen is dit namelijk een heel belangrijke kerk. Hier vertrok Augustinus namelijk op een missie om Engeland te bekeren tot het christendom.
Eenmaal in het atrium kun je aanbellen om de kerk binnen te gaan als de deur gesloten is. Het achttiende-eeuwse interieur van de kerk is eenvoudig, met een prachtige cosmatenvloer uit de dertiende eeuw.
Het altaar is gewijd aan Sint-Andreas, Gregorius moet het doen met een zijkapel. Net buiten de kapel zien we een marmeren troon, het zou de troon zijn van paus Gregorius de Grote. Wandel zeker ook rustig door de tuin met de drie kapellen, onder andere van Santa Barbara.’
Wie was paus Gregorius?
‘Misschien moeten we even kort stilstaan bij wie die paus Gregorius eigenlijk was. Hij was niet zomaar de eerste de beste paus, maar een van de eerste kerkleraren uit de rooms-katholieke geschiedenis. Gregorius stamde uit de rijke familie Anicii en al op jonge leeftijd was hij een belangrijke ambtenaar in Rome.
Hij verlangde echter naar een monnikenleven volgens de regel van Benedictus. Werken en bidden. Maar dergelijke bestuurlijke talenten als Gregorius blijven niet lang onontdekt en krijgen niet de kans om biddend en eenvoudig werkend door het leven te gaan.
Al snel werd Gregorius door paus Pelagius ingezet om allerlei ingewikkelde kerkelijke kwesties mee op te gaan lossen. Toen paus Pelagius stierf aan de pest, werd er al snel naar Gregorius gekeken om zijn opvolger te worden.
Gregorius had daar echt geen zin in, hij wilde gewoon een eenvoudig leven leiden als monnik. Dat zat er helaas voor hem echt niet in. Er lagen wel wat uitdagingen op tafel. De verdediging tegen de Lombarden die steeds weer de strijd aan wilden gaan met Rome, hongersnood, armoede en de pest.
Paus Gregorius liet zich gelden als bestuurder en crisismanager, met diplomatie kwam hij een heel eind. Hij zette zich radicaal in voor armen en paste daar het beleid op aan: kerkelijke gelden werden ingezet voor voedselbedeling die een groot deel van de inwoners te eten gaf.
Gregorius gaf zelf het goede voorbeeld: ieder jaar op Witte Donderdag ontving hij twaalf armen die bij hem mochten komen eten. In de kapel van Santa Barbara ontving hij zijn arme gasten aan een rijkelijk gevulde tafel met goede wijn. Het is een traditie die in Antwerpen nog steeds wordt voortgezet, eveneens op Witte Donderdag in het pelgrimshuis.
Voor ons, pelgrims, was Gregorius een belangrijke paus. Hij zag dat steeds meer pelgrims het graf van Petrus wilden bezoeken, dus zorgde hij voor de nodige voorzieningen. Gregorius liet een ringweg aanleggen tussen de belangrijkste pelgrimskerken: de San Sebastiano, de Sint-Paulus buiten de muren en de Santa Croce in Gerusalemme. Pelgrims konden nu meerdere kerken op één dag bezoeken.’
Giro delle Sette Chiese
Ook daarvan doet Saskia van den Kieboom verslag in het boek, in het verhaal Giro delle Sette Chiese: alle kerken op één dag. Daarnaast nemen de drie auteurs je mee naar onder meer het Pantheon, de Sant’Ignazio, de San Clemente en de San Pietro in Vincoli, maar ook naar de wijken Ostiense, Garbatella, San Lorenzo, Trastevere, Trullo, Tor Marancia en EUR.
Ze vertellen je meer over het Rome van Bernini en Borromini, van Caravaggio en van Pasolini, bezoeken moderne kerken in de Eeuwige Stad en wandelen over het Campo Teutonico.
Je leest alle verhalen in
Pelgrimstocht naar Rome – een alternatieve reisgids voor de Eeuwige Stad | Bart Paepen, Erik De Smet & Saskia van den Kieboom | ISBN 9789085287766 | € 24,50 | Otheo Books | bestel bij je lokale boekhandel of bij bol.com (ook beschikbaar als e-book)
