Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
In het Toscaanse Sansepolcro wordt ieder jaar een van de oudste toernooien van Italië gehouden: Il Palio della Balestra – het kruisboogschiettoernooi. Sophie mocht deze bijzondere traditie uit de renaissance meemaken.
Sansepolcro, in de provincie Arezzo, telt zo’n zestien duizend inwoners en ligt op een soort drielandenpunt; nog net in Toscane, grenzend aan Umbrië en Le Marche. De stad is bekend om de pasta van Buitoni, om Piero della Francesca, de renaissanceschilder bij uitstek, én om het event van het jaar, Il Palio della Balestra.
Het woord Palio herken je misschien van de bekende paardenrace in Siena. Dit keer vliegen er echter geen hoeven over het plein, maar pijlen. Palio komt van het Latijnse woord palium, dat vestito of gewaad betekent. Hier werd en wordt het prestigieuze stuk stof mee aan geduid dat je kunt winnen tijdens een dergelijk toernooi. Van de mooie stof werd vervolgens een kledingstuk gemaakt en zo kon je letterlijk met je prijs pronken.
In Sansepolcro strijden ze niet tegen elkaar, zoals in Siena met haar fameuze contrade (wijken), maar tegen het in Umbrië gelegen Gubbio. Deze stad deelt de eeuwenlange traditie van kruisboogschieten en neemt het ieder jaar maar liefst twee keer op tegen de mannen van Sansepolcro. De laatste zondag van mei spelen zij thuis en de tweede zondag van september spelen ze uit, in Sansepolcro dus. Vrouwen mogen trouwens alleen meedoen in de stoet en er mooi bij lopen. Terug in de tijd op alle fronten.
De traditie bestaat al sinds 1594 en is ontstaan vanwege de aanvallen die Sansepolcro constant te verduren kreeg. Door de ligging op de grens met meerdere regio’s was de stad erg gewild, maar ook kwetsbaar. De gemeente besloot 160 pijlsnelle en dodelijke kruisbogen, balestre, ter beschikking te stellen en de plaatselijke bevolking te leren hoe ze gebruikt dienden te worden. Om de schutters letterlijk scherp te houden, werd er een manier bedacht om ze aan het oefenen te krijgen: een toernooi. Ineens wilde iedere man zijn schietkunsten vertonen en was de stad te allen tijde voorzien van ware scherpschutters. Een schot in de roos, dat idee!
Tijdens il palio is het de bedoeling om de corniolo, de roos, te raken – vanaf 36 meter afstand. Als de pijl, voorzien van de naam van de schutter, met 120 kilometer per uur over het plein vliegt, hoor je een flinke knal. Een ervaren balestriero, kruisboogschutter, deelt zijn techniek met ons: ‘Je moet één zijn met de kruisboog, je adem inhouden en dan… schieten.’ De balestre wegen wel vijftien kilo en worden met de hand bewerkt door lokale ambachtslieden. Een exemplaar kost zo vier- tot zesduizend euro en is natuurlijk een familiestuk dat van vader op zoon doorgegeven wordt.
Een van de beroemdste balestrieri was Piero della Francesca, over wie we morgen meer zullen vertellen. Hij was naast een getalenteerde kunstenaar ook een goede schutter en had een van de balestre van de gemeente in bezit. De vroegere stallen onder zijn woning worden nu gebruikt door de Società dei Balestrieri di Sansepolcro. De ruimte hangt vol met familiewapens, gewonnen pali, foto’s en zelfs een mini-kruisboogje. Dit tot in detail versierde exemplaar is in 2011 mee de ruimte in geweest met astronaut Roberto Vittori, geboren en getogen in Sansepolcro. Dat de Palio de inwoners aan het hart gaat, is duidelijk een understatement.
Sophie zag drie dagen lang hoe het toernooi tot stand kwam. Eerst het oefenen op het plein, dan de vlaggenwerpshow de avond van te voren en de aankondiging van het toernooi op de dag zelf; che emozione! Met veel bombarie ging het toernooi der toernooien van start op het Piazza Torre di Berta, aan de voet van het gemeentehuis van Sansepolcro. Een stoet van locals van jong tot oud gestoken in renaissancekostuums werd begeleid door trompettergeschal, grote trommels en kleurrijke vlaggen.
De laatste keer dat Sansepolcro won was in 2011. De druk was dus hoog om te titel dit jaar binnen te halen. De knallende schoten galmden over het plein, de pijlen vlogen vliegensvlug naar il corniolo en de spanning was om te snijden. Toen de statige spreker uitriep dat Sansepolcro had gewonnen, ging het dak eraf! Iedereen schreeuwde het uit en de hele lokale bevolking leek voor even de loterij te hebben gewonnen. De blik op het gezicht van Messer Mauro Cornioli (what’s in a name?) was onbetaalbaar en sprak boekdelen: dat hij zijn stad had laten winnen, was het mooiste dat hem ooit was overkomen.
