Vallende engelen, deugdelijke dames & een kerk zonder koepel

Rome is de ideale stad om al wandelend te ontdekken. Op elke straathoek en elk piazza valt er namelijk wel iets te ontdekken, van grootse monumenten tot kleine kunstwerkjes, van kleurrijke markten tot kleine ateliers waar kunstenaars en ambachtslieden allerlei moois creëren, van bombastische fonteinen tot moderne street art…

Voor de Nederlandse Rosalie Dols is het dwalen door de stad inmiddels een eerste levensbehoefte geworden. Haar dag is niet compleet zonder een wandeling over de Romeinse sampietrini, langs Bernini’s fonteinen, in de schaduw van koepels en klokkentorens.

Rosalie belooft ons een aantal plekken in Rome te laten zien die we waarschijnlijk nog niet kennen. Een gedurfde uitspraak, aangezien we de tel van onze bezoeken aan Rome inmiddels zijn kwijtgeraakt en de weg in de Eeuwige Stad beter kennen dan in Amsterdam. Maar we nemen de uitdaging graag aan. Saskia gaat, samen met een paar vrienden die toevallig ook een weekje in Rome zijn, met Rosalie op pad.

We laten Rosalie de wijk kiezen. Aangezien we Testaccio, Trastevere, het voormalige getto en Monti al goed kennen, stelt Rosalie Pigna voor. Een wijk in hartje stad, waar volgens haar nog veel ‘geheimen’ te ontdekken zijn. We geven haar carte blanche en ontmoeten elkaar aan de voet van de Zuil van Trajanus, waar de klaprozen volop bloeien. Deze gigantische zuil wordt ook wel het oudste stripverhaal ter wereld genoemd. Die naam dankt de zuil aan de lange serie reliëfs die op de zuil van beneden naar boven te volgen is en de verovering van Trajanus op Dacië weergeeft.

Vallende engelen
Na een korte kennismaking in de schaduw van het beeld van Petrus, dat sinds 1588 de top van de zuil siert, wandelen we naar de Santi XII Apostoli. Deze kerk was in eerste instantie gewijd aan de apostelen Filippus en Jakobus, maar werd later vernoemd naar alle twaalf apostelen. De kerk ligt op een steenworp afstand van Piazza Venezia. We zijn er dan ook al vaak voorbij gelopen, maar tijdens die talloze bezoeken aan Rome namen we nog nooit een kijkje ín de kerk.

Rosalie laat ons zien dat een bezoek aan deze kerk, die werd gebouwd naar een ontwerp van de Florentijnse Baccio Pontelli, absoluut de moeite waard is. Eigenlijk alleen al vanwege de prachtige schildering boven het altaar. Een unieke trompe-l’oeil van de hand van Giovanni Odazzi, met de val van de rebellerende engelen. De engelen tuimelen uit de hemel, in een angstaanjagend levensecht schilderspektakel.

Oorspronkelijk was de kerk versierd met zachtgekleurde fresco’s van Melozzo da Forlì, maar deze zijn tijdens een omvangrijke restauratie in de achttiende eeuw naar de Vaticaanse Musea overgebracht.

In de crypte onder het hoofdaltaar gaan oudere muurschilderingen schuil. Hier rusten de resten van de apostelen Filippus en Jakobus. Ooit bevond zich in deze kerk overigens ook het graf van Michelangelo, voordat zijn lichaam naar de Santa Croce in Florence werd overgebracht.

Deugdelijke dames
Van opstandige renaissance-engelen die uit de hemel verbannen worden is het in Rome slechts een paar stappen naar art nouveau-kunst. De Liberty-stijl, zoals de Italianen deze kunststroming noemen, schittert in de Galleria Sciarra, een goed verborgen pareltje in hartje Rome, tussen de Via del Corso, Via Minghetti en Via delle Vergini, op een steenworp afstand van de Trevifontein.

Tussen 1885 en 1888 schilderde Giuseppe Cellini hier een waar eerbetoon aan de vrouw, als engel, als bruid en als moeder. Ook zie je de vrouwelijke deugden (waaronder bescheidenheid, kracht, trouw en geduld) en kwaliteiten (zoals de zondagse lunch, het maken van muziek, het opvoeden van de kinderen en het verzorgen van de tuin).

Een kerk zonder koepel
Na een kopje koffie in de kleine bistro in de Galleria Sciarra wacht het mooiste staaltje gezichtsbedrog van Rome, in de Sant’Ignazio. Aangezien de bouw van de kerk veel meer geld had gekost dan was voorzien, was er eigenlijk geen geld meer over voor de koepel. Om ook de buren tevreden te houden, bedacht Andrea Pozzo een zeer ingenieuze oplossing om de kerk alsnog volgens plan te kunnen voltooien. Hij schilderde een enorme koepel op een doek met een oppervlakte van ruim tweehonderd vierkante meter, en zette daarmee menig gelovige op het verkeerde been.

Vanuit sommige hoeken van de kerk is duidelijk te zien dat de koepel niet echt is, maar als je op de ronde steen ongeveer halverwege het middenschip gaat staan, kun je de koepel niet anders dan als realistisch aanduiden. Je moet echt een paar keer met je ogen knipperen om te zien dat Andrea Pozzo je voor de gek houdt…

Ook de zuilen van het fresco op het plafond van het middenschip vormen een mooi staaltje gezichtsbedrog. Als je nog steeds op de ronde steen staat, lijkt het alsof de zuilen perfect rechtop staan, terwijl ze in werkelijkheid helemaal horizontaal liggen. Wandel maar eens door de kerk, dan zie je ze als het ware ‘vallen’.

Prachtig Pigna
De Sant’Ignazio staat op het gelijknamige plein, dat dankzij de omringende palazzi wel wat weg heeft van een toneeldecor, midden in de wijk Pigna.

Vervolgens wandelen we door fotogenieke straatjes en over prachtige pleinen naar het Piazza Capranica, waaraan een veertiende-eeuws klooster ligt dat tegenwoordig in gebruik is als seminarie. We mogen even binnen kijken, maar helaas geen foto’s nemen…

Marktlunch op Piazza delle Coppelle
Tot Saskia’s verrassing eindigt de wandeling op haar lievelingspleintje, het Piazza delle Coppelle, vlak bij het Pantheon. Roos wijst hier op een gedenksteen uit het jubeljaar 1750. De tekst op de steen (een van de eerste teksten in Rome die in die tijd in het Italiaans werd gepubliceerd in plaats van in Latijn) roept hoteleigenaren op om (anoniem) door te geven wanneer er onder de gasten pelgrims waren die een ziekte onder de leden leken te hebben.

Hoewel we tientallen keren aan de overkant van de steen hebben gegeten, bij Maccheroni, was dit ons nog nooit opgevallen. Heerlijk, die details die elk bezoek aan Rome weer net zo verrassend maken als de eerste keer.

De lunch wacht om de hoek, op het kleurrijke marktje dat elke doordeweekse ochtend op het piazza neerstrijkt. Marco van Antica Frutteria della Coppelle heeft zijn grote wagen omgetoverd tot een lunchtafel, met romig mozzarella, knapperige groente, pittige olijven, vers gebakken brood en natuurlijk een fles wijn.

We toosten op la dolca vita, dat zich tijdens deze tour in Rome weer van haar beste kant heeft laten zien. We krijgen maar geen genoeg van deze veelzijdige stad, van alle verrassingen die achter al die straten, pleinen en palazzi verborgen gaan. We zijn weer een paar nieuwe ontdekkingen rijker en hebben gezien dat er in Rome altijd nog iets nieuws te ontdekken valt…