Jubeljaar 2025 van start met het openen van de heilige deur van de Sint-Pieter

Na het Buitengewoon Jubeljaar van de Barmhartigheid in 2015 maakt Rome zich op voor een nieuw Jubeljaar of Heilig Jaar, met als thema ‘Pelgrims van hoop’.

Het Jubeljaar gaat op 24 december van start, als paus Franciscus de Porta Santa opent, de ‘heilige deur’ van de Sint-Pietersbasiliek, enkele dagen later gevolgd door de heilige deuren van de andere pauselijke basilieken, zoals de San Giovanni in Laterano en de Santa Maria Maggiore.

In dit artikel delen we een aantal wetenswaardigheden over dit Jubeljaar en de bijbehorende ceremonies.

Openingsceremonie Heilig Jaar 2025

‘Mijn gedachten gaan uit naar al die hoopvolle pelgrims die naar Rome zullen reizen om het Heilig Jaar mee te maken en naar al die anderen die de stad van de apostelen Petrus en Paulus niet kunnen bezoeken, maar het Jubeljaar in hun plaatselijke kerk zullen vieren. Moge het Jubeljaar voor iedereen een moment zijn van oprechte, persoonlijke ontmoeting met Jezus,’ zo schrijft paus Franciscus in zijn bul voor het Jubeljaar, Spes non confundit (‘De hoop stelt niet teleur’), die in mei van dit jaar werd gepubliceerd.

Het Jubeljaar gaat van start op dinsdag 24 december, als de Porta Santa, de heilige deur, van de Sint-Pieter geopend zal worden. Paus Franciscus zal dan als eerste door deze deur de Sint-Pieter betreden.

Daarna kan iedereen zijn voorbeeld volgen, het hele Jubeljaar lang. Wil je als pelgrim de Sint-Pieter door deze bijzondere deur betreden? Zorg dan wel dat je je van tevoren registreert.

Je hebt namelijk een (gratis) digitale pelgrimskaart nodig om deel te kunnen nemen aan de evenementen van het Jubeljaar en om door de heilige deur(en) te mogen lopen. De kaart biedt ook korting op onder meer vervoer, accommodatie, catering en culturele evenementen. Je kunt deze kaart aanvragen via deze link.

De Heilige Deur van de Sint-Pieter

De heilige deur is de rechter deur van de Sint-Pieter (gezien als je voor de kerk staat, met je rug naar de obelisk op het plein). Normaal gesproken is deze deur altijd gesloten, alleen tijdens een Jubeljaar staan de deuren open – na de officiële ceremonie waarbij de paus het Jubeljaar van start laat gaan door de deuren te openen.

Deze traditie is ooit ingevoerd door paus Alexander VI, maar het verhaal wil dat de paus dit niet zelf bedacht. Het zou een idee zijn geweest van zijn ceremoniemeester, de Duitse bisschop Johann Burchhard, die ervan overtuigd was dat de oorspronkelijke Sint-Pieter een gouden poort had gehad die slechts één keer in de honderd jaar werd geopend.

De eerste Porta Santa, feitelijk niet meer dan een enorm blok van marmer, werd op 24 december 1499 geopend door Alexander VI. Tijdens de bouw van de nieuwe Sint-Pieter werd dit marmeren blok in 1618 vervangen door een echte deur, gemaakt van brons, die in 1950 werd vervangen door een iets smallere deur, eveneens van brons.

Op deze ‘nieuwe’ heilige deur zie je de heilsgeschiedenis in zestien bronzen reliëfs, van de val van de mens tot de verrijzenis van het lichaam. De reliëfs werden voor het Jubeljaar 1950 ontworpen door Ludovico Consorti, in opdracht van paus Pius XII.

Voor de officiële opening sloeg de paus in eerste instantie driemaal met een hamer op de muur die de heilige deur verzegelde. Maar nadat paus Paulus VI op 9 januari 1975 bijna werd geraakt door een stuk steen (zie ook deze video), is het ritueel wat minder riskant. De muur wordt al eerder afgebroken en de paus hoeft dan alleen nog maar de heilige deur open te duwen.

Herinnering aan het eerste Jubeljaar

Als je in de Sint-Pieter bent, kijk dan ook even links boven de Porta Santa. Hier zie je een marmeren plaat die ooit de voorgevel van de oorspronkelijke Sint-Pieter sierde. Op de plaat lees je een deel van de aankondiging van het eerste Heilig Jaar, dat in februari 1300 werd aangekondigd door paus Bonifatius VIII.

Het doel van dit bijzondere jaar was vooral om meer bezoekers naar de kerken van Petrus en Paulus te trekken. Het originele perkament, dat Bonifatius VIII op het graf van Petrus legde, bevindt zich in het archief van het Vaticaan.

Filaretes vrolijke kunstwerkje

De middelste (en oudste) deuren van de Sint-Pieter zijn niet heilig, maar laten wel een bijzonder kunststukje zien waar de meeste mensen aan voorbij lopen. Aan de achterkant van deze deuren, aan de binnenkant dus, vind je een leuk grapje van de Florentijnse ambachtsman die deze deuren heeft gemaakt.

Je kunt het eigenlijk alleen maar zien door heel diep te bukken. Op de onderste tien centimeter van de deuren heeft deze Florentijn, die officieel Antonio di Pietro Averulino heette maar vooral bekend stond onder zijn bijnaam Filarete, zichzelf en zijn medewerkers afgebeeld terwijl ze ronddansen van plezier. Er springt een hondje rond en een van de hulpjes slaat op een tamboerijn.

Filarete plaatste naast dit vrolijke kunstwerkje zijn handtekening en de woorden: ‘Anderen hebben het geld, maar Filarete heeft plezier!’

Klinkend klokkenconcert

De opening van de heilige deur van de Sint-Pieter zal worden opgeluisterd door een concert van klokken die zijn vervaardigd door Fonderia Marinelli in Agnone (regio Molise), een klokkengieterij waar nog steeds grotendeels met de hand klinkende koperen kerkklokken worden gemaakt. Een betoverende plek, zoals je in dit artikel kunt zien.

Het graf van Petrus

De locatie (en de naam) van de Sint-Pieter is niet door het toeval bepaald: de kerk werd gebouwd op de plek van het graf van Petrus, dat zich recht onder het imposante baldakijn van Bernini bevindt.

Tijdens een rondleiding kun je het graf van Petrus bezoeken. Een rondleiding boeken kan via deze link of door een e-mail te sturen aan scavi@fsp.va. Lees ook onze eerdere blog over de necropolis onder de Sint-Pieter en bekijk via deze link alvast een voorproefje.

Treed in de voetsporen van Petrus

De meeste pelgrims uit het noorden kwamen Rome binnen via de Porta del Popolo, aan het Piazza del Popolo. In onze City Walk ‘Rome – naar het graf van Petrus’ verken je als moderne pelgrim de route die miljoenen anderen door de eeuwen heen hebben afgelegd, van de Porta del Popolo tot aan de Sint-Pieter.

De laatste kilometers op weg naar het grootse einddoel leiden je langs middeleeuwse kerken met prachtige schilderijen (van onder anderen Caravaggio en Rafaël), door straten waar pelgrims tastbare herinneringen aan hun reis kochten en waar ze op hun beurt herinneringen achterlieten.

Download deze City WalkOpent in een nieuw tabblad:

Elke Ciao tutti City Walk is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de City Walk te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (pc, laptop, tablet en smartphone) raadplegen.

Bezoek de zeven kerken van Rome

Niet alleen de Sint-Pieter is een pelgrimskerk tijdens het Jubeljaar. Dat geldt voor alle zogenaamde Sette Chiese, zeven kerken, van Rome, met naast de Sint-Pieter de San Giovanni in Laterano, de Santa Maria Maggiore, de San Lorenzo fuori le mura, de Santa Croce in Gerusalemme, de San Sebastiano fuori le mura en de San Paolo fuori le mura.

In de middeleeuwen konden de pelgrims een kostbare aflaat verdienen als ze al deze kerken op één dag bezochten. De enorme afstanden tussen de kerken maakte het bijna tot een onmogelijke opgave, maar veel pelgrims voltooiden de heilige opdracht toch. Zij keerden tevreden huiswaarts – met de zo gewilde aflaat als bagage.

Wil jij een aantal van deze kerken op een bijzondere manier betreden? Op zondag 29 december zal de paus de heilige deur openen van de San Giovanni in Laterano (Sint Jan in Lateranen), op 1 januari gevolgd door de Porta Santa van de Santa Maria Maggiore. Op zondag 5 januari wordt ook de heilige deur van de Sint-Paulus buiten de Muren ontsloten.

Activiteiten en evenementen tijdens het Jubeljaar

Op de speciale website voor het Jubeljaar vind je alle speciale activiteiten en evenementen die worden georganiseerd, zoals de expositie Icone di Speranza (‘iconen van hoop) in de Sant’Agnese in Agone, aan Piazza Navona (te zien tot 16 februari 2025).

Tot 27 januari is in het Palazzo Cipolla (aan de Via del Corso) Chagalls De witte kruisiging te zien. In de Biblioteca del Senato in het Palazzo della Minerva bewonder je tot en met 2 maart 2025 de gratis toegankelijke tentoonstelling San Francesco tra Cimabue e Perugino.

foto: Galleria Nazionale dell’Umbria

Via deze website kun je ook een aantal plattegronden downloaden, zoals Europa in Rome (met ook ‘onze’ Friezenkerk) en de eerder genoemde Sette Chiese.

Nieuwe tentoonstellingen, evenementen en activiteiten worden zodra bekend aan de website toegevoegd en via Facebook en Instagram gecommuniceerd.

Rome schittert als nooit tevoren

Veel monumenten werden dit jaar grondig schoongemaakt en opgeknapt. Van de fonteinen op Piazza Navona tot de engelen op de Ponte Sant’Angelo, (bijna) alles is klaar om de vele pelgrims te ontvangen.

Ook het baldakijn van Bernini, op het hoofdaltaar van de Sint-Pieter, werd dit jaar gerestaureerd. Na negen maanden aan het oog onttrokken te zijn geweest, schittert Bernini’s baldacchino als nooit tevoren.

Tijdens de werkzaamheden vond men verschillende oude munten, schetsen en zelfs een boodschappenlijstje uit de zeventiende eeuw. Ook vond men de handtekeningen uit 1685 en 1725, van arbeiders die aan de totstandkoming van het baldakijn werkten.

Tot wanneer wordt het Jubeljaar gevierd?

De eerste sluiting van het Jubeljaar vindt plaats op zondag 28 december 2025, als de heilige deuren van de Sint-Jan van Lateranen, de Santa Maria Maggiore en de Sint-Paulus buiten de Muren worden gesloten. Op 6 januari 2026 wordt ook de heilige deur van de Sint-Pieter verzegeld en is het Jubeljaar 2025 echt ten einde.

met dank aan Iubilaeum25 & Musei Vaticani voor een aantal foto’s