Museo dell’Arte Salvata – Rome opent nieuw museum voor gestolen kunst

Rome is een nieuw museum rijker, met meer dan tweehonderd kunstwerken die eerder vanuit Italië gestolen werden en elders in de wereld – met name in de Verenigde Staten – tentoongesteld werden.

Nu zijn de beelden en andere museumstukken niet alleen weer teruggebracht naar Italië, maar krijgen ze ook een tijdelijk nieuw thuis in het Museo dell’Arte Salvata, dat deel uitmaakt van het Museo Nazionale Romano en gehuisvest is in de Aula Ottagona van de Terme di Diocleziano, tegenover station Termini.

Een museum vol eerder gestolen kunst

Vlak bij de Fontana delle Naiadi op het Piazza della Repubblica, die nooit weg is geweest uit Rome, wandel je sinds kort langs ruim tweehonderdvijftig Griekse en Romeinse beelden, Etruskische vazen en andere museumstukken die heel wat kilometers hebben afgelegd om weer op Italiaanse bodem te geraken.

Ooit werden ze stuk voor stuk – onder verschillende omstandigheden – geroofd en naar het buitenland gesmokkeld, maar nu schitteren ze als nooit tevoren in het speciaal voor hen opgerichte Museo dell’Arte Salvata, het museum voor geredde kunst.

Ze staan in vrij donkere ruimtes, maar dat geeft wellicht een extra dimensie aan de mysteries waarmee deze beelden worden omhuld.

De terugkeer van geroofde kunstwerken

In Italië is er sinds 1969 een speciale afdeling van de carabinieri die zich bezighoudt met geroofde kunst, de Reparto Operativo Tutela Patrimonio Culturale. In al die jaren wisten de specialisten van deze afdeling meer dan drie miljoen verloren kunstwerken terug te vinden.

De werken die de carabinieri sectie tussen december 2021 en juni 2022 uit met name de Verenigde Staten terug wisten te halen – via privécollecties, veilinghuizen en soms zelfs musea – zijn nu tot 15 oktober 2022 te zien in het Museo d’Arte Salvata.

Daarna worden deze schatten ondergebracht bij verschillende Italiaanse musea, afhankelijk van hun originele herkomst naar het archeologisch museum in Taranto (Puglia), het archeologisch park van Cerveteri en Tarquinia (Lazio) en de musea die deel uitmaken van Museo Nazionale Romano (Lazio).

In het Museo dell’Arte Salvata kun je dan een nieuwe collectie van geredde kunst bekijken, zodat er steeds nieuwe schatten te ontdekken zijn.

Gestolen kunst ter waarde van zes biljoen euro

Al jarenlang ’verdwijnen’ Italiaanse kunststukken in een zwart gat, dat zeldzame beelden, schalen, vazen en soms ook schilderijen naar privéverzamelaars, veilinghuizen of zelfs buitenlandse musea leidt in plaats van naar Italiaanse musea.

Volgens het Italiaanse magazine The Post Internazionale zou de waarde van vanuit Italië gestolen kunstwerken zijn opgelopen tot ruim zes biljoen euro. Volgens de statistieken waar de redactie de hand op heeft weten te leggen, worden er gemiddeld vierenvijftig kunstwerken per dag geroofd, met bijna twintigduizend diefstallen op jaarbasis.

De meeste kunstwerken die nu in het Museo dell’Arte Salvata te zien zijn, komen uit de Verenigde Staten. Samen met de Manhattan District Attorney’s Antiquities Trafficking Unit wist de Italiaanse politie artefacten ter waarde van ongeveer tien miljoen euro op te sporen.

De New Yorkse Matthew Bogdanos, die sinds 2017 nauw samenwerkt met de Italiaanse carabinieri, was naar eigen zeggen erg tevreden met de overzeese samenwerking en ’blij dat deze gerepatrieerde antieke kunstvoorwerpen nu te zien zijn in hun land van herkomst.’

Weer terug in het land van herkomst

Onder de kunstwerken die je nu kunt bekijken in het Museo dell’Arte Salvata, zijn verfijnde terracotta hoofden uit de derde en vierde eeuw voor Christus, een vaas met een afbeelding van Eros die oorspronkelijk werd gevonden in Puglia, Etruskische schalen en vazen en mannen- en vrouwentorso’s die door Griekse en Romeinse beeldhouwers zijn gevormd.

Slepend conflict met het Getty Museum

In veel gevallen is de strijd nog niet gestreden. Zo besliste de Italiaanse rechtbank in 2018 dat het bronzen beeld van een naakte man, dat ook wel bekend staat als Victorious Youth of Atleta di Fano (Fano is een kustplaats in de regio Le Marche) door het J. Paul Getty Museum in Los Angeles moet worden teruggegeven aan Italië.

Vooralsnog heeft het museum niet aan die eis voldaan, omdat het beeld in internationale wateren zou zijn gevonden. De Italianen geven echter niet op en hopen het beeld alsnog in handen te krijgen.

Praktische info voor het Museo dell’Arte Salvata

Het Museo dell’Arte Salvata (Via Giuseppe Romita 8) is geopend van dinsdag tot en met zondag, van 11.00 tot 18.00 uur. De kassa sluit een uur eerder.

Het Museo dell’Arte Salvata is gratis te bezoeken als je een kaartje hebt voor de Terme di Diocleziano (dat op het moment van schrijven acht euro kost) of een combikaartje voor alle musea aangesloten bij Museo Nazionale Romano.

Voor dit combiticket betaal je op het moment van schrijven twaalf euro. Hiermee kun je binnen een week alle aangesloten musea bezoeken, met naast de Terme di Diocleziano ook Palazzo Massimo, Palazzo Altemps en Crypta Balbi.

Als je online reserveert, betaal je in beide gevallen € 2,- extra aan administratiekosten. Online kaartjes bestellen kan via Coop Culture.

foto’s: Jesper Storgaard Jensen