Het sprookjeslandschap van de Lunigiana

Er was eens… een theaterfestival genaamd Lunatica dat zich afspeelde in de Lunigiana, een streek in het noorden van Toscane. Sophie was als een van de gelukkigen uitgekozen om hierbij aanwezig te zijn en ze ontdekte er een waarachtig sprookjeslandschap. Hoge bergen, diepe dalen, maanvormige inhammen, eindeloze stranden, marmergebergtes en wel honderd kastelen waarvandaan de zonsondergang je leek te betoveren.

Een van die kastelen is het imposante Castello Aghinolfi. Dit fort kijkt vanuit het minuscule dorpje Montignoso al sinds 753 uit over de zee voor de kust van Massa, een populaire badplaats in Toscane. Het fort werd onder andere gebruikt om de Arabische piraten van heinde en verre al aan te zien komen en op tijd de aanval in te zetten of dekking te zoeken.

De Duitsers hebben het in de Tweede Wereldoorlog in beslag genomen vanwege de strategische positie. Na de capitulatie hebben ze het geprobeerd te verwoesten, omdat ze de Amerikanen het fortezza absoluut niet gunden. Volgens een ander verhaal wilden geallieerden de Duitsers er juist uit jagen door het fort te bombarderen.

Hoe het ook zij, ze zijn er gelukkig maar gedeeltelijk in geslaagd. Het fort is nadien gerestaureerd; als je goed kijkt is het verschil tussen het oude en het nieuwe gedeelte nog te zien. Tijdens het theaterstuk Apparizioni van Magdalena Pietruska en Rogel Rolin werd er intens gebruik gemaakt van de bijzondere locatie en verschenen de acteurs steeds weer op verrassende plekken, zelfs boven op de metershoge toren. Een mooier decor bestaat er niet!

De Lunigiana dankt haar naam aan de stad Luni, die in 177 na Christus door de Romeinen werd gesticht, aan het einde van de rivier Magra. Lunigiana betekent letterlijk ‘aarde van de maan’. De Via Francigena en de Linea Gotica lopen beide langs Castello Aghinolfi en dus dwars door de Lunigiana heen. Vele pelgrims hebben in deze omgeving hun heil gezocht en de regio van duizend jaar oude historie voorzien.

Wanneer er vroeger gevaar dreigde, in de vorm van de eerder genoemde piraten bijvoorbeeld, werden er rooksignalen van het ene naar het andere kasteel gezonden. Het Castello Aghinolfi ontving onder andere rooksignalen van het dichtbijgelegen kasteel van de familie Malaspina. Deze machtige familie probeerde de Lunigiana in haar geheel te veroveren maar kreeg hierbij concurrentie van de Medici-familie uit Florence, Genua en Lucca. Ze hebben echter wel generaties lang het Castello Malaspina weten te bezetten en de goedbewaarde details getuigen van de bewogen geschiedenis van de familie en van het fort.

Gids Lavinia Stanila weet alles van de Lunigiana en leidt Sophie vol passie en energie rond in het bijzondere kasteel dat uit het jaar duizend stamt. Bij de poort blijft ze even stil staan en wijst ze naar boven: ‘Zie je die spleet? Hierdoor gooiden ze vroeger kokend water en slangen naar beneden, recht op het hoofd van ongewilde bezoekers.’ De uitdrukking ‘een warm welkom’ krijgt ineens een hele andere betekenis.

Met ietwat voorzichtige stapjes gaat de rondleiding verder en vertelt de bekwame gids over de verschillende rami – takken – van de familie Malaspina. De ene tak was de spino fiorito – bloeiende doorntak – en de andere tak was de spino secco – droge of dorre doorntak. Op de familiewapens zijn de verschillende takken hierdoor zeer makkelijk te onderscheiden. Het kasteel werd vanaf 1221 bewoond door de spino fiorito en dus zien we een mooie, bloeiende doorntak op de enkele nog zichtbare familiewapens.

Alberico I Cybo-Malaspina was een van de belangrijke Malaspina-telgen. Hij werd gedwongen een legerfunctie op zich te nemen, terwijl hij eigenlijk een hekel aan wapens had en ze zelfs ‘duivelse uitvindingen’ noemde. Eleonora Malaspina is een ander belangrijk kopstuk van de familie. Zij ligt begraven in de prachtige kerk van Massa die na een korte wandeling vanaf het kasteel te bereiken is.

Het meest interessante familielid is misschien wel la puttana del potere, Ricciarda Malaspina, die letterlijk zo machtsgeil was dat ze, nadat ze haar man had vermoord, met iedereen het bed deelde die haar van macht kon voorzien. Ze liet zelfs haar eigen kinderen onthoofden om niet van de troon gestoten te worden. Een van haar zonen, de eerdergenoemde Alberico I, liet ze in leven aangezien hij alles deed wat zij wilde en verder geen ambities had om de boel over te nemen en dus geen gevaar vormde.

De mooiste plek van het kasteel is misschien wel de Giardino del Tempo waar we nog heel duidelijk kunnen zien dat het neoplatonisme destijds in de mode was. Alles staat in het teken van de eeuwigheid en het stromen van tijd. De gevlochten touwen staan hier symbool voor en zijn overal rondom de binnenplaats terug te vinden. Neem even de tijd om hier rustig van te genieten.

In verschillende vertrekken van het kasteel zijn mooie fresco’s te vinden die nog in redelijke staat verkeren. Hierdoor heeft men veel over de familie en de geschiedenis van het kasteel te weten kunnen komen.

Maar dat is niet het enige aan de hand waarvan we de historie van het kasteel kunnen ‘lezen’. De Malaspina’s hebben het fort rond 1563 verlaten. Het heeft toen een tijd leeg gestaan, en later, in de zeventiende eeuw, is het tot gevangenis omgetoverd. De geschreven teksten en tekeningetjes die in de marmeren kozijnen zijn gekrast getuigen hier nog van. De gevangenen hadden het trouwens slechter kunnen treffen, gezien de fresco’s die de muren van hun cellen sierden.

Wil je met eigen ogen het Castello Malaspina zien en de mooie verhalen over de familie horen, neem dan contact op met Lavinia Stanila. Zij leidt je graag rond. Het kasteel ligt net ten noorden van Massa, aan de Via Papiriana 2 in Fosdinovo.