De highlights van de Biennale 2024 – Stranieri ovunque, Foreigners Everywhere

Op 20 april 2024 is in Venetië de zestigste editie van de Biennale van start gegaan. Tijdens deze internationale kunsttentoonstelling geniet je van bijzondere kunstwerken in de Giardini, in het Arsenale en op verschillende – vaak unieke – plekken in de stad.

Het thema van dit jaar is Stranieri Ovunque, Foreigners Everywhere. Deze titel is geïnspireerd op neonsculpturen die in 2004 zijn gemaakt door het collectief Claire Fontaine, met de tekst Foreigners Everywhere, die verwijst naar de naam van een groep activisten/anarchisten die streden tegen racisme.

Marian van Venetian Steps neemt je mee naar deze kleurrijke expositie en licht een aantal van haar persoonlijke favorieten uit.

Overal vreemdelingen

Marian: ‘Een vreemdeling zijn is het thema van dit jaar. Dat betekent dat er veel aandacht is voor werken van reizende kunstenaars (globetrotters, kunstenaars die ver van hun roots wonen, vluchtelingen en verbannen kunstenaars), van queer kunstenaars, van outsiders (denk aan autodidacte kunstenaars) en van inheemse kunstenaars (die vreemden worden in hun eigen land door kolonisatie, bijvoorbeeld Yanomami, Guarani en Maori).

De Biennale kent twee hoofdlocaties. In de Giardini della Biennale kun je verschillende landenpaviljoens bezoeken. De andere locatie bevindt zich binnen de muren van de oude scheepswerf, het Arsenale, in de wijk Castello. Daar vinden tentoonstellingen en festivals plaats, in enorme ruimtes. Je kunt er ook buiten wandelen en een gedeelte van de oude scheepswerf van een afstand bewonderen.

Je hebt zeker een halve dag nodig om een beeld te krijgen van alle kunstwerken in het Arsenale, maar je kunt er ook gerust een dag doorbrengen. Het is een enorm complex.

Met een entreebewijs voor de Biennale kun je één keer de Giardini en één keer het Arsenale bezoeken, ook op verschillende dagen. Je hoeft dus niet beide locaties op één dag te bezoeken.

Enorme muurschildering van MAHKU in de Giardini

Een van de opvallendste kunstwerken in de Giardini is de in felle kleuren beschilderde façade van het centrale paviljoen. Deze enorme muurschildering is gemaakt door het Braziliaanse collectief The Huni Kuin Artists Movement (MAHKU), geïnspireerd door heilige Ayahuasca-rituelen die hallucinogene visioenen gaven.

Dit collectief uit Amazonia vertelt het verhaal van kapewe pukeni (de brug van de alligator), dat ons terugbrengt naar de oorsprong van de scheiding tussen verschillende mensen en plekken. Omdat ik dicht bij de Giardini woon, zag ik al een maand voor de opening mensen bezig op ladders en stellages en het werd steeds kleurrijker. Ik heb het letterlijk tot stand zien komen.

Beschilderde bamboe in het centrale paviljoen

Ook binnen in het centrale paviljoen van de Giardini vind je veel kleur. De centrale zaal staat vol met prachtig beschilderde bamboe van Ione Saldanha.

Interessant vond ik hier verder de werken van Madge Gill, Louis Fratino, Gabrielle Goliath, Teresa Margolles, Casa Blanca School, Claudia Andujar, Semiha Berksoy, Inji Efflatoun, Abel Rodrìguez, Pablo Delano en een documentaire over Berlusconi en Khadaffi.

Nederlands paviljoen

Het Nederlands paviljoen heeft dit jaar een project in samenwerking met het Congolese kunstenaarscollectief CATPC. De expositie is georganiseerd door kunstenaar Renzo Martens en curator Hicham Khalidi.

De sculpturen van cacao, palmolie en suiker zijn 3D scans van de originele beelden die door CATCP gemaakt zijn in Lusanga, waar vroeger plantages waren. Het paviljoen staat vol met deze sculpturen, die elk een verhaal uit de koloniale tijd of een mythe vertellen.

Er is een livestream in het paviljoen met Lusanga, waar de originele sculpturen van klei te zien zijn. Er is ook een omgekeerde livestream, waarbij je vanuit Lusanga het Nederlands paviljoen kunt bekijken.

Verder bekijk je er indrukwekkende korte films, waaronder een film over een ceremonie van Balot, een houten beeld dat symbool stond voor het verzet van de Congolese plantagewerkers in de koloniale tijd.

Alle cacaosculpturen zijn te koop. Van de opbrengst wil CATCP de grond, die nu grotendeels in handen is van multinationals, terugkopen.

Egypte en andere interessante paviljoens

Het paviljoen van Egypte is een van mijn favorieten van deze Biennale. Je bekijkt er de drie kwartier durende film Drama 1882 van kunstenaar Wael Shawky, over de strijd tussen Egypte en Groot-Brittannië, die uiteindelijk leidt tot de Britse bezetting van Egypte in 1882. Het is eigenlijk meer een theaterstuk, met muziek. Er wordt Arabisch gesproken, met ondertiteling.

De andere landenpaviljoens die ik aanraad in de Giardini zijn die van de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Duitsland, Frankrijk, Japan en Canada.

Astronaut in het Arsenale

In het Arsenale zijn tijdens deze editie van de Biennale vooral schilderijen en doeken te bewonderen, nauwelijks installaties. Bij de ingang valt direct de astronaut van Yinka Shonibare op. Ik vind ‘m erg mooi.

Verder wil ik graag deze kunstwerken uitlichten:

Mataaho Collective
schilderijen gemaakt op boomschors van Naminapu Maymuru-White
video’s van Bouchra Khalili
Güneş Terkol
mozaïek van Omar Mismar
dansvideo van Ahmed Umar
Salman Toor
Aravani Art Project
Santiago Yahuarcani
en de paviljoens van Albanië, Benin (op de foto’s hierboven) en Oezbekistan

Van daaruit sla je de hoek om naar rechts en zie je de vijf verstrengelde handen van Lorenzo Quinn aan de overkant. Die zijn overigens geen onderdeel van Biennale, maar altijd prachtig om te zien. Vervolgens loop je de Giardino delle Vergini in, die zich net buiten de uitgang bevindt. Een aanrader!

Praktische informatie voor je bezoek aan de Biennale

De Biennale is nog tot en met 24 november 2024 te zien in Venetië, van 11.00 tot 19.00 uur. Het Arsenale is tot en met eind september op vrijdag en zaterdag open tot 20.00 uur. Vanaf 1 oktober veranderen de openingstijden van zowel de Giardini als het Arsenale naar 10.00 tot 18.00 uur.

Een kaartje kun je het beste online kopen, via de website van de Biennale. Met een entreebewijs kun je zoals ik al schreef één keer de Giardini en één keer het Arsenale bezoeken, ook op verschillende dagen.

Tip: wil je ’s ochtends beginnen bij de Giardini? Om elf uur staat er altijd een lange rij bij de entree. Wandel nog even door langs het water en ga de bocht om, naar links. Er is een andere ingang van de Biennale (Sant’Elena) waar nooit een rij staat. Ook bij het Arsenale is het beter om niet meteen om elf uur voor de deur te staan, maar iets later, zodat je de rij kunt vermijden.

Collateral events van de Biennale

De collateral events vinden plaats op verschillende plekken in de stad, meestal met gratis entree. Soms kun je op deze manier bepaalde palazzi van binnen zien die normaal gesproken gesloten zijn voor publiek of andere unieke locaties bezoeken.

Ik vond het collateral event in de binnentuin van Palazzo Soranzo Van Axel echt een aanrader, net als Elias Sime (tegenover de ingang van het Arsenale).

Complesso dell’Ospedaletto

Gedurende de Biennale zijn er ook veel andere tentoonstellingen te bezichtigen die niet bij de Biennale horen maar wel de moeite waard zijn. Ik tip graag de gratis toegankelijke tentoonstelling in het Complesso dell’Ospedaletto in de wijk Castello. Het gebouw zelf van binnen zien is al een ervaring op zich. De kunstexpositie heet Nebula en wordt georganiseerd door In Between Art Film.

Je bekijkt acht video-installaties over de huidige situatie in de wereld, onder meer over de reizen van immigranten die zich verplaatsen over land.

Een meesterstuk is volgens mij de vijfde film, Until we became fire and fire us van Basel Abbas en Ruanne Abou-Rahme.

Als je het gebouw uitwandelt, kom je in de mooie binnentuin van de Ospedaletto, om even op adem te komen en te genieten van het groen.’

Con i miei occhi – Giudecca

Tot slot nog een tip van Saskia: Con i miei occhi (Met mijn ogen), het paviljoen van de Heilige Stoel. Het is een unieke ervaring in de vrouwengevangenis op het eiland Giudecca. Eyecatcher zijn de zwart-witte voeten van Maurizio Cattelan, Father geheten.

De titel Con i miei occhi is ontleend aan een fragment uit een oude heilige tekst en een sonnet van Shakespeare. ‘Ik heb u niet lief met mijn ogen’ resoneert met vers 42.5 van het boek Job ‘Mijn ogen hebben u gezien’ – waarbij zien synoniem is aan aanraken met het oog, omhelzen met het oog, waardoor zicht en waarneming een dialoog aangaan.

Woorden en beelden komen samen dankzij de gevangenen, kunstenaars en dichters die het artistieke en historische verhaal van deze plek tot leven wekken.

foto’s: Marian Muilerman & Ihor Serdyukov