Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Bijna vijf eeuwen nadat Vasari het plafond van het Palazzo Corner Spinelli in Venetië beschilderde, toont de Gallerie dell’Accademia de buitengewone reconstructie van zijn kunstwerk.
Zoektocht naar de panelen
Ter gelegenheid van de vierhonderdvijftigste sterfdag van Giorgio Vasari voltooide het Venetiaanse museum de volledige reconstructie van Vasari’s houten plafond, een prestatie die tot een paar jaar geleden voor onmogelijk werd gehouden.
Verschillende elementen van het plafond raakten eind achttiende eeuw verspreid. Pas in de jaren tachtig werden ze op initiatief van het Ministerie van Cultuur en Venetiaanse instituten als de Gallerie dell’Accademia opgespoord, zowel binnen als buiten Italië, grotendeels in privécollecties.
De Gallerie dell’Accademia presenteert het plafond in een speciale ruimte aan Palladio’s loggia, in een zaal die de ruimte in het Palazzo Corner Spinelli probeert na te bootsen, waarvoor het plafond oorspronkelijk bestemd was.
Vijf deugden en vier putti
Vasari schilderde het plafond in 1542, in opdracht van Giovanni Corner, een lid van een van de invloedrijkste adellijke families van Venetië. Het bestaat uit negen panelen.
Op de vijf belangrijkste plafondpanelen beeldde Vasari de vijf deugden af: liefdadigheid, geloof, hoop, rechtvaardigheid en geduld. De vier kleinere hoekpanelen geven betoverende putti weer.
In het midden van het plafond prijkt de carità, de liefdadigheid, als een soort Maria zwevend in de lucht, omringd door putti die lauwerkransen aanbieden aan de andere vier deugden.
Deze zitten op de rand van hun respectievelijke kaders en worden geflankeerd door figuren die de concepten die door de deugden worden uitgedrukt versterken met positieve of negatieve voorbeelden.
Een contrasterend voorbeeld
Vasari introduceerde variaties op het klassieke thema van de Triomf van de Deugden, waarbij het centrale onderwerp op de vijf panelen wordt afgewisseld met een positief voorbeeld, dat het concept van de deugd in kwestie versterkt, en een negatief voorbeeld, dat contrasteert met de betreffende deugd.
Een van deze negatieve voorbeelden, met Judas die zichzelf van het leven berooft, werd jarenlang beschouwd als een onafhankelijk werk van Vasari. Het hing lange tijd in Casa Vasari, het vroegere woonhuis van Vasari in Arezzo.
Uiteindelijk vormde deze schildering de sleutel tot de interpretatie van de afzonderlijke delen en daarmee ook van het geheel van Vasari’s voorstelling.
Libro delle Ricordanze
Vasari noemt het door hem beschilderde plafond in zijn Libro delle Ricordanze, een manuscript dat het midden houdt tussen autobiografie, dagboek en boekhouding. Dankzij dit boek weten we dat hij de belangrijke opdracht kreeg via Michele Sanmicheli, de beroemde Veronese architect die Palazzo Corner aan het restaureren was.
Het plafond leverde hem een kostbaar repertoire aan beelden dat terugkeert in andere decoraties van zijn hand, zoals de Sala del Trionfo della Virtù in Casa Vasari.
Vasari in Venetië
Giorgio Vasari’s geschriften tonen een zekere terughoudendheid ten opzichte van de Venetiaanse kunst, ook al was de lagunestad het belangrijkste artistieke centrum ten noorden van de Apennijnen.
Venetië was hem minder vertrouwd dan Arezzo en Florence, maar hij kende het uit de eerste hand. Hij had er ook in 1541 al een paar maanden gewerkt.
Vasari was toen naar Venetië gekomen om de decors te maken voor de Talanta, een komedie geschreven door de beroemde letterkundige Pietro Aretino.
In die tijd waren ook Giovanni da Udine, die werd opgeleid in het atelier van Rafaël, en de grote Florentijnse kunstenaar Francesco Salviati met zijn leerling Giuseppe Porta in Venetië, evenals Andrea Schiavone, die meer dan wie ook de artistieke stijl van Parmigianino in de stad verspreidde.
De grootste naam van de Venetiaanse schilderkunst, Titiaan, was nieuwsgierig naar de nieuwe artistieke trends. Een aantal van zijn werken toont in kleur en tekening affiniteit met de stijl van Toscaanse schilders.
In deze context is het plafond dat Vasari schilderde in het Palazzo Corner Spinelli een unieke herinnering aan het momentum dat Venetiaanse kunstenaars toch stiekem gedwongen werden om anders te gaan schilderen.
Het verblijf in Venetië was ook voor Vasari zelf van fundamenteel belang. Hij kreeg de kans om veel Venetiaanse werken en kunstenaars te leren kennen, hetgeen van onschatbare waarde was bij het schrijven van verschillende hoofdstukken van Le Vite, met levensverhalen van kunstenaars die zijn naam tot op de dag van vandaag laten voortleven.
