Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
In Castello, een van de rustigste wijken van Venetië, schittert de van oorsprong negende-eeuwse San Zaccaria, een kerk die is gewijd aan de heilige Zacharias, de vader van Johannes de Doper.
Van buiten is de kerk al een pareltje, met een gevel waarvan je steeds nieuwe details ontdekt, maar je moet deze kerk ook zeker van binnen bekijken. Je bewondert er prachtige kunstwerken van onder anderen Bellini en Tiepolo, maar kunt ook afdalen naar een crypte met de laatste rustplaats van acht doges, die altijd een stukje onder water staat.
Pracht en praal dankzij de Poorters van Venetië
Zoals we al schreven, dateert de San Zaccaria uit de negende eeuw. Er is echter nog maar weinig wat aan deze middeleeuwse kerk herinnert.
In de vijftiende en zestiende eeuw werd de San Zaccaria namelijk helemaal herbouwd onder leiding van architect Mauro Codussi. In die tijd kreeg de kerk onder andere de kenmerkende gevel in Venetiaanse renaissancestijl.
Eind twintigste eeuw vond er een grootschalige restauratie van de San Zaccaria plaats, met dank aan een vereniging van Nederlandse bodem, de Poorters van Venetië, die zich inzet voor het behoud van de kunst en architectuur die Venetië rijk is, in het bijzonder voor de San Zaccaria.
Bellissimo altaarstuk van Bellini
In de kerk moet je zeker Giovanni Bellini’s prachtige Madonna met Kind en Heiligen (1505) bewonderen. Er zijn veel details te zien op dit betoverende doek.
Zo is de halve koepel van mozaïek boven de Madonna een verwijzing naar de Basilica di San Marco. Op de voorgrond zie je een lamp gemaakt van glas van Murano. In de ketting zie je een struisvogelei, dat symbool staat voor de maagdelijkheid van Maria.
De legende wil dat struisvogels ook zonder bevruchting kuikens ter wereld kunnen brengen. Zij leggen hun ei in het hete zand, waarna het door de zon wordt uitgebroed.
De gebeeldhouwde kop boven de troon zou David voorstellen, een van Jezus’ voorvaderen. Aan de voet van het altaar speelt een engel viool. Je kunt de lieflijke melodie bijna horen…
De bomen – links een vijgenboom en rechts een ratelpopulier – verwijzen naar het toekomstig lijden van het Jezuskind. De vijgenboom wordt in verband gebracht met de zondeval. Volgens sommigen was de verboden vrucht die Eva plukte geen appel maar een vijg. Het hout dat werd gebruikt voor het kruis van Christus zou volgens middeleeuwse legendes van een esp of ratelpopulier zijn geweest.
De heiligen die Maria en Jezus flankeren zijn, van links naar rechts Petrus (met sleutel en boek), Catharina (met de martelaarspalm), Lucia en Hiëronymus, die de Bijbel in het Latijn vertaalde en die Bellini daarom lezend heeft voorgesteld.
De gouden kapel van de San Zaccaria
De nonnen van het Benedictijner klooster dat bij de San Zaccaria hoort, geven in 1440 de opdracht het priesterkoor van de kerk te laten decoreren.
Het gewelf van de Cappella di San Tarasio, die beter bekend staat als de Cappella d’Oro, de ‘gouden kapel’, werd in 1442 beschilderd door de Florentijnse kunstenaar Andrea del Castagno.
De fresco’s van God, San Zaccaria, Johannes de Doper en de evangelisten Johannes, Mattheüs en Marcus vormen een uniek voorbeeld van de Toscaanse renaissance in Venetië.
Op het altaar en aan de zijkanten bevinden zich drie prachtige veelluiken in houtsnijwerk en ingelegd hout die Ludovico da Forli voltooide in 1443, met schilderingen en sculpturen van Antonio Vivarini, Giovanni d’Alemagna en Ludovico da Forlí.
De bijnaam ‘gouden kapel’ is echter te danken aan het Politico della Madonna, met op het centrale paneel een vredige Madonna met Kind van de hand van Stefano di Sant’Agnese uit 1385,
Tintoretto’s geboorte van Johannes de Doper
De Cappella di Sant’Atanasio maakte oorspronkelijk deel uit van de oude gotische kerk op deze plek, maar werd later omgebouwd tot een zijkapel.
Hier kun je – na betaling van een klein bedrag – Jacopo Tintoretto’s schilderij met de geboorte van Johannes de Doper bekijken.
De drukke scène speelt zich af in een slaapkamer, waar de kersverse moeder rust terwijl een groep jonge vrouwen, mogelijk vroedvrouwen, de pasgeborene verzorgt.
Een wolkbreuk gevuld met hemels licht en vliegende engelen kondigt de heiligheid van de gebeurtenis aan. Langs de rechterkant van het doek kijkt een oude man vol eerbied toe. Dit is Zacharias, de vader van de heilige Johannes de Doper en de heilige aan wie de kerk is gewijd.
Hij is de enige figuur die getuige lijkt te zijn van de verschijning van de engel, wat suggereert dat dit het moment is waarop hij zijn spraakvermogen terugkrijgt na de naamgeving van zijn zoon.
Recent onderzoek wijst echter uit dat Tintoretto waarschijnlijk niet de geboorte van Johannes heeft verbeeld, maar de geboorte van Maria. Tijdens de restauratie van het schilderij kwam namelijk een mysterieus detail aan het licht dat deze alternatieve interpretatie lijkt te ondersteunen.
Rechts van de drie vrouwen die de baby vasthouden, lijkt een gedeeltelijk geschilderde kat naar het zwarte vogeltje op het koperen bekken te kijken. De kat, die soms wordt beschouwd als een symbool van een duivelse aanwezigheid, wordt vaak afgezet tegen de figuur van Maria.
Veranderde Tintoretto van gedachten qua onderwerp en schilderde hij de kat daarom maar half? Het blijft onduidelijk of dit detail symbolisch of alleen decoratief bedoeld was.
Nog meer mooie kunstwerken
Bellini en Tintoretto zijn in de San Zaccaria in goed gezelschap. In de Cappella di Sant’Atanasio hangt ook De vlucht naar Egypte, van de hand van Giandomenico Tiepolo, de oudste zoon van de beroemde Venetiaanse schilder Giambattista Tiepolo, die bijna net zo mooi kon schilderen als zijn vader.
De Vlaamse Anthony Van Dyck maakte rond 1622 een kruisiging voor de kerk. Ook interessant zijn de Madonna van de hand van Palma il Vecchio in 1512.
Voor de liefhebbers van barok zijn er de lunetten die aan het einde van de zeventiende eeuw werden gemaakt door een reeks kunstenaars, onder wie Antonio Zanchi, Andrea Celesti en Giovanni Antonio Fumiani. Ze vertellen het mythische verhaal van San Zaccaria, gezien door de ogen van de voorlopers van Giambattista Tiepolo.
Natte voeten voor acht Venetiaanse doges
Vanuit de gouden kapel kun je afdalen in de crypte, waar tussen de negende en de twaalfde eeuw acht Venetiaanse doges werden begraven. Een van de doges die hier hun laatste rustplaats vonden, is Pietro Tradonico, die in 864 werd vermoord toen hij de San Zaccaria verliet.
De doge bezoekt de San Zaccaria met Pasen | Gabriele Bella
De kans op natte voeten is hier groot, want deze ondergrondse ruimte staat bijna altijd onder water. Het water staat soms maar een paar centimeter hoog, maar soms kan het stijgen tot een meter.
In geval van laag water kun je via een verhoogde loopbrug door de crypte lopen. Het schouwspel van de weerspiegeling van de crypte in het heldere water is betoverend mooi.
Praktische informatie San Zaccaria
Je vindt de San Zaccaria aan het Campo San Zaccaria, in de wijk Castello. De kerk is normaal gesproken van maandag tot en met zaterdag geopend van 10.00 tot 12.00 uur en van 16.00 tot 18.00 uur. Op zondag kun je er van 16.00 tot 18.00 uur een kijkje nemen.
Leuk om naar te zoeken: op het Campo San Zaccaria hangt een plaquette uit 1620 die vermeldt dat je op het plein voor de kerk niet mag gokken, vloeken en ruziemaken en dat je geen afval mag achterlaten rond de op het plein geplante bomen:
Ontdek meer mooie plekken in de wijk Castello
Met onze City Walk in de wijk Castello ontdek je de mooiste plekken van deze wijk. Je vindt er kleurrijke steegjes en stille straatjes met wapperende was tussen de huizen, scheve kerktorens, een verborgen hart, de kerk van Vivaldi, groene tuinen en zelfs een echte wijngaard!
Natuurlijk tippen we ook een paar fijne culinaire adresjes. Dwaal je mee door dit stillere stukje Venetië?
Elke Ciao tutti City Walk is een digitale uitgave. Na bestelling ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de City Walk te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (pc, laptop, tablet en smartphone) raadplegen.
