Ontdek de erfenis van de familie Florio op Sicilië

In de negentiende eeuw zette de familie Florio Palermo op de kaart als een van de hoofdsteden van de internationale jetset, met een keur aan koninklijke bezoekers, industriële grootmachten, beroemde kunstenaars en architecten die genoten van het goede leven in de Siciliaanse hoofdstad.

De naam Florio doet nog altijd denken aan die vervlogen tijden. Want hoewel de familie vier generaties lang genoot van een onuitputtelijk succesverhaal, bleek het geluk van de Florio’s eindig te zijn en verdwenen ze van het Siciliaanse toneel.

Dankzij het boek De leeuwen van Sicilië van Stefania Auci, dat nu verfilmd is voor Disney Plus (zie deze blog), is het verhaal van de Florio’s uit de vergetelheid getrokken en herleeft hun familiegeschiedenis. Ga je mee op zoek naar de sporen die de Florio’s in Palermo en omstreken hebben achtergelaten?

Van Calabrië naar Sicilië

De wortels van de familie Florio liggen in Calabrië, maar Paolo en Ignazio Florio lieten hun kleine Calabrese dorp achter zich op zoek naar geluk. Dat vonden ze in Palermo, maar later ook in Marsala en op het eilandje Favignana.

Dankzij hun inventiviteit, energie – de Florio’s waren onvermoeibaar en bijna altijd aan het werk – en durf veranderden ze van handelaars in kruiden en specerijen (peper, kruidnagel, kaneel) tot rijke ondernemers, met zesduizend werknemers en een vloot van bijna honderd schepen.

Ze waren de eersten die tonijn inblikten, ze maakten van de wijn uit Marsala een wereldberoemde en vooral alom gewilde drank en ze stonden aan de wieg van de Targa Florio, een unieke koers op Sicilië, waar zelfs een eigen museum aan is gewijd.

Ze handelden in keramiek, katoen en tabak. Als succesvolle entrepreneurs ontvingen ze de Duitse keizer, de Russische tsaar en de Britse koninklijke familie in Palermo, om hen te laten meegenieten van weelderige banketten en overdadige feesten, in de hoop de reeds lucratieve handel met de betreffende landen nog verder uit te breiden.

De eerste winkel van de Florio’s

Toen de broers Paolo en Ignazio in 1799 in Palermo aankwamen, openden ze een winkel aan de Via Materassai 53, in de wijk Castellammare. De buurt kenmerkte zich door smalle straatjes, met aan weerszijden huizen met kleine balkons, waaraan en waartussen de was te drogen hing.

Dankzij de Florio’s hing er rondom nummer 53 altijd een mix aan exotische geuren, van peper, kaneel, komijn, anijs, koriander, saffraan en sumak. Ze brachten de verre wereld een beetje dichterbij, met hun uitgebreide aanbod aan kruiden en specerijen.

Helaas herinnert niets meer aan de winkel van de Florio’s. Dat geldt ook voor het nabijgelegen Piazzetta delle Dogane en het Palazzo Chiaramonte Steri, waar de Florio’s zo goed als dagelijks kwamen om zaken af te handelen.

Wel vind je een gedenkteken voor Vincenzo Florio in de San Domenico, de kerk die niet ver van hun voormalige winkel ligt.

Casa Florio – Palazzina dei Quattro Pizzi

Wat wel nog fier overeind staat, is het Palazzina dei Quattro Pizzi, dat vanwege de band met de Florio’s ook wel Casa Florio wordt genoemd. Dit ‘paleisje’ ligt in de Palermitaanse visserswijk Aranella, aan de Via Discesa Tonnara 4.

De straatnaam verwijst naar de vroegere functie van dit gebouw; het was een van de tonnara’s, tonijnfabrieken, van de Florio’s.

Architect Carlo Giachery toverde een deel van de tonijnfabriek om tot een adellijke villa, met onder meer vier torentjes, de vier pizzi in de naam van het gebouw. Hier kon de familie Florio haar hoogstaande gasten onthalen, die ogen tekort kwamen om de fresco’s en plafonddecoraties te bewonderen.

Via deze link kun je een bezoek aan Casa Florio reserveren, zodat je zelf alle pracht en praal in deze voormalige tonijnfabriek kunt bekijken.

foto’s: Casa Florio

Villino Florio all’Olivuzza

Een van de eerste art nouveau-villa’s van Italië verrees aan de Viale Regina Margherita in Palermo. Opdrachtgever voor deze Villino Florio was Vincenzo Florio, die architect Ernesto Basile – die eveneens het Teatro Massimo in Palermo had ontworpen – vroeg om een villa te bouwen waarin hij zich rustig terug kon trekken.

Uiteindelijk werden er ook in deze villa feesten en banketten georganiseerd en walsten er vele koningen, koninginnen, prinsen, prinsessen en hoogwaardigheidsbekleders over het parket.

Overal waar je maar kijkt zie je bloemen, van het behang tot grote en kleine(re) decoraties. Ook de parkachtige tuin is één groot kleurenpalet. Tsarina Alexandra Federovna, de vrouw van tsaar Nicolaas I, zou hier in 1845 mede vanwege deze groene oase zijn neergestreken om te genezen van tuberculose.

Villa Igiea

Van een heel ander kaliber is Villa Igiea, dat inmiddels is omgetoverd tot een luxe hotel. Het werd ooit gebouwd in opdracht van Ignazio Florio, met het idee er een sanatorium te vestigen. Al snel kreeg het echter de functie van hotel.

Het ontwerp was wederom in handen van Ernesto Basile, die zich mocht uitleven qua design. Nog altijd word je overweldigd door de details als je hier over de drempel stapt, met dank aan de Caraffa-kroonluchters en andere overdadige versieringen.

Hoewel het hotel van buiten wel iets weg heeft van een kasteel, lijkt het binnen vooral op een koninklijk paleis, vol overdadige weelde, schitterende spiegels en kleurrijke fresco’s.

Je vindt er ook nog veel foto’s, illustraties en andere aandenkens aan de familie Florio. Het restaurant – met prachtig uitzicht op zee – draagt nog altijd de naam van deze illustere familie.

In het hotel logeerden onder anderen Gabriele d’Annunzio, Giacomo Puccini, keizer Willem II, tsaar Nicolaas II, Grace Kelly, Maria Callas, Alain Delon, Claudia Cardinale, Kirk Douglas, Sophia Loren en Greta Garbo.

foto’s: Villa Igiea | Rocco Forte Hotels

Een enorme scheepsmacht

De scheepswerf die de Florio’s in Palermo lieten aanleggen, was en is nog altijd een van de grootste van de Middellandse Zee. De vloot van de familie Florio telde op het hoogtepunt maar liefst negenennegentig schepen, die grotendeels hier gebouwd en onderhouden werden. Ook het koninklijk schip Savoia werd op deze scheepswerf gebouwd en gedoopt.

Vlak bij de Porta dei Greci, aan het Foro Italico, de lungomare (boulevard) van Palermo, prijkt een standbeeld van Vincenzo Florio, de zoon van Paolo. Het werd in 1875, zeven jaar na Vincenzo’s overlijden, gemaakt door Vincenzo d’Amore.

Cantine Florio in Marsala

De beroemdste Siciliaanse wijn is ongetwijfeld de Marsala, een zoete dessertwijn die is vernoemd naar de plaats waar hij wordt gemaakt.

Deze stad dankt haar naam op haar beurt aan het Arabische Marsa Allah, ‘haven van God’. Marsala werd gebouwd nadat de Arabische kolonie op het eiland Mozia, voor de kust van het huidige Marsala, was verwoest en werd zo ook letterlijk een nieuwe haven voor de gevluchte bewoners van Mozia.

Het verhaal van de beroemde wijn start in 1773, toen de Britse John Woodhouse voor het eerst een glas lokale wijn dronk. Hij was meteen verkocht en wilde wat van de wijn meenemen naar huis.

Het vervoer ging toen echter alleen nog over zee, hetgeen even duurde, vandaar dat Woodhouse de wijn liet versterken met extra alcohol. De smaak bleek er alleen maar beter op geworden; de allereerste Marsala was geboren!

Woodhouse wilde zijn ontdekking uiteraard uitbuiten en was van plan om naar Marsala te verhuizen en zich te wijden aan de kunst van het maken van Marsala om die naar Groot-Brittannië te exporteren. Napoleon stak daar echter een stokje voor.

Vincenzio Florio sprong in 1833 in het ontstane gat en opende de Cantine Florio, die nog altijd te bezoeken zijn. In de wijnkelders vind je nog een paar vaten vol Marsala uit oude jaargangen. Die mag je helaas niet proeven (de goedkoopste fles van deze jaartallen ging voor net geen duizend euro over de toonbank!), maar alleen al de suggestie van de smaak van deze wijn doet je het water in de mond lopen.

Gelukkig mag je na een bezoek aan de bijzondere wijnkelder wel andere Marsala’s proeven, zoals de Terre Arse en de Targa.

foto’s: Cantine Florio

Cassata – kleurrijke gebakjes

Een andere lekkernij die je zeker moet proeven tijdens een Florio-tour op Sicilië, is cassata – zoet, rond gebak van cake, ricotta, marsepein, gekonfijte vruchtjes en slagroom.

De huidige vorm van de cassata dateert uit circa 1870. Een van de bekendste banketbakkers in die tijd, Salvatore Gulì, werkte voor de Florio’s. Ter gelegenheid van een grote beurs voor banketbakkers maakte hij een ‘moderne’ versie van de authentieke cassata. Die viel zo in de smaak dat de gebakjes ineens weer overal opdoken.

Je kunt nu geen banketbakkerswinkel of koffiebar binnenlopen zonder dat het felgekleurde gebakje je vanuit de vitrine verleidelijk toelacht!

De tonnara van Favignana

Hebben we de Marsala te danken aan Vincenzo, tonijn in blik is een uitvinding van Ignazio Florio. Onder zijn leiding groeide de tonnara op Favignana, een eilandje voor de kust van Trapani, uit tot een enorme tonijnfabriek, waar tonnen aan tonijn verwerkt werden.

Favignana was in die tijd een van de belangrijkste plekken voor tonijnvangst in de Middellandse Zee. Ignazio kocht het eiland helemaal op en doopte de tonnara om tot Stabilimento Florio.

Dankzij de bergen zout van de zoutkust bij Trapani en Mozia kon men de tonijn perfect bewaren en in blik ging dat nóg beter en langer, zo ontdekte Ignazio.

Hoewel er niet meer op tonijn wordt gevist, verwelkomt de oude tonnara nog altijd alle bezoekers van het eiland, met haar mooie plaats op de kop van de haven. Tegenwoordig is er een museum in gevestigd en worden er regelmatig bijzondere exposities gehouden.

Het is een uniek monument van een bijzondere eilandgeschiedenis en net als alle eerder genoemde plekken een levendige herinnering aan de erfenis van de Florio’s.

Palazzo Florio op Favignana

Dat geldt ook voor het Palazzo Florio, het mooiste gebouw van Favignana, waar Ignazio Florio en zijn vrouw Franca veel tijd doorbrachten. Vanuit het palazzo, dat is ontworpen door Giuseppe Damiani Almeyda, konden de Florio’s prachtig over zee uitkijken, helemaal tot aan buureilandje Levanzo. Nu huisvest het palazzo onder meer de gemeenteraad, de bibliotheek, het VVV-kantoor van Favignana en het Museo Florio.

Op het Piazza Europa vind je tot slot een standbeeld van Ignazio Florio, die zo voor altijd verbonden is met Favignana.

Meer weten over de Florio’s?

Kijk dan vanaf 25 oktober naar de serie I Leoni di Sicilia op Disney Plus of duik in het boek De leeuwen van Sicilië van Stefania Auci.