Een uit de hemel gevallen meester – de koepel van Correggio

7 februari 2018 Emilia-Romagna, Parma 1 reactie

In de koepel van de kathedraal van Parma schilderde Antonio Correggio een meesterwerk. Althans, dat vinden wij. Zijn opdrachtgevers vonden het ‘een kikkerpoel’. Ze waren woedend en stuurden Correggio na de voltooiing van de koepel de laan uit – terwijl hij eigenlijk ook nog de rest van de kerk had moeten schilderen…

Antonio Allegri, zoals Correggio’s doopnaam luidde, was verre van allegro, vrolijk, maar eerder sober en bescheiden. Soms een beetje melancholiek en in zichzelf gekeerd.

Zijn bijnaam kreeg hij ook al niet vanwege een vrolijke aanleiding of een opvallende uiterlijke eigenschap. Correggio is simpelweg het dorpje waar hij werd geboren, op zo’n veertig kilometer van Parma.

Op dertigjarige leeftijd verhuisde hij van Correggio naar Parma, waar je vaak op zijn naam zult stuiten. Het mooiste meesterwerk dat Correggio hier heeft achtergelaten, is de schildering in de koepel van de kathedraal.

Een wervelende massa engelen

We staan ademloos onder Correggio’s Assunzione della Vergine. Je ogen worden als vanzelf naar het licht getrokken en glijden over de wervelende massa engelen en cherubijnen. Volgens de geestelijken was het een te grote overdaad aan uitgestrekte armen en benen. Vandaar de ‘kikkerpoel’.

Ook vonden ze dat Maria lastig te identificeren is tussen alle andere figuren. En waarom komt Jezus zo onelegant uit de lucht vallen?

Een figuurlijke middelvinger

Correggio was zwaar beledigd en vertrok, met het geld dat hij voor de decoratie van de hele kerk had gekregen. Maar niet nadat hij nog een bijzonder souvenir achterliet: precies boven het altaar zit een engel met zijn benen wijd. Degene die achter het altaar staat, heeft vol zicht op de edele delen van het engeltje, die zo op het altaar lijkt te kunnen gaan wateren.

Zo stak Correggio nog een spreekwoordelijke middelvinger op naar de priesters van de kathedraal, die zijn werk niet konden waarderen. Dat moet pijn hebben gedaan, vooral ook omdat Correggio écht een groot kunstenaar was. Hij was zijn tijd weliswaar ver vooruit, maar veel van zijn tijdgenoten konden zijn werk meer dan waarderen.

Zij zagen de overweldigende schoonheid van de wervelende draaikolk van kleuren, die meteen drama en spektakel oproept. Het was immers geen alledaagse gebeurtenis, Maria’s tenhemelopneming, en Correggio maakte er echt een dramatische weergave van, met de apostelen die zo onder de indruk zijn dat ze elkaar roepen en aanmoedigen om het gebeuren te bekijken.

Tot tranen toe geroerd

Volgens Vasari, zelf schilder maar bovenal biograaf van de grote kunstenaars uit de renaissance, was Correggio zeer perfectionistisch. Hij probeerde nieuwe dingen uit, maakte ontwerpen die nog nooit eerder waren getoond.

Dat leverde hem gelukkig ook waardering op. Een kunsthistoricus schijnt hem zelfs ‘een uit de hemel gevallen meester’ te hebben genoemd en Stendhal, die in Florence van zijn stokje ging na het zien van al het moois, was in de kathedraal van Parma tot tranen toe geroerd door Correggio’s koepelwerk.

Gered door Titiaan

Na Correggio’s vertrek wilde de kerk de koepelschildering eigenlijk meteen laten afdekken. Gelukkig wist de Venetiaanse schilder Titiaan, die toen al vrij bekend was, daar een stokje voor te steken. Hij kwam, net als vele andere kunstenaars, naar Correggio’s koepel kijken.

Hij was lyrisch en zei tegen de priester van de kathedraal: ‘Als jullie de koepel zouden omdraaien en geheel vullen met gouden munten, tot aan de rand, dan hebben jullie nog altijd niet genoeg betaald voor een meesterwerk als ik hier met eigen ogen zie.’

Met dank aan Titiaan staan we nu ontroerd onder de koepel van de Duomo, waar gids Alice van Explore Emilia ons al deze prachtige details vertelde. Een prachtig eerbetoon aan een door de kerk miskend kunstenaar, die zich gelukkig door niemand van de wijs liet brengen bij het creëren van dit meesterwerk.