Een groep monniken stichtte in de twaalfde eeuw de Abbazia di Morimondo, op de oever van de Ticino, op ongeveer dertig kilometer afstand van de Duomo van Milaan, ten zuidwesten van de stad.
De abdij groeide uit tot een kleine borgo, die de naam Morimondo kreeg en die zich om de abdij heen schaart zoals kleine eendjes onder moeders vleugels kruipen. Het resultaat is een nog altijd bijzonder idyllische en bijna magische plek, een van de meest unieke plekken van alle borghi più belli d’Italia.
De kerk van de abdij heeft een mooi houten koor, achter het grote altaar, en een schitterende Madonna met Kind van Bernardino Luini.
In het klooster kun je het scriptorium bezoeken, waar de monniken tussen 1170 en 1210 zo’n negentig boekwerken vol miniaturen maakten, maar ook de Sala del Capitolo, waar de nieuwe abt werd gekozen, en de refter zijn open voor bezoekers.
Samen met de kleine restaurantjes van het gelijknamige dorp, waar je kunt genieten van traditionele gerechten uit de keuken van Lombardije, en de vallei van de Ticino, waar je op uitkijkt en waar je heerlijk kunt wandelen, lijkt deze plek een magisch oord dat niet van deze tijd lijkt. Ga je mee op bezoek bij de Abbazia di Morimondo?
Even terug in de tijd
De geschiedenis van de Abbazia di Morimondo begint op 4 oktober 1134. Twaalf monniken van de Cisterciënzer Orde kiezen dit plekje ten zuidwesten van Milaan uit om zich te vestigen, onder leiding van abt Gualchezio.
De monniken kwamen oorspronkelijk uit een dorpje op de Franse hoogvlakte van Langres. Morimondo zou afkomstig zijn van de woorden mora (Latijn voor moeras) en monte (berg), ‘berg in het moeras’ dus.
Dankzij de wat hogere ligging ten opzichte van de Ticino-vallei, de aanwezigheid van water en de daarmee samenhangende vruchtbaarheid van de grond slaagden de monniken erin hun gemeenschap in alle opzichten te laten bloeien.
De bouw van de abdij moest echter meerdere malen gestaakt worden. Niet vanwege het water, maar vanwege de vele plunderingen die de monniken moesten doorstaan, zowel door het Duitse leger als door soldaten uit Pavia. De abdij werd daardoor pas ruim honderd jaar later, in 1237, voltooid.
Op dat moment leefden er in de abdij ongeveer vijftig monniken en tweehonderd lekenbroeders, met daarnaast een abt, een prior en een boekhouder. Later werd het aantal lekenbroeders in verhouding tot het aantal monniken steeds groter. Het waren voornamelijk boeren die voor de abdij werkten en in ruil daarvoor bescherming kregen.
Vanaf 1952 nemen de Padri Oblati di Maria Vergine op verzoek van de kardinaal van Milaan de zorg over de abdij over. Tegenwoordig wordt de abdij nog altijd bewoond door een kleine maar levendige gemeenschap die de historie van deze plek graag in ere houdt.
Een kijkje binnen de muren van de abdij
De imposante abdij is opgetrokken uit bakstenen die in een door de monniken zelf gemaakte oven werden vervaardigd, omdat er in de omgeving geen steengroeven te vinden waren.
Kunstenaars en architecten die aan de bouw van de abdij hebben meegewerkt, waren onder anderen de Maestri Comacini, afkomstig uit de Valle d’Intelvi. De stijl van de abdij is een mix van gotisch-Frans-Bourgondisch en Romeins-Lombardisch en geeft het gebouw een sobere maar toch stijlvolle uitstraling.
Anders dan andere traditionele Cisterciënzer en Benedictijner gebouwen bestaat de Abbazia di Morimondo uit vier verschillende niveaus die met name goed zichtbaar zijn aan de oostzijde, waar de abdij gebouwd is tegen de zijkant van een ravijn.
Het klooster bevindt zich naast de kerk en is aan de bovenzijde open, om het contact met de hemel en met God te stimuleren. Aan de oostkant van het klooster vind je het dormitorium (slaapgedeelte) op de eerste etage, het armarium (de opslagplaats) van liturgische boeken, de kapittelzaal (voor bijeenkomsten en vergaderingen), het locutorium (de ruimte om te converseren) en de zaal waar de monniken werken en waar vroeger het scriptorium (ruimte voor schrijf- en vertaalwerkzaamheden) was.
De zuidkant herbergt het calefactorium (de enige verwarmde ruimte waar monniken lezen en mediteren), de eetzaal en de keuken aan. Aan de noordzijde, tegenover/uitkijkend op de kerk, vind je de ruimte waar de monniken zaten voor de lectio, hun geestelijke lezing.
Aan de westkant woonden de meewerkende broeders die zorg droegen voor de externe activiteiten (het beheer van de boerderijen, het gasthuis, de ziekenboeg, het toezicht op de aalmoezenierstaken en de ontvangst van de pelgrims).
De Abbazia di Morimondo had vroeger drie verschillende ontvangstruimtes. Voor belangrijke gasten was er het hospitio, voor de arme gasten het hospitale pauperum en voor kooplieden het mansio.
De gasten konden in de eetzaal producten van eigen land proeven: brood, melk, verse koeien- en schapenkaas, eieren, honing, riviervis en -kreeft, appels, rapen, peulvruchten en kastanjes. Een document uit 1183 vermeldt bijvoorbeeld een beknopt menu met groente- en peulvruchtsoepen (ter vervanging van vlees), verse vis, gebakken eieren en tagliatelle.
Eerste Cisterciënzer kerk in Lombardije
De kerk van de Abbazia di Morimondo was de vierde Cisterciënzer kerk in Italië, maar de eerste in Lombardije. Hij verschilt duidelijk van alle andere Cisterciënzer gebouwen uit dezelfde tijd; de beuken met spitsbogen duiden op de opkomende gotische stijl.
Aan de buitenkant komt de typische Cisterciënzer bouwstijl met strakke en geometrische contouren nog wel goed tot uiting, vooral in de driehoekige vorm van de apsis. De verdeling van de beuken, het grondplan in de vorm van een Latijns kruis en de twee kapellen per arm van het transept zijn duidelijke kenmerken van deze bouwstijl.
Op de kruising van het transept met de middelste beuk vind je het achthoekige tiburio. Volgens het Cisterciënzer protocol moest deze toren een klok bevatten met een touw dat door een gat in het gewelf in het oude koor van de monniken moest hangen, in het midden van de kerk.
De verhoudingen zijn in perfecte harmonie en de sierlijkheid van het met simpele materialen vervaardigde metselwerk is indrukwekkend.
De kunstwerken die je in de kerk kunt bewonderen, zijn het eerder genoemde fresco van een Madonna met Kind van Bernardino Luini (1515) en een rond stenen wijwatervat met sculpturen (uit de veertiende eeuw).
Het houten kruisbeeld dat je ziet in een nis aan de rechterzijde dateert uit de tweede helft van de vijftiende eeuw en wordt toegeschreven aan een Toscaanse meester. De ronde raampartij van het linker transept, het hoofdaltaar van zwart marmer in barokstijl en het door Francesco Giramo in eikenhout vervaardigde koor behoren eveneens tot de blikvangers van de kloosterkerk.
Fondazione Abbatia Sancte Marie de Morimundo
De Fondazione Abbatia Sancte Marie de Morimundo zet zich in voor de culturele en spirituele waardering en voor het promoten van restauratieactiviteiten van het kloostercomplex.
De stichting speelt een belangrijke rol bij de organisatie van activiteiten, zoals het kunstatelier van middeleeuwse miniaturen (bewerkt met goud en purper), workshops waarbij je middeleeuwse kaarsen maakt of het gotisch schrift leert, cursussen frescoschilderen en kruidengeneeskunde.
Ook organiseert de stichting talrijke culturele, gastronomische en sportieve evenementen, van rondleidingen in het kloostercomplex tot natuurwandelingen, van concerten en muziekfestivals tot wijnfeesten, kerstmarkten en braderieën.
Praktische informatie
De Abbazia di Morimondo ligt aan het Piazza San Bernardo 1 in Morimondo. Via de website van de Abbazia di Morimondo vind je zowel de openingstijden van de abdij als de evenementenagenda (voor rondleidingen, workshops en festiviteiten).
Schuif voor of na je bezoek aan bij een van de restaurantjes in Morimondo, zoals Trattoria San Bernardo, Trattoria Birreria La Grancia en Il Fienile dei Monaci.
Iets chiquer zijn Ristorante della Commenda, Ristorante Il Filo del Grano en Ristorante del Priore. Even buiten het dorpje is Trattoria di Coronate een aanrader.
met dank aan Claudio Giovanni Colombo, Giovanni del Curto
& Cesare Andrea Ferrari voor een aantal foto’s
Op pad in de omgeving van Morimondo
Vlak bij de Abbazia di Morimondo vind je het dorpje Vigevano, met het prachtige Piazza Ducale en een museum met een bijzondere collectie schoenen. In deze blog lees je er meer over.
Liefhebbers van kloosters, abdijen en kerkelijke kunst mogen de Abbazia di Chiaravalle en het Certosa di Pavia niet overslaan. Ook de stad Pavia zelf is een bezoekje waard, met de bekende Ponte Coperto (‘overdekte brug’) en haar prachtige kerken. In deze blog vind je al onze tips.