Ontdek de geschiedenis van de draagsters in het Museo della Grande Guerra in Timau

In het noordoosten van Italië herinneren veel plaatsen aan de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog, zoals het Sacrario Militare di Redipuglia. In de bergen vond net zo’n wrede en uiteindelijk zinloze loopgravenoorlog plaats als in het vlakkere Belgische land rondom Ieper.

Het Museo della Grande Guerra in Timau, niet ver van de grens met Oostenrijk, vertelt een heel ander verhaal uit die oorlog, met le portatrici, de draagsters, in de hoofdrol, vrouwen die, soms met niet veel meer dan lappen leer om hun voeten, de berg op liepen naar de soldaten die daar stelling hadden genomen.

Urenlang klimmen in weer en wind. Naar boven met zware rieten manden op de rug, gevuld met cement, hout, munitie, voedsel. Terug met gewonde soldaten tussen zich in op een geïmproviseerde brancard. Of ook vaak de doden, die beneden in het dorp moesten worden begraven.

Marc vertelt je meer over deze fascinerende, maar vaak al lang vergeten vrouwen die zo belangrijk waren in de geschiedenis van dit stukje Italië.

Het verhaal van de draagsters

In het Museo della Grande Guerra ontdek je het verhaal van de draagsters aan de hand van een hele reeks voorwerpen. Je ziet de armbanden die ze droegen om aan te geven voor welk legeronderdeel ze actief waren, wat kledingstukken van toen, beeldjes en schilderijen die aan hen zijn gewijd en kleine kastjes van ijzer waarin wat gloeiende kolen werden gedaan om een beetje warm te blijven.

Je ziet ook helmen, een aantal wapens van toen en zelfs een van de fietsen die werden gebruikt door de Bersaglieri. Maar de vrouwen staan centraal.

Op een paar schaarse foto’s zie je ze bij elkaar staan. Warm aangekleed, met een muts of kap op het hoofd, soms ook nog aan het breien, want er was altijd wat te doen. Sommige vrouwen liepen zelfs breiend de berg op.

Op de foto’s zie je ook de grote rieten manden die ze op hun rug droegen. Dertig kilo namen ze mee omhoog, soms wel veertig. De stelle alpine, zo werden de draagsters ook wel genoemd, de Italiaanse naam voor edelweiss.

Ilaria Tuti schrijft in haar boeiende roman Bloemen van steen over deze vrouwen: ‘Dat zijn jullie. Bloemen die zich hardnekkig vastklampen aan deze bergen […] om ons in leven te houden.’

Het graf van Maria Plozner Mentil

Eén vrouw is het symbool geworden voor de honderden vrouwen die zich tussen 1915 en 1918 hebben ingezet voor ‘hun’ soldaten. Maria Plozner Mentil was haar naam.

Volgens de informatie in het museum is ze de enige vrouw naar wie een kazerne is vernoemd en ook de eerste vrouw die, postuum in 1997, de Medaglia d’Oro al Valor Militare kreeg, de hoogste militaire onderscheiding in Italië.

Maria Plozner Mentil was pas tweeëndertig jaar oud toen ze op 15 februari 1916 werd neergeschoten door een Oostenrijkse sluipschutter. Onder de beschutting van een rots rustte ze even uit van de vermoeiende tocht. Korte tijd later overleed ze in een ziekenhuis in het dal.

Haar graf heeft een speciale plaats gekregen in de Tempio Ossario. Dat is een grote kapel, een paar honderd meter van het museum, waar oorlogsslachtoffers zijn begraven. In de muren zijn de stoffelijke resten opgenomen van ruim zestienhonderd soldaten.

Rechts voor in de grote kapel heeft Maria Plozner Mentil een ereplaats gekregen, onder een grote schildering waarop een soldaat hulp inroept voor een gewonde vrouw.

Het is een van de weinige religieuze gebouwen waar je op de muren gasmaskers, geweren en granaatwerpers ziet.

Dat deze kapel eind jaren dertig is gebouwd, in de hoogtijdagen van het fascisme, zie je ook aan de parallellen die op de muurversieringen worden gelegd tussen de wapens uit de Eerste Wereldoorlog en de vaandels en pijlen van de oude Romeinse legioenen.

Monument ter ere van de draagsters

Op het pleintje in het dorp, met meer dan tweeduizend meter hoge bergtoppen op de achtergrond, is in 1992 een monument neergezet ter herinnering aan de draagsters. Het is een bas-reliëf waarop het neerschieten van Maria Plozner Mentil is uitgebeeld.

Onderaan staan symbolen voor Italiaanse legereenheden. Op de muur erachter staat een gedicht van Laura Plozner van Ganz (het is helaas onduidelijk of ze familie van Maria is) dat is opgedragen aan ‘onze vrouwen’.

In de voetsporen van de draagsters

Met de auto kun je een stukje terug het dal uit rijden om na ongeveer drie kilometer de onverharde weg omhoog te nemen naar Malga Pramosio. Twintig minuten lang bochtjes draaien brengt je op een open vlakte op vijftienhonderd meter hoogte, waar het op het grote terras van de berghut aangenaam toeven is.

Hiervandaan kun je een prachtige wandeling maken die je in korte tijd bij de plaats brengt waar Maria Plozner Mentil is neergeschoten. Dat moet het werk zijn geweest van een goede scherpschutter, want de rotswand aan de overkant is honderden meters verwijderd.

Een ijzeren kruis met een rozenkrans eromheen, een foto, een houten schoen met vetplantjes erin, een verlepte krans met een lint in de groen-wit-rode Italiaanse driekleur; zo wordt dit stukje geschiedenis herdacht.

Als je van wandelen houdt, moet je niet stoppen bij dit graf. Dan loop je veel mis. Het is nog best een klim, maar het pad omhoog voert naar een prachtig gelegen bergmeertje op bijna tweeduizend meter hoogte, met fenomenale uitzichten.