Het is nog niet eens zo lang geleden dat mensen Italiaanse wijnen associeerden met goedkope, zure wijnen in traditionele mandflessen die in de middeleeuwen ontwikkeld werden als bescherming tegen breuk.
Het was zelfs zover gekomen dat een lege fles Chianti alleen nog goed was om er een kaars in te steken en een rood geruit tafellaken te sieren. Als overtuigd Francofiel, had ook Pepijn – de partner van Ciao tutti’s Elke, de gedachte dat goede wijn vooral uit Frankrijk moest komen.
Gelukkig veranderde hij mede dankzij Elke en een opleiding tot sommelier van gedachten. Hij proeft nu graag een glas Italiaanse wijn en voelde mede daarom voor Ciao tutti meestersommelier Gianluca Di Taranto aan de tand voor een aantal mooie Italiaanse wijntips.
Pioniers op de Italiaanse wijnmarkt
Pepijn: ‘Tijdens mijn cursus tot sommelier leerde ik dat de verandering vooral inzette in de jaren tachtig. Enkele jonge, passionele Italiaanse pioniers bestormden de wijnmarkt met verfrissende en innovatieve ideeën.
Een voorbeeld van deze generatie is Angelo Gaja uit Piemonte. Nadat hij halverwege de jaren zestig stage had gelopen bij wijndomeinen in de Bourgogne, de Bordeaux en in Californië nam Angelo vanaf 1970 het wijnbedrijf van zijn ouders over.
Hij voerde meteen enkele belangrijke veranderingen in. Hij plantte internationale druivenrassen als Cabernet Sauvignon en Merlot aan en introduceerde moderne vinificatietechnieken.
Zo stond Angelo Gaja, samen met andere pioniers als Giacomo Tachis (Sassicaia) en Piero Antinori (Antinori Tignanello) aan de basis van een imponerende kwaliteitsimpuls van de Italiaanse wijn.
De overtuigde Francofiel die ik ooit was, heeft inmiddels het licht gezien en zich bekeerd. Met dank aan onder anderen Gianluca Di Taranto…
De druif van Gianluca Di Taranto
In juli 2023 was ik op zoek naar interessante boeken om mee te nemen voor onze reis naar Sardinië. Ik stuitte op De druif van de Belgische meestersommelier Gianluca Di Taranto, wiens roots in het zuiden van Italië liggen.
Op jonge leeftijd ging hij met zijn vader Francesco mee naar toonaangevende wijndomeinen in verschillende Italiaanse regio’s. Gianluca was veertien toen hij ging werken in Spiga d’Oro, het restaurant van zijn ouders in het Belgische Boortmeerbeek.
Gianluca en zijn vader
Hier nestelde het wijnvirus zich definitief onder zijn huid. Hij schrijft hierover bij de beschrijving van de laatste druif uit zijn boek, de Zibibbo van Pantelleria:
‘Op een dag zag ik een flesje staan genaamd Ben Ryé. Het speelse label van dat kleine flesje met de tekeningetjes en de Arabische looks intrigeerde mij. De jonge Gianluca besloot veertig euro voor dit kleine flesje van driehonderdvijfenzeventig milliliter neer te leggen.
Hij raakte op slag helemaal verliefd op wat voor hem de meest bedwelmende, expressieve en meest betoverende neus was die druivensap hem ooit had gegeven: liquide abrikoos en perzik, vijgen, muskaat, zeelucht, mineralen, sinaasappelschil, mandarijn, karamel…
Vol verbazing vroeg hij zich af hoe een wijn, zonder toevoegingen van fruit behalve druiven zo intens aromatisch kon zijn’.
Wijn schenken op hoog niveau
De passie voor wijn was geboren. Na zijn studies tot sommelier in België en Frankrijk kreeg Gianluca in 2013 de kans om aan de slag te gaan als sommelier van driesterrenrestaurant Zilte in Antwerpen.
Een jaar later werd hij sommelier bij het nieuwe restaurant van Sergio Herman en Nick Bril, The Jane in Antwerpen, waar hij later ook maître-sommelier werd. Sinds mei 2021 werkt hij als wine director van de groepen Sanglier des Ardennes & La Petite Merveille
Zijn talent werd opgemerkt en de beloningen volgden snel. Zo werd hij onder andere Gault & Millau BeLux Sommelier van het Jaar 2018 en Beste Sommelier van België 2019-2020.
Gianluca gebruikt zijn vakanties om mooie ervaringen op te doen tijdens stages bij driesterrenrestaurants Piazza Duomo in Alba en Osteria Francescana in Modena. Hij staat nooit stil, omdat hij zich continu wil blijven verbeteren en zich steeds opnieuw wil verdiepen in nieuwe trends, opkomende wijnregio’s, producenten en productiemethodes.
Verfrissende en innovatieve blik op Italiaanse wijn
Tijdens het lezen van De druif viel me al snel op dat het een bijzonder boek is. Net als Angelo Gaja heeft ook Gianluca een gave om de wijnwereld op een totaal verfrissende, innovatieve en lichtvoetige manier te benaderen en op te schudden.
Di Taranto wil zijn boek eigenlijk wijden aan honderdeen druivenrassen. Last minute komt hij er echter achter dat hij de Sangiovese is vergeten (!), dus krijgt deze druif alsnog een plekje en komt het totaal op honderdtwee.
Gianluca Di Taranto heeft een geheel eigen schrijfstijl. Als je het boek leest, krijg je het gevoel dat hij het verhaal ter plekke aan het vertellen is. De druiven weet hij zo kundig en levendig te omschrijven, dat je tijdens het lezen de aroma’s van de wijnen bijna proeft.
Druiven met menselijke trekjes
Met een flinke dosis humor weet hij de druiven zelfs bijna menselijke trekjes mee te geven. Zo noemt hij Nebbiolo en Barbera attention seekers omdat dit duo om veel tijd, aandacht, werk en investering vraagt. Hij relativeert dit echter door te zeggen dat we allemaal wel zo iemand in onze vriendenkring hebben.
Bij de druif Sauvignonasse refereert hij aan het jaar 1993, toen de Serie A groter was dan de Premier League. Pinot Noir is een prima donna en menig stervoetballer zou er nog wat van kunnen leren.
De verkoop van de Garganega explodeerde zoals de onderzeese nucleaire testen van de Verenigde Staten op de Bikini Atol in 1946 en er is zelfs een druif (Arneis) die hij vergelijkt met het temperament van zijn vader.
Di Taranto noemt het zelf storytelling, maar hij beheerst vooral de kracht van beleving. Hier is een man aan het woord met een ongelofelijke passie en een gigantische feitenkennis over wijn.
Schatkamer aan smakelijke wijnen
Italië beschikt over de meeste druivensoorten ter wereld en is wereldwijd gezien de grootste wijnproducent. Het Italiaanse Nationale Druivenregister telt meer dan zeshonderd wijndruiven!
De tijd dat een kleine wijnboer romantisch in een rommelig wijnkeldertje een wijn voor bij een eenvoudige pasta maakte, is een uitzondering geworden. De Italiaanse wijnrenaissance, waarbij wijnboeren onder andere enorme investeringen deden in ultramoderne vergistingsinstallaties, heeft ertoe geleid dat Italië vandaag beschikt over een schatkamer aan kwalitatief hoogstaande wijnen.
De beste tips van Gianluca Di Taranto
Het grote aanbod leidt ook tot het maken van keuzes. Wat doe je als je in Italië voor een wijnrek staat waarbij je de keuze hebt uit honderden wijnen met etiketten die soms meer vragen oproepen dan antwoorden?
Pepijn legt Gianluca deze vraag voor. Welke druivenrassen en wijnen zijn interessant om te proeven als je in een bepaalde regio in Italië op vakantie bent?
Het spreekt voor zich dat in één artikel niet alle wijnregio’s aan de orde kunnen komen. Daarom maken we een onderverdeling in het noordwesten, noordoosten midden en zuiden van de laars.
Wijntip voor het noordwesten van Italië
Gianluca Di Taranto: ‘Aiai, begin dan daar maar eens aan hè… Een licht ondankbare taak hoor, het complexe wijnlandschap van Italië onderverdelen in slechts vier gebieden.
Laten we beginnen in het noordwesten. Ik heb een zwak voor Nebbiolo, die uiteraard door velen geassocieerd zal worden met Barolo en Barbaresco. Alto Piemonte zou ook een leuke kunnen zijn of zelfs Valtellina.
Maar ik ga voor iets meer niche en nerdy: Valle d’Aosta. De minuscule wijnregio – met ongeveer vijfhonderd hectare aan wijngaarden – telt slechts één appellatie maar maakt grote sprongen voorwaarts de laatste jaren.
Producenten als Anselmet, Grosjean, Les Crêtes en Crotta di Vegneron exporteren een beetje en zijn grote aanraders. Maar mogelijk nog leuker zijn de piepkleine namen, zoals Ottin of Rosset Terroir (Petite Arvine), Ermes Pavese of Vevey Marziano (Prié) en Feudo di San Maurizio (Vuillermin) die momenteel schokgolven doorheen de (prachtige) regio veroorzaken.
En ja hoor; zelfs voor Nebbiolo-adepten (hier onder het synoniem Picotendre) liggen er mogelijkheden. Als ik nog één tip mag geven: zoek naar een flesje Chaudelune van Cave Mont Blanc de Morgex et de la Salle. Dit is wat er zou gebeuren als een ice wine en een sherry een kind zouden krijgen. Waanzin, in de best mogelijke zin van het woord!
foto’s: Cave Mont Blanc
Wijntip voor het noordoosten van Italië
Hier kan ik kort over zijn: Collio DOC, in Friuli-Venezia Giulia, de regio tegen de Sloveense grens. Dit zou al jaren een DOCG moeten zijn.
De zone barst van de topproducenten die menig (witte) Bourgogne-producent met paniek over haar/zijn schouder laat kijken. Borgo del Tiglio, Russiz Superiore en La Castellada springen meteen in het oog.
Maar de allergrootste, hôrs catégorie? Gravner. De DRC van de amber wines. Als je kan, zeker bezoeken – maar maak eerst een afspraak. Doe Mateja dan veel groeten van me. En mocht je achteraf nog wat willen gaan eten (en zelfs overnachten): La Subida in Córmons. Niet twijfelen!
foto’s: Gravner
Wijntip voor het midden van Italië
Bon. Ik heb het met Valle d’Aosta en Collio al speciaal gemaakt. Nu ga ik voor een klassieker: Chianti Classico. Een gebied dat simpelweg onherkenbaar is vergeleken met pakweg vijftien jaar geleden. Hou deze streek maar zeer, zeer goed in het oog.
We kunnen kijken naar vele zones en producenten in Chianti (Classico), maar ik richt de focus graag op de high-altitude delicate Sangiovese, op finesse, elegantie en drinkbaarheid – zonder in te boeten aan complexiteit, kwaliteit en verouderingspotentieel.
Het kan, absoluut. De Sangioveses uit Lamole, bijvoorbeeld. I Fabbri is een grote tip. Of Radda, waar het barst van topnamen zoals Val delle Corti, Montevertine, Monteraponi en Erta di Radda.
foto’s: I Fabbri
Ook hier, een niet-te-missen warme aanrader voor de lokale Toscaanse keuken: Osteria Le Panzanelle. Het klinkt wat onbedoeld arrogant, maar je kunt mijn tips blind vertrouwen.
foto: Osteria Le Panzanelle
Wijntip voor het zuiden van Italië
Zoveel opties, keuzestress. Maar na de ‘klassieke’ optie van Chianti Classico heb ik opnieuw marge opgebouwd hé. Zodoende: Malvasia di Bosa, die wordt gemaakt rondom Bosa, een kleurrijk plaatsje in het noordwesten van Sardinië.
Deze vergeten appellatie is op basis van één druif, Malvasia di Bosa, en mag droog, zoet of zelfs spumante zijn. Allen uniek en onvergelijkbaar, maar de droge, oxidatieve versie is, tja, magie. Beschouw dit als een soort van Vin Jaune, met een gelijkaardig productieproces, maar dan uit een mediterrane zone, met een Italiaanse druif. Giovanni Battista Columbu is hiervoor wereldbekend – en absolute cult.
foto’s: Malvasia Columbu
Om opnieuw het gastronomische aspect eraan te koppelen: de echte bottarga di muggine kom van hier, uit Cabras. Een spaghetti alla bottarga met wat olijfolie en peperoncino en dan Malvasia di Bosa van Columbu erbij. Meer heb je niet nodig.
Nog een snelle laatste vakantietip: ga zeker en vast naar Spiaggia Corrighias, bij Cabras. Een uniek wit strand met fijne kiezeltjes en koraaltjes en helderblauw water. Absurd mooi!’
Groot fan van Sardinië
Na een sublieme Wine Class voor mij en mijn medecursisten van sommelieropleiding Syntra komt het voor mij niet als een verrassing dat Gianluca deze wijnreis voor Ciao tutti eindigt op Sardinië.
Gianluca’s roots liggen in Puglia, maar hij is groot fan van dit eiland. Hij houdt van de mentaliteit van de Sardijnen en natuurlijk van hun wijn. Hij ziet zichzelf over dertig jaar dan ook wel ergens samen met zijn familie aan de zuidkant van Sardinië wonen, in een authentiek dorpje, waar hij bij de ondergaande zon geniet van een heerlijk glas Sardijnse wijn… Salute!
Proef nog meer tips van Gianluca
Nog meer tips van Gianluca proeven? Dat kan natuurlijk door het boek De druif te raadplegen. Toen wij onlangs in Napels op vakantie waren ontdekte ik zo de Fiano-druif, een van Gianluca’s favoriete druiven. Een heerlijke tip, waarvan je er nog veel en veel meer vindt in
De druif | Gianluca Di Taranto | ISBN 9789401487146 | € 26,99 | uitgeverij Lannoo | bestel De druif bij je lokale boekhandel of via deze link bij bol.com (ook beschikbaar als e-book)
met dank aan Gianluca Di Taranto voor een aantal foto’s van fotografen Pieter D’Hoop, Jens Mollenvanger & Kris Vlegels