Laus Romae – lofzang op Rome

Vandaag een lofzang op Rome, aan de hand van een prachtig boek dat we vorige week ontdekten:

Laus Romae, oftewel Lofzang op Rome, is een bundel van zestien artikelen die betrekking hebben op belangrijke momenten uit de cultuurgeschiedenis van Rome, van 1200 voor Christus tot en met het gedicht van Lucebert over Rome uit 1957. Het boek is samengesteld naar aanleiding van het tienjarig jubileum van de nascholingscursus die door uitgeverij Eisma Edumedia werd georganiseerd voor docenten Klassieke Talen als voorbereiding op de Rome-reis. De redactie van het boek is verzorgd door Charles Hupperts en Elly Jans.

In Laus Romae komen zeer uiteenlopende onderwerpen aan bod, zoals de wandeling die de dichter Vergilius Aeneas laat maken door de stad, wanneer hij op zijn reis in Latium aankomt, de rol van de boog in de architectuur van het antieke Rome, de woningen van belangrijke Romeinse keizers, de vraag hoeveel inwoners de stad Rome had en hoe het met de hygiëne in een wereldstad als Rome was gesteld.

De antieke kunstcollecties van nieuwe musea in Rome worden beschreven en met veel afbeeldingen geïllustreerd. Aan de hand van een verslag van een bezoek van keizer Constantius II aan de stad wordt er een beeld van het vierde-eeuwse Rome geschetst. Ook aan de omgeving van Rome zijn twee hoofdstukken gewijd: je verkent het oude Ostia en de toiletten in de Villa Hadriana.

Verder worden er onderwerpen behandeld uit de kunst- en cultuurgeschiedenis van later tijd, zoals de venijnige gedichten die aan het Pasquino-beeld bij het Piazza Navona werden opgehangen, de mythe van Galatea en Polyphemus in de schilderkunst, het gebruik van spolia in de architectuur van de renaissance, nieuwe inzichten over de beelden in de Stanze della Signatura van Rafaël in de Vaticaanse Musea en de manier waarop Mussolini zijn stempel op Rome heeft gedrukt.

Het boek sluit af met de laudes Romae, de poëtische verheerlijking van de Eeuwige stad door de eeuwen heen, waaronder de lofzang op Rome van de Grieks-Egyptische dichter Claudianus (De consulatu Stilichonis, 3.130-159). Daarin worden nu eens evidente zegeningen van de pax romana genoemd. De motieven zijn mede ontleend aan Griekse redevoeringen over Rome ten tijde van de vijf goede keizers (Trajanus – Marcus Aurelius). Allereerst wekt Claudianus de vitaliteit van Rome op door haar veerkracht in vroegere, kommervolle tijden op te roepen. In het tweede deel brengt hij als allochtoon zijn dankbaarheid en wensdroom tot uitdrukking voor een vredesrijk van verenigde naties:

Consul die goden nabijkomt, beschermheer van Rome, de stad die
hier op aarde als grootste domein door de hemel omvat wordt,
vóór onze ogen onmeetbaar en onvoorstelbaar van schoonheid,
boven iedere lofzang verheven: door het goud van haar daken
heft zij haar huizen omhoog om zich met de sterren te meten
en haar zevental heuvels evenaart de hemelse streken,
moeder van wapens en wetten, die heerst over heel de aarde
en aan de wieg heeft gestaan van het recht en zijn eerste beginsels.

Dit is de stad die, klein bij haar oorsprong, tot het eind van de wereld
uitgegroeid is en na een bescheiden begin zich nu uitstrekt
even wijd als het zonlicht. Niet gespaard door het noodlot
voerde zij overal strijd op een en hetzelfde tijdstip:
Spanje werd door haar veroverd, Sicilië door haar belegerd,
Gallië heeft zij bedwongen te land, en ter zee de Carthager.

Nooit is zij voor haar verliezen gezwicht of verschrikt door haar rampspoed,
maar overwonnen bij Cannae deed zij haar strijdlust nog groeien,
en toen haar muren werden bedreigd door het vuur van de vijand,
zond zij een legermacht naar verre, Iberische stammen.

Niet hield zij stil voor de oceaan maar zond haar galeien
over het diep naar een andere wereld om Britten te temmen.
Zij is de enige die verliezers aan haar boezem gedrukt heeft
en het menselijk ras met gelijke benaming beschermde
als een moeder, niet als een gebiedster. Wie zij heeft verslagen,
maakt zij tot burger en houdt verre volkeren in liefde verenigd.

Aan haar vredelievend bewind hebben wij nu te danken
dat heel de aarde voor ieder één vaderland is geworden,
dat men kan wonen daar waar men wil, en Thule bezoekt en
reist naar zijn ijzige verten van toen uit simpel genoegen,
dat wij overal water gaan drinken van vreemde rivieren,
dat wij allen één volk zijn.

Een prachtige lofzang in een prachtig boek over een prachtige stad!

Laus Romae – Hoofdstukken uit de geschiedenis van Rome | onder redactie van Charles Hupperts en Elly Jans | ISBN 9789087715335 | bestel Laus Romae via deze link bij bol.com