Volg de route van Aeneas en ontdek de mooiste plaatsen uit deze mythe in de regio Lazio

Aeneas is een van de belangrijkste personages in de Griekse en Romeinse mythologie. Nadat hij door Homerus in de Ilias was bezongen, maakte Vergilius hem tot de hoofdpersoon van zijn Aeneis, het epische gedicht dat vertelt over zijn aankomst in Italië.

In dit artikel traceren we de voetsporen van Aeneas – die volgens de mythe als de voorvader van het Romeinse volk wordt beschouwd – in de regio Lazio, het eindpunt van Aeneas’ reis.

Deze voetsporen zorgen voor een unieke culturele route, die door middel van archeologische plekken en prachtige natuur het meeslepende verhaal van Aeneas vertelt. De gehele reis (die je vindt op de speciale website van de Associazione Rotta di Enea) doet vijf verschillende landen aan, eenentwintig locaties (waaronder vijf Unesco-locaties) en vele buitengewone, fascinerende plekken.

De mythe van Aeneas

Voor wie de mythe van Aeneas nog niet kent, zullen we die hier kort uit de doeken doen. Aeneas is de zoon van Anchises, een gewone, sterfelijke man, en Aphrodite,  de godin van de schoonheid.

Hij werd geboren op de berg Ida, opgevoed door nimfen en onderwezen door Chiron en Alcatoo. Aeneas was als jongeman al bekend om zijn moed, maar zijn roem steeg vooral toen hij als dappere krijger deelnam aan de Trojaanse oorlog.

Anchises, Aeneas en Ascanius – Gianlorenzo Bernini
Galleria Borghese – Rome | foto: Stefano Chiacchiarini

Aeneas ontvlucht Troje samen met zijn vader Anchises. De reis is zwaar, omdat hun tocht keer op keer bemoeilijkt wordt door verschillende vijanden. Wanneer Aeneas aankomt in Lazio, treft hij het koninkrijk van koning Latino, die een dochter heeft, Lavinia genaamd.

Aeneas wil graag met haar trouwen. Hij daagt haar verloofde Turnus, de leider van de rebellen, uit. De strijd duurt lang, maar uiteindelijk wint Aeneas en doodt hij Turnus. Samen met zijn vrouw Lavinia sticht hij de stad Lavinium, die vernoemd is naar zijn grote liefde.

Ascanius, de zoon van Aeneas en Lavinia, sticht later de stad Alba Longa, ten zuidoosten van het huidige Rome (waarschijnlijk op de plek van het pauselijk zomerpaleis in Castel Gandolfo). Nog weer later in deze familielijn ziet Romulus het levenslicht, die volgens de beroemde legende de stad Rome heeft gesticht.

Golf van Gaeta

Een tocht in de voetsporen van Aeneas kan niet anders dan beginnen in Gaeta, op de plek waar Aeneas aan land kwam, waar hij zijn reis door Italië begon na de Trojaanse oorlog te zijn ontvlucht.

Volgens de mythe stierf Cajeta, de voedster van Aeneas, in de stad die tegenwoordig deel uitmaakt van de provincie Latina. Vergilius zelf herleidt in zijn Aeneis de oorsprong van de naam Gaeta terug tot Cajeta.

Gaeta ligt aan de gelijknamige golf in de Tyrreense Zee en omvat twee zeer van elkaar verschillende delen: Gaeta Vecchia en Gaeta Borgo. Ooit werden beide delen letterlijk van elkaar gescheiden, door dikke middeleeuwse stadsmuren die pas in 1960 zijn verdwenen. Ze hebben elk hun eigen karakter weten te behouden, hun eigen ziel.

Trek zeker een dag uit voor een bezoek aan Gaeta, zodat je beide delen van de stad kunt verkennen. Er is genoeg te zien en te proeven, zeker als je ook de nabijgelegen Montagna Spaccata met een bezoekje vereert. In deze blog delen we de mooiste plekken voor een onvergetelijke dag in Gaeta.

Het oude Lavinium

Onze ontdekkingsreis in de voetsporen van Aeneas voert verder naar het oude Lavinium, de stad die volgens de Romeinse mythologie door Aeneas werd gesticht. Het zou de eerste nederzetting in Italië zijn die werd opgericht door vluchtelingen uit Troje.

De naam van de stad is, zoals we hierboven al schreven, afgeleid van Lavinia, de vrouw van Aeneas. Het grondgebied van de stad waarover in de mythe wordt verteld, staat tegenwoordig bekend als Pratica di Mare, een deel van de gemeente Pomezia.

Door archeologische opgravingen die sinds 1957 zijn uitgevoerd, zijn in en om Pratica di Mare een hoop restanten van het oude Lavinium gevonden. Tot de vondsten behoren onder meer de stadsmuren, een stadspoort, de thermen en het Santuario dei Tredici Altari (‘het heiligdom van de dertien altaren’), waar offerrituelen werden uitgevoerd. In Lavinium vind je ook het vermeende graf van Aeneas, een grafheuvel uit de zevende eeuw voor Christus.

Vanwege het historische en culturele belang van de vondsten in Pratica di Mare werd in 2005 het Museo Civico Archeologico Lavinium opgericht. Hier worden de schatten tentoongesteld die in het archeologische gebied van het oude Lavinium zijn opgegraven.

foto: Museo Civico Archeologico Lavinium

Lago Albano

De volgende bestemming van onze ontdekkingstocht in de voetsporen van Aeneas begint op het grondgebied van het oude Alba Longa, in de Castelli Romani. Volgens de mythe werd deze stad gesticht door Ascanius, de zoon van Aeneas.

Titus Livius, een beroemd Romeins geschiedschrijver, situeerde het langgerekte Alba Longa in de richting van de bergrug van de Monte Albano, die nu Monte Cavo wordt genoemd. Volgens Dionysius van Halicarnassus, een andere Romeinse auteur, bevond het stedelijk centrum zich echter in het gebied tussen de berg en het Lago Albano.

Op de top van de Monte Cavo bevond zich een tempel die was gewijd aan Jupiter Latiaris. De plek zou zijn gekozen door niemand minder dan Ascanius zelf. De stichter van Alba Longa zou de Latijnen erheen hebben gestuurd om een offer aan Jupiter te brengen.

Van het antieke heiligdom zijn enkele stukken bewaard gebleven, zoals een aantal rijen van de blokken die de omtrek afbakenden en veel overblijfselen van de Via Sacra, de geplaveide weg die toegang verschafte tot het heiligdom.

Albano Laziale

Hoewel het van later datum is dan de historische periode waarin de avonturen van Aeneas plaatsvonden, is het de moeite waard een bezoek te brengen aan het Romeinse amfitheater van Albano Laziale, dat dateert uit de derde eeuw na Christus. Het amfitheater was ruim honderd meter lang en had een capaciteit van ongeveer zestienduizend toeschouwers.

Niet te missen zijn de gigantische cisterne, een van de symbolen van Albano Laziale. Deze  vroegere waterputten bestaan uit een enorme waterkelder met vijf beuken, onder het complex naast de San Paolo-kerk.

In de oudheid werden de cisterne gebruikt om het water op te vangen dat uit drie aquaducten kwam. In de zeventiende eeuw werden ze gebruikt om woningen van water te voorzien en later ook voor irrigatie.

Castel Gandolfo

Een deel van het grondgebied van het antieke Alba Longa komt overeen met het huidige Castel Gandolfo. Deze plaats is tegenwoordig vooral bekend vanwege de aanwezigheid van het Palazzo Apostolico, de pauselijke zomerresidentie die deels door Bernini is ontworpen.

In deze blog lees je meer over Castel Gandolfo en de andere dorpjes van de Castelli Romani, het hart van Aeneas’ thuis.

Ontdek nog meer plekken op de route van Aeneas

In dit artikel delen we een aantal plekken in de voetsporen een aantal tips voor de regio Campanië. Via de website van de Aeneas Route vind je ook veel informatie over andere plekken op de route die Aeneas zou hebben afgelegd, met onder meer Castro, Cuma en Pozzuoli in Italië maar ook Griekse, Turkse en Albanese pareltjes.

Zo kun je een mooie reis uitstippelen langs de route die Aeneas aflegde – onder gunstiger omstandigheden dan Aenaes zelf. Buon viaggio!