In onze agenda vind je een overzicht van een aantal interessante evenementen, festivals en tentoonstellingen, zowel in Italië als in Nederland en België. De evenementen en festivals staan op chronologische volgorde, daarna volgen de tentoonstellingen in Italië en daarna alle Italiaanse tips in eigen land.
Tip: met behulp van de toetsencombinatie CTRL+F kun je zoeken op regio of stad, zodat je snel kunt zien wat er op jouw vakantiebestemming te zien en te doen is!
ITALIË
EVENEMENTEN & FESTIVALS
Ognissanti
1 november, heel Italië
Ognissanti, Allerheiligen, is in Italië een nationale feestdag, ooit ingesteld door Lodewijk de Vrome (een van de zonen van Karel de Grote). Sindsdien gaat men op 1 november gezamenlijk naar de kerk, om vervolgens uitgebreid te lunchen. In Venetië eet men fave, dat letterlijk tuinbonen betekent, maar hier gebruikt wordt om koekjes ter grootte van een tuinboon aan te duiden. Een soort pepernoten, maar dan gemaakt van suiker en amandelen en alleen verkrijgbaar rond de eerste novemberdagen.
In Toscane wordt de lunch besloten met Pan co’ Santi, Heiligenbrood, terwijl op veel andere plekken Ossa dei Morti, Botten van de Doden, geserveerd worden. Allerheiligen luidt in Italië ook het begin van de winter in. ‘Ognissanti, manicotti e guanti,’ zo zeggen de Italianen; vanaf 1 november is het tijd voor moffen en wanten om je handen te
warmen.
foto: Juls’ Kitchen
Giorno dei Morti
2 november, heel Italië
Na de heiligen zijn de gewone doden aan de beurt. Op de Giorno dei Morti, Dag van de Doden, worden alle overledenen herdacht. Ook nu gaat men naar de kerk, gevolgd door een bezoek aan het graf van dierbare overledenen. Dat is de dagen voorafgaand aan 2 november blinkend schoon gepoetst en voorzien van bloemen (vooral chrysanten staan tussen de stenen te pronken) en kaarsjes.
Fiera Internazionale del Tartufo Bianco
tot 3 december 2023, Alba (Piemonte)
Tijdens de Fiera Internazionale del Tartufo Bianco d’Alba worden er tal van activiteiten georganiseerd, voornamelijk met de witte truffel in de hoofdrol. Maar wat is dit witte goud nu eigenlijk? Simpel: truffels zijn paddenstoelen. Bijzondere paddenstoelen, dat wel, want ze groeien onder de grond, tussen de wortels van onder andere
eikenbomen en populieren.
De witte truffel, de tartufo bianco, komt voornamelijk voor in Piemonte. De buitenkant is niet spierwit, maar geel-groen; de binnenkant is wat grijzer, met witte nerven. Zowel de geur als de smaak van de witte truffel is veel en veel sterker dan die van de zwarte truffel. De witte truffel wordt dankzij de intense geur en smaak vaak rauw gebruikt.
Frantoi Aperti
Umbrië
De frantoi, de olijfperserijen, in Umbrië openen in de herfst hun deuren. Tijdens de vijfentwintigste editie van Frantoi Aperti vieren de locals groot feest ter ere van hun groene goud.
De geplukte olijven worden omgetoverd tot vloeibaar goud, dat je ter plekke mag proeven. Daarnaast is er natuurlijk muziek, worden er allerlei mooie wandel- en fietsroutes uitgezet en geniet je van ander herfstlekkers uit de Umbrische keuken.
Olioliva
Imperia (Ligurië)
De herfst in Italië is misschien wel ons favoriete seizoen – met dank aan de gouden herfstzon, maar vooral aan de storm aan lekkernijen die in het najaar op tafel komt: van truffels, wild en goedgevulde pasta’s tot nieuwe olijfolie, het groene goud dat een eenvoudig stuk brood hemels laat smaken.
In het land waar men als geen ander snapt dat in de kleinste dingen het grootste geluk zit, wordt de komst van de versgeperste olijfolie groots gevierd. In vrijwel elke regio zijn er in de herfst evenementen om de nieuwe olijfolie te vieren, van markten en festivals tot proeverijen.
Een van de bekendste is Olioliva, dat elk jaar begin november wordt gehouden in Imperia. In deze blog lees je er meer over.
Merano Wine Festival
Merano (Trentino-Alto Adige)
In Merano (Zuid-Tirol) vindt in november een bijzonder wijnfestival plaats: het Merano Wine Festival. Het is een van de beroemdste en grootste wijnfestivals ter wereld, waar je meer dan vierhonderd verschillende wijnmakers van over de hele wereld vindt.
Uiteraard is er een grote vertegenwoordiging van Italianen, die allemaal hun beste wijnen meenemen. Er valt ook volop te proeven bij de wijn, met tal van regionale delicatessen. Drink je liever bier? Zelfs dat is aanwezig op het Merano Wine Festival. Salute!
Luci d’Artista
vanaf half november, Turijn (Piemonte)
Van half november tot half januari worden de straten en pleinen van Turijn gekleurd door tal van kunstige lichtinstallaties. Tijdens Luci d’Artista, zoals dit feestelijke evenement heet, schittert een aantal mooie klassiekers maar er zijn ook weer een paar nieuwe lichtkunstwerken te zien.
Luci d’Artista
vanaf half november, Salerno (Campanië)
Ook in het Zuid-Italiaanse Salerno schitteren duizenden lichtjes die de stad gezamenlijk een betoverende aanblik geven. Tot eind januari bieden de straten van Salerno dankzij Luci d’Artista een uniek schouwspel, met onder andere een spectaculair zonnestelsel, schitterende engelen, vallende sterren, artistieke acrobaten, een enorme kerstboom, pinguïns en rendieren, Babbo Natale in zijn slee…
foto: Massimo Pica
Sint-Maarten
11 november, Lucca
San Martino, oftewel Sint-Maarten, wordt in Italië niet zo gevierd als in sommige delen van Nederland en België, met grote vreugdevuren, lampionnenoptochten en een tochtje langs de deuren om al zingend snoep en ander lekkers op te halen.
Toch staat men ook in de laars stil bij dit feest, zeker in de steden en dorpjes waar San Martino de patroonheilige is, zoals in Lucca. Hier wordt elk jaar op 11 november in de Duomo di San Martino een feestelijke mis opgedragen ter ere van deze heilige, die een bedelaar de helft van zijn warme mantel gaf.
Festa della Salute
21 november, Venetië
De Venetianen vieren op 21 november een van de belangrijkste feesten van de stad. Tijdens La Festa della Salute herdenken ze dat Venetië in de zeventiende eeuw werd bevrijd van de pest. Deze nare, besmettelijke ziekte brak in 1630 opnieuw uit in de stad aan de lagune.
De doge was ten einde raad, want twee eerdere epidemieën hadden Venetië zwaar getroffen. Hij beloofde een kerk ter ere van Maria te laten bouwen en die de naam Salute te geven als de pestepidemie snel ten einde zou zijn. Zo geschiedde, en sindsdien schittert de Santa Maria della Salute aan het Canal Grande.
Elk jaar op 21 november herdenken de Venetianen de overwinning op de pest. Er wordt onder andere een speciaal ponton over het Canal Grande gebouwd, waarover de patriarch van Venetië naar de Salute loopt om een kaars te branden, gevolgd door duizenden Venetianen die allemaal een kaars opsteken voor gezondheid en voorspoed.
Dat leidt nog wel eens tot overbelaste kaarsenstandaards in de kerk, vandaar dat veel Venetianen de gewoonte hebben aangenomen de kaars mee naar huis te nemen en hem nogmaals aan te steken op de eerste zondag van de Advent.
Tafels vol torrone
Cremona (Lombardije)
Volgens de inwoners van Cremona werd er in hun stad voor het eerst torrone, Italiaanse noga, gemaakt. Het lekkers zou deel uit hebben gemaakt van een bruidsbanket, zo staat in een document van 25 oktober 1441. Dat wordt nog elk jaar gevierd, met La Festa del Torrone, een nabootsing van het huwelijksbanket met tafels vol torrone.
Smullen van wild zwijn en truffel
(Toscane)
Tijdens de Sagra del Cinghiale in Suvereto smul je van allerlei gerechten met cinghiale, wild zwijn. Al meer dan veertig jaar lang halen de inwoners eind november alles uit de kast om de culinaire rijkdom die het zwijn hen geeft te vieren. Naast proeverijen zijn er historische optochten en demonstraties vaandelzwaaien en wordt er tot in de kleine uurtjes gefeest.
Tijdens het tweede, derde en vierde weekend van november staat het stadje San Miniato helemaal in het teken van de witte truffel. Veel Italiaanse witte truffels komen uit dit gebied en vooral in november worden ze volop gezocht – en gevonden. Je kunt hier witte truffel ruiken, kopen en proeven, maar er zijn ook volop producten te koop die met witte truffel zijn bereid, zoals olijfolie, grappa, pecorino en salami. Daarnaast bieden de restaurants in San Miniato en omgeving speciale truffelmenu’s aan.
Leuk om te doen: ga op truffeljacht in de bossen rondom San Miniato! In deze blog lees je Saskia’s ervaring over zo’n bijzondere expeditie in het bos.
Film & jazzfestivals
Het najaar is bij uitstek de tijd voor Italiaanse films. Dan vindt bijvoorbeeld het Torino Film Festival plaats, met een gevarieerd programma. Ben je als filmfan in Turijn, bezoek dan ook de honderdzevenenzestig meter hoge Mole Antonelliana, vernoemd naar de architect die het gebouw ontwierp, Alessandro Antonelli. Tegenwoordig huisvest het gebouw het Filmmuseum, heerlijk om even helemaal in de wereld van de cinema te duiken!
In Bologna is november de maand van de jazz. De hoofdstad van Emilia-Romagna staat tijdens het Bologna Jazz Festival helemaal in het teken van jazzmuziek, met tal van artiesten.
ITALIË
TENTOONSTELLINGEN
Agrigento – Italiaanse culturele hoofdstad in 2025
Pesaro (Le Marche) draagt de titel van Italiaanse culturele hoofdstad begin 2025 over aan het Siciliaanse Agrigento.
Agrigento was een van de belangrijkste steden in Magna Graecia, het grote Griekse rijk dat ook grote delen van Sicilië besloeg. In de huidige stad ligt de geschiedenis dan ook op veel plaatsen letterlijk verborgen onder de straat waarop je loopt of onder de kerken en palazzi die je ziet.
Een bezoek aan Agrigento is niet compleet zonder de Valle dei Templi te bewonderen, de Vallei van de Tempels, waar ooit de oude Griekse stad Akragas schitterde. Volgens de schrijver Pindarus was dit ‘de mooiste vergankelijke stad, waarvan de inwoners bouwen voor de eeuwigheid maar leven alsof er geen morgen bestaat’.
Domenica al Museo
elke eerste zondag van de maand
Elke eerste zondag van de maand kun je gratis naar musea die door de Italiaanse staat worden beheerd. In Rome betekent dit dat je op die dag bijvoorbeeld geen entree hoeft te betalen voor het Colosseum en het Forum Romanum, voor de Galleria Borghese, voor Palazzo Barberini, voor het GNAM (Galleria Nazionale d’Arte Moderna), voor Villa Giulia, voor de Terme di Diocleziano, voor het Palazzo Massimo, voor Crypta Balbi, voor de Thermen van Caracalla en voor de Engelenburcht.
In Florence kun je gratis naar de Galleria degli Uffizi, met onder meer Botticelli’s Venus, de Galleria dell’Accademia, met Michelangelo’s originele David, en de Cappelle Medicee, met schitterende beelden van Michelangelo, terwijl je in Venetië kosteloos naar de Gallerie dell’Accademia en het Arsenaal kunt.
Ook de opgravingen van Herculaneum en Pompei, Villa Oplontis en het Archeologisch Museum vallen onder de staatsmusea.
Helaas kunnen we hier niet alle staatsmusea noemen, maar alle musea die je op de eerste zondag van de maand gratis kunt bezoeken, vind je via deze link (je kunt dan per regio alle deelnemende musea vinden).
VENETIË
Tatiana Trouvé – la strana vita delle cose
tot 4 januari 2026, Palazzo Grassi
Tijdens deze tentoonstelling wordt het Venetiaanse Palazzo Grassi omgetoverd tot een fantasierijke wereld, met veel nieuwe werken van kunstenaar Tatiana Trouvé, evenals tekeningen en werken op papier die nooit eerder zijn tentoongesteld.
De installaties vertellen over recente trauma’s, maar ook over verre culturen en alternatieve kennisinstrumenten zoals nautische en astronomische kaarten.
UMBRIË
Peace on earth – Banksy
tot 2 november 2025, Rocca Maggiore, Assisi
Banksy’s provocerende en revolutionaire kunst is voor het eerst te zien in Assisi, om een boodschap van vrede en hoop de wereld in te sturen. Meer dan honderd werken van de iconische street artist zullen te zien zijn in de stad van Sint Franciscus. Een uniek project binnen de sfeervolle setting van de Rocca Maggiore, een middeleeuws monument dat Assisi domineert.
De titel van de expositie, Peace on earth, is ontleend aan Banksy’s muurschildering in Bethlehem, als basis voor een zoektocht naar de waarde van vrede in Banksy’s kunst, met als symbool een duif met een kogelvrij vest aan en een olijftak in zijn snavel, die juist vecht om vrede te brengen.
Een thema dat zowel de geest van de stad van de heilige Franciscus als die van de anonieme Britse kunstenaar en activist bezielt.
