Ciao tutti Italië Agenda – november

In onze agenda vind je een overzicht van een aantal interessante evenementen, festivals en tentoonstellingen, zowel in Italië als in Nederland en België. De evenementen en festivals staan op chronologische volgorde, daarna volgen de tentoonstellingen in Italië en daarna alle Italiaanse tips in eigen land.

Tip: met behulp van de toetsencombinatie CTRL+F kun je zoeken op regio of stad, zodat je snel kunt zien wat er op jouw vakantiebestemming te zien en te doen is!

ITALIË
EVENEMENTEN & FESTIVALS

 

Ognissanti
1 november, heel Italië
Ognissanti, Allerheiligen, is in Italië een nationale feestdag, ooit ingesteld door Lodewijk de Vrome (een van de zonen van Karel de Grote). Sindsdien gaat men op 1 november gezamenlijk naar de kerk, om vervolgens uitgebreid te lunchen. In Venetië eet men fave, dat letterlijk tuinbonen betekent, maar hier gebruikt wordt om koekjes ter grootte van een tuinboon aan te duiden. Een soort pepernoten, maar dan gemaakt van suiker en amandelen en alleen verkrijgbaar rond de eerste novemberdagen.

In Toscane wordt de lunch besloten met Pan co’ Santi, Heiligenbrood, terwijl op veel andere plekken Ossa dei Morti, Botten van de Doden, geserveerd worden. Allerheiligen luidt in Italië ook het begin van de winter in. ‘Ognissanti, manicotti e guanti,’ zo zeggen de Italianen; vanaf 1 november is het tijd voor moffen en wanten om je handen te
warmen.

foto: Juls’ Kitchen

Giorno dei Morti
2 november, heel Italië
Na de heiligen zijn de gewone doden aan de beurt. Op de Giorno dei Morti, Dag van de Doden, worden alle overledenen herdacht. Ook nu gaat men naar de kerk, gevolgd door een bezoek aan het graf van dierbare overledenen. Dat is de dagen voorafgaand aan 2 november blinkend schoon gepoetst en voorzien van bloemen (vooral chrysanten staan tussen de stenen te pronken) en kaarsjes.

Fiera Internazionale del Tartufo Bianco
tot 3 december 2023, Alba (Piemonte)
Tijdens de Fiera Internazionale del Tartufo Bianco d’Alba worden er tal van activiteiten georganiseerd, voornamelijk met de witte truffel in de hoofdrol. Maar wat is dit witte goud nu eigenlijk? Simpel: truffels zijn paddenstoelen. Bijzondere paddenstoelen, dat wel, want ze groeien onder de grond, tussen de wortels van onder andere
eikenbomen en populieren.

De witte truffel, de tartufo bianco, komt voornamelijk voor in Piemonte. De buitenkant is niet spierwit, maar geel-groen; de binnenkant is wat grijzer, met witte nerven. Zowel de geur als de smaak van de witte truffel is veel en veel sterker dan die van de zwarte truffel. De witte truffel wordt dankzij de intense geur en smaak vaak rauw gebruikt.

Frantoi Aperti
Umbrië
De frantoi, de olijfperserijen, in Umbrië openen in de herfst hun deuren. Tijdens de vijfentwintigste editie van Frantoi Aperti vieren de locals groot feest ter ere van hun groene goud.

De geplukte olijven worden omgetoverd tot vloeibaar goud, dat je ter plekke mag proeven. Daarnaast is er natuurlijk muziek, worden er allerlei mooie wandel- en fietsroutes uitgezet en geniet je van ander herfstlekkers uit de Umbrische keuken.

Olioliva
Imperia (Ligurië)
De herfst in Italië is misschien wel ons favoriete seizoen – met dank aan de gouden herfstzon, maar vooral aan de storm aan lekkernijen die in het najaar op tafel komt: van truffels, wild en goedgevulde pasta’s tot nieuwe olijfolie, het groene goud dat een eenvoudig stuk brood hemels laat smaken.

In het land waar men als geen ander snapt dat in de kleinste dingen het grootste geluk zit, wordt de komst van de versgeperste olijfolie groots gevierd. In vrijwel elke regio zijn er in de herfst evenementen om de nieuwe olijfolie te vieren, van markten en festivals tot proeverijen.

Een van de bekendste is Olioliva, dat elk jaar begin november wordt gehouden in Imperia. In deze blog lees je er meer over.

Merano Wine Festival
Merano (Trentino-Alto Adige)
In Merano (Zuid-Tirol) vindt in november een bijzonder wijnfestival plaats: het Merano Wine Festival. Het is een van de beroemdste en grootste wijnfestivals ter wereld, waar je meer dan vierhonderd verschillende wijnmakers van over de hele wereld vindt.

Uiteraard is er een grote vertegenwoordiging van Italianen, die allemaal hun beste wijnen meenemen. Er valt ook volop te proeven bij de wijn, met tal van regionale delicatessen. Drink je liever bier? Zelfs dat is aanwezig op het Merano Wine Festival. Salute!

Luci d’Artista
vanaf half november, Turijn (Piemonte)
Van half november tot half januari worden de straten en pleinen van Turijn gekleurd door tal van kunstige lichtinstallaties. Tijdens Luci d’Artista, zoals dit feestelijke evenement heet, schittert een aantal mooie klassiekers maar er zijn ook weer een paar nieuwe lichtkunstwerken te zien.

Luci d’Artista
vanaf half november, Salerno (Campanië)
Ook in het Zuid-Italiaanse Salerno schitteren duizenden lichtjes die de stad gezamenlijk een betoverende aanblik geven. Tot eind januari bieden de straten van Salerno dankzij Luci d’Artista een uniek schouwspel, met onder andere een spectaculair zonnestelsel, schitterende engelen, vallende sterren, artistieke acrobaten, een enorme kerstboom, pinguïns en rendieren, Babbo Natale in zijn slee…

foto: Massimo Pica

Sint-Maarten
11 november, Lucca
San Martino, oftewel Sint-Maarten, wordt in Italië niet zo gevierd als in sommige delen van Nederland en België, met grote vreugdevuren, lampionnenoptochten en een tochtje langs de deuren om al zingend snoep en ander lekkers op te halen.

Toch staat men ook in de laars stil bij dit feest, zeker in de steden en dorpjes waar San Martino de patroonheilige is, zoals in Lucca. Hier wordt elk jaar op 11 november in de Duomo di San Martino een feestelijke mis opgedragen ter ere van deze heilige, die een bedelaar de helft van zijn warme mantel gaf.

Festa della Salute
21 november, Venetië
De Venetianen vieren op 21 november een van de belangrijkste feesten van de stad. Tijdens La Festa della Salute herdenken ze dat Venetië in de zeventiende eeuw werd bevrijd van de pest. Deze nare, besmettelijke ziekte brak in 1630 opnieuw uit in de stad aan de lagune.

De doge was ten einde raad, want twee eerdere epidemieën hadden Venetië zwaar getroffen. Hij beloofde een kerk ter ere van Maria te laten bouwen en die de naam Salute te geven als de pestepidemie snel ten einde zou zijn. Zo geschiedde, en sindsdien schittert de Santa Maria della Salute aan het Canal Grande.

Elk jaar op 21 november herdenken de Venetianen de overwinning op de pest. Er wordt onder andere een speciaal
ponton over het Canal Grande gebouwd, waarover de patriarch van Venetië naar de Salute loopt om een kaars te branden, gevolgd door duizenden Venetianen die allemaal een kaars opsteken voor gezondheid en voorspoed.

Dat leidt nog wel eens tot overbelaste kaarsenstandaards in de kerk, vandaar dat veel Venetianen de gewoonte hebben aangenomen de kaars mee naar huis te nemen en hem nogmaals aan te steken op de eerste zondag van de Advent.

Tafels vol torrone
Cremona (Lombardije)
Volgens de inwoners van Cremona werd er in hun stad voor het eerst torrone, Italiaanse noga, gemaakt. Het lekkers zou deel uit hebben gemaakt van een bruidsbanket, zo staat in een document van 25 oktober 1441. Dat wordt nog elk jaar gevierd, met La Festa del Torrone, een nabootsing van het huwelijksbanket met tafels vol torrone.

Smullen van wild zwijn en truffel
(Toscane)
Tijdens de Sagra del Cinghiale in Suvereto smul je van allerlei gerechten met cinghiale, wild zwijn. Al meer dan veertig jaar lang halen de inwoners eind november alles uit de kast om de culinaire rijkdom die het zwijn hen geeft te vieren. Naast proeverijen zijn er historische optochten en demonstraties vaandelzwaaien en wordt er tot in de kleine uurtjes gefeest.

Tijdens het tweede, derde en vierde weekend van november staat het stadje San Miniato helemaal in het teken van de witte truffel. Veel Italiaanse witte truffels komen uit dit gebied en vooral in november worden ze volop gezocht – en gevonden. Je kunt hier witte truffel ruiken, kopen en proeven, maar er zijn ook volop producten te koop die met witte truffel zijn bereid, zoals olijfolie, grappa, pecorino en salami. Daarnaast bieden de restaurants in San Miniato en omgeving speciale truffelmenu’s aan.

Leuk om te doen: ga op truffeljacht in de bossen rondom San Miniato! In deze blog lees je Saskia’s ervaring over zo’n bijzondere expeditie in het bos.

Film & jazzfestivals
Het najaar is bij uitstek de tijd voor Italiaanse films. Dan vindt bijvoorbeeld het Torino Film Festival plaats, met een gevarieerd programma. Ben je als filmfan in Turijn, bezoek dan ook de honderdzevenenzestig meter hoge Mole Antonelliana, vernoemd naar de architect die het gebouw ontwierp, Alessandro Antonelli. Tegenwoordig huisvest het gebouw het Filmmuseum, heerlijk om even helemaal in de wereld van de cinema te duiken!

In Bologna is november de maand van de jazz. De hoofdstad van Emilia-Romagna staat tijdens het Bologna Jazz Festival helemaal in het teken van jazzmuziek, met tal van artiesten.

ITALIË
TENTOONSTELLINGEN

 

Bergamo en Brescia – Culturele Hoofdsteden van Italië in 2023
In 2023 mogen de steden Bergamo en Brescia zich beide Culturele Hoofdstad van Italië noemen. Ter ere daarvan worden er veel speciale evenementen en exposities georganiseerd.

Een mooie installatie ter ere van Bergamo Brescia Capitale Italiana della Cultura is Allegro maar non troppo (‘vrolijk maar niet te’), een lichtkunstwerk van Platek en Jan Van Lierde.

Het is tot 31 december 2023 tegelijkertijd in Bergamo en in Brescia te zien, in Bergamo onder de portici van de Biblioteca Civica Angelo Mai aan het Piazza Vecchia en in Brescia onder de Portico del Monte di Pietà aan het Piazza della Loggia.

foto’s: Bergamo Brescia Capitale Italiana della Cultura

Rondom het Castello di Brescia ontmoet je gorilla’s, bavianen en chimpansees. Het groen rondom het kasteel biedt onderdak aan de beelden van de Bolognese kunstenaar Davide Rivalta.

Via deze link vind je meer informatie. De expositie maakt deel uit van de festiviteiten die worden georganiseerd ter ere van Brescia – Capitale della Cultura. In dit artikel delen we meer tips voor een bezoek aan de culturele hoofdstad van Italië van 2023 (een eer die Brescia deelt met Bergamo).

foto’s: Brescia Musei

Het volledige programma vind je via deze link op de website Bergamo Brescia 2023. Ook via Facebook en Instagram blijf je op de hoogte van alle nieuws en evenementen.

Tot 7 januari 2024 bekijk je Plessi sposa Brixia, met installaties, projecties en digitale kunstwerken van de hand van Fabrizio Plessi, die te zien zijn in het Parco Archeologico di Brescia Romana en het Museo di Santa Giulia in Brescia.

TURIJN

Giochi siderali – Riccardo Cordero
tot 5 november 2023, Giardini della Reggia di Venaria
Negen grote kunstwerken van Riccardo Cordero, die hij tussen 2002 en 2020 maakte van ijzer en brons, schitteren in de tuinen van de Reggia di Venaria.

Het gaat om geometrische werken met namen als Satellite, ET, Asteroide Siri en Meteora Hoba, die uit de hemel lijken te zijn neergedaald om een bezoek aan de koninklijke tuinen in Turijn een magisch tintje te geven. Via deze link vind je meer details.

foto: Reggia di Venaria

VENETIË

The Laboratory of the Future – Biennale Architettura
tot 26 november 2023, Venetië
Het thema van de Biennale Architettura is dit keer The Laboratory of the Future. Deze editie is samengesteld door Lesley Lokko, architectuurdocent en schrijver. Hij verzamelde negenentachtig deelnemers uit meer dan zestig verschillende landen, die laten zien hoe ze door middel van verbeelding een betere wereld willen bouwen.

Via deze link vind je alle details van deze Biennale; in dit artikel delen we de hoogtepunten van deze editie.

Thus waves come in pairs
tot 8 november 2023, Ocean Space
Drie moderne kunstenaars hebben de San Lorenzo omgetoverd tot de zogenaamde Ocean Space, met de tentoonstelling Thus waves come in pairs, naar de titel van het gedicht Sea and Fog van Etel Adnan.

De monumentale sculpturen van keramiek en glas van de Amerikaans-Libanese kunstenaar Simone Fattal gaan perfect samen met de installatie van het Duitse duo Petrit Halilaj en Álvaro Urbano. Met de expositie vragen de kunstenaars aandacht voor klimaatverandering.

foto’s: Ocean Space

Ca’ Rezzonico (Venetië) stelt tot 9 januari 2024 ivoren miniaturen van Rosalba Carriera tentoon.

Chagall – Il colore dei sogni
tot 13 februari 2024, Centro Culturale Candiani, Mestre
In het Centro Culturale Candiani in Mestre (Venetië) sta je oog in oog met de kleurrijke dromen van Marc Chagall tijdens de expositie Chagall. Il colore dei sogni.

EMILIA-ROMAGNA

Boccioni
tot 10 december 2023, Fondazione Magnani-Rocca
De Fondazione Magnani-Rocca in Mamiano di Traversetolo (vlak bij Parma) wijdt deze herfst een expositie aan Umberto Boccioni (1882-1916), met meer dan honderd werken van deze bekende futuristische schilder en beeldhouwer.

De expositie richt zich met name op Boccioni’s vroegste werken, die hij realiseerde in Rome, Venetië en Milaan. Via deze link vind je alle details van de expositie.

Keith Haring – Radiant Visio
tot 4 februari 2024, Palazzo Tarasconi, Parma
Het Palazzo Tarasconi in hartje Parma wijdt een tentoonstelling aan een van de grootste kunstenaars van de tweede helft van de twintigste eeuw: Keith Haring. Er zijn meer dan honderddertig werken te zien, grotendeels afkomstig uit privécollecties. Meer informatie vind je via deze link.

FLORENCE

Blooming in Paradise
tot 12 november 2023, Officina di Santa Maria Novella
Blooming in Paradise is een bijzondere expositie van Felice Limosani. Je wordt helemaal omringd door bloemen in alle kleuren van de regenboog, in gezelschap van rustgevende muziek.

De expositie is tot 12 november 2023 te zien bij Officina di Santa Maria Novella, aan de Via della Scala 16, waar ook de entree en alle andere ruimtes je bedwelmen door de geuren en kleuren van bloemen.

Untrue Unreal – Anish Kapoor
tot 4 februari 2024, Palazzo Strozzi
Palazzo Strozzi wijdt een prachtige expositie aan de werken van Anish Kapoor, met monumentale installaties, kleine kunstwerkjes, originele vormen en hier en daar een beetje gezichtsbedrog. Via deze link vind je meer details.

Alfons Mucha – La seduzione dell’Art Nouveau
tot 7 april 2024, Museo degli Innocenti
In het Museo degli Innocenti in Florence bewonder je een expositie over Alfons Mucha, met de titel La seduzione dell’Art Nouveau (de verleiding van de art nouveau). Het is de eerste keer dat Florence een expositie aan deze kleurrijke kunstenaar wijdt en er wordt meteen groots uitgepakt, met meer dan tweehonderd kunstwerken.

TOSCANE

I Medici: gente del Mugello – ritratti di famiglia dalle Gallerie degli Uffizi
tot 5 november 2023, Palazzo dei Vicari, Scarperia
Dankzij het project Terre degli Uffizi, waarbij de Galleria degli Uffizi een aantal kunstwerken tentoonstelt in steden en dorpen in Toscane, sta je in Scarperia, een van de mooiste dorpjes van de Mugello, oog in oog met leden van de familie De’ Medici.

Er zijn vier portretten te zien. Ridolfo del Ghirlandaio vereeuwigde Cosimo. Zijn vrouw Eleonora werd samen met haar zoon Garcia (die op jonge leeftijd overleed aan malaria) geportretteerd door Lorenzo Sciorina, een leerling van Bronzino.

Je bewondert ook een schilderij van Francesco I en van zijn tweede vrouw Bianca Cappello. Via deze link lees je meer details; in dit artikel treed je in de voetsporen van de familie De’ Medici in de Mugello.

foto: Terre degli Uffizi

Le avanguardie – met veel meesterwerken uit het Philadelphia Museum of Art
tot 7 april 2024, Palazzo Blu (Pisa)

UMBRIË

Un mare tutto fresco di colore – Sandro Penna e le arti figurative
tot 14 januari 2024
Na de tentoonstelling over Perugino maak je in de Galleria Nazionale dell’Umbria in Perugia kennis met een andere belangrijke inwoner van de stad, dichter Sandro Penna, en met name met zijn kunstverzameling, met werken van onder anderen Pablo Picasso, Jean Cocteau en Franco Angeli. Via deze link vind je meer informatie.

LE MARCHE

Da Ulisse a Corto Maltese
tot 7 januari 2024, Museo Villa Colloredo Mels, Recanati
Ter gelegenheid van de opening van het Recanati Comics Festival start de expositie Da Ulisse a Corto Maltese, een reis door de imaginaire wereld van Hugo Pratt. Via deze link lees je meer.

Lucio Dalla – Anche se il tempo passa
tot 5 november 2023, Palazzo Mosca & Centro Arti Visive Pescheria, Pesaro
Na het grote succes in Bologna, Rome en Napels strijkt deze expositie neer in Pesaro. Je maakt kennis met singer-songwriter Lucio Dalla en alle facetten van het leven van Dalla, van zijn excentrieke persoonlijkheid tot zijn veelomvattende carrière. Je bewondert persoonlijke documenten, foto’s, video’s en andere herinneringen aan deze ster. Via deze link vind je meer informatie.

ROME

Gli dei ritornano – I Bronzi di San Casciano
tot 22 december 2023, Palazzo del Quirinale
In de expositiezalen van het Palazzo del Quirinale worden de bronzen beelden tentoongesteld die vorig najaar werden opgegraven bij het Toscaanse dorp San Casciano dei Bagni (zie ook dit artikel). Meer informatie over de tentoonstelling vind je via deze link.

foto: Ministero della Cultura

Senza fine – Letizia Battaglia
tot 5 november 2023, Terme di Caracalla
Ter herinnering aan de aanslagen die dertig jaar geleden plaatsvonden in de San Giovanni in Laterano en de San Giorgio al Velabro bewonder je in de Terme di Caracalla de tentoonstelling Senza fine, met foto’s van de Siciliaanse Letizia Battaglia (1935-2022).

Er zijn meer dan negentig grote foto’s te zien tussen de ruïnes van de thermen, die gezamenlijk vijftig jaar fotografie beslaan. Stuk voor stuk de moeite waard om te bekijken!

Escher
tot 1 april 2024, Palazzo Bonaparte
Honderd jaar na zijn eerste bezoek aan Rome, in 1923, keert Maurits Cornelis Escher terug in de Eeuwige Stad, tijdens een expositie in het Palazzo Bonaparte.

Helmut Newton – Legacy
tot 3 maart 2024, Museo dell’Ara Pacis
Het museum bij de Ara Pacis biedt vanaf dit najaar een paar maanden ruimte aan een breed retrospectief gewijd aan de beroemde fotograaf Helmut Newton (1920-2004). Meer details vind je via deze link.

REGGIO CALABRIA

I Bronzi di Riace – cinquanta anni di storia
tot 26 november 2023, Museo Archeologico Nazionale
Maak een schitterende reis naar het verleden van de beroemde Bronzi di Riace, aan de hand van talloze archieffoto’s en video’s uit de tijd van deze bijzondere vondst. In het Museo Archeologico Nazionale in Reggio Calabria maak je zo kennis met de mensen die deze bronzen mannen ontdekten en restaureerden, om de beelden dan met een hernieuwde blik te bekijken.

PUGLIA

Caravaggio e il suo tempo – tra naturalismo e classicismo
tot en met 8 december 2023, Mesagne
Circa vijfendertig werken van Caravaggio en zijn tijdgenoten schitteren dit jaar in het Castello Normanno Svevo in Mesagne. Je bewondert een aantal werken uit privécollecties, die weinig bekend zijn bij het grote publiek, zoals Jongen gebeten door een hagedis van Caravaggio en Conversione di San Paolo van Ludovico Carracci.

Vondsten uit Fort Vechten
t/m 31 oktober 2024, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden
Het Romeinse fort bij Vechten, in de provincie Utrecht, is een van de grootste en tegelijk een van de minst bekende forten langs de Romeinse limes in Nederland.

Het Rijksmuseum van Oudheden is al bijna tweehonderd jaar betrokken bij archeologisch onderzoek in Vechten. De afgelopen jaren zijn veel vondsten afkomstig uit deze plaats aan de collectie toegevoegd.

De honderd bijzonderste objecten zijn voor deze tentoonstelling geselecteerd, waaronder een aantal bijzondere helmen, een gezichtsmasker, luxe aardewerk en schoenzolen in alle soorten en maten. Via deze link lees je meer over de expositie.

Romeinen achter de duinen
tot 31 maart 2024, Museon. Den Haag
In het Museon is een tentoonstelling te zien over de Romeinen in het Nederlandse kustgebied en over de Cananefaten, de oorspronkelijke bewoners.

Met enkele unieke vondsten uit de omgeving van Den Haag als uitgangspunt wordt een indruk gegeven van het leven van de Romeinen. Thema’s als het leger, mode en make-up, de Romeinse kookkunst en bebouwing komen aan bod.

Le Canzoni Italiane – Alexander Broussard & Friends
verschillende theaters in Nederland
Met het programma Le Canzoni Italiane keert Alexander Broussard terug naar zijn roots. De van oorsprong Italiaanse pianist/zanger speelt en zingt een keur van klassiekers waarmee hij grootgebracht is en wisselt dat af met moderne internationale successen.

Verwacht een sfeervol repertoire dat je in luttele seconden meevoert naar het hart van de Italiaanse cultuur met vanzelfsprekend de passie die daarbij hoort.

Van Eros Ramazzotti tot Luciano Pavarotti, van Zucchero tot Andrea Bocelli, van traditionele muziek tot pop: het komt allemaal voorbij in deze voorstelling waar vuur en melancholie elkaar omarmen. Benieuwd? Het speelschema vind je via deze link.

BELGIË

Gusto
zondag 19 november 2023, Sint-Pietersabdij, Gent
Tussen 110.00 en 21.00 uur wordt de prachtige Sint-Pietersabdij in Gent omgetoverd tot een bruisende plek vol Italiaanse lekkernijen, met een Italiaanse markt, livemuziek, Italiaanse gerechten en animatie voor de bambini. Het is dé gelegenheid om de zomer opnieuw te beleven in hartje winter!

De oudheid in kleur
tot 2 juni 2024, Gallo-Romeins Museum, Tongeren
We hebben er in vele musea in Italië oog in oog mee gestaan: de witte, marmeren beelden uit de tijd van Grieken en Romeinen. Maar wist je dat deze beelden in de oudheid van top tot teen in felle kleuren beschilderd waren?

Hoe dat eruit heeft gezien, kun je nu zelf ervaren tijdens de expositie De oudheid in kleur, die te zien is in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren.

Bugatti Unseen
tot 5 november 2023, Autoworld Brussel
Bij de ingang van het museum staan zo’n vijftien unieke Bugatti’s. Ze zijn zeer zeldzaam en werden bijna nooit zijn tentoongesteld. De meeste zijn zelfs maar één keer geproduceerd!

Onder deze juwelen is de enige echte La Voiture Noire, geïnspireerd op de persoonlijke auto van Jean Bugatti (de zwarte Type 57 SC Atlantic). In 2022 werd hij verkocht aan een mysterieuze eigenaar.

Vier racewagens uit een mooie Zwitserse collectie zullen ook voor het eerst te zien zijn. Last but not least zijn er ook een paarauto’s te zien die verbonden zijn aan grote namen, onder wie koning Leopold III, die groot fan was van het legendarische merk!