Wegens vakantie gesloten – Italië in augustus

Heerlijk leesvoer voor Italiëliefhebbers: Wegens vakantie gesloten – Italië in augustus van Volkskrant-correspondent Jarl van der Ploeg, wiens zomers zich al zijn leven lang in Italië afspelen. Jarl legt aan de hand van la bella stagione de Italiaanse volksaard uit. Waarom liggen linkse politici op Toscaanse stranden, terwijl die van rechts juist in Emilia-Romagna zonnen?

Waarom drinken Italianen zo weinig tijdens hun strandfeesten en hoezo is de zee altijd leeg tussen een en vier ’s middags? En, zeker niet onbelangrijk, waarom moet je op een Italiaans strand nooit naast een oud vrouwtje zonder smartphone gaan liggen?

Italië in augustus begrijpen is Italië begrijpen. Want dit land draait niet om de zon, zoals de rest van de wereld, het draait om augustus. Het is een maand zo machtig dat al het andere ervoor moet wijken; de politiek, de maffia, het voetbal, zelfs de kerk.

Iedere Italiaan weet: in Italië is alleen augustus echt heilig. Augustus is de maand waarin puberliefdes opbloeien en twintigers met hun strakke, zoute lijven door de branding flaneren. Het is de maand van de watermeloen, van de strandfeesten waar je biertjes lauw worden door de zon en de maand van heiligenfeesten.

In augustus verruilt iedereen zijn stadse leven voor een bord spaghetti alle vongole in Rimini, Ventimiglia of Pietrasanta; plekken waar je ’s avonds kunt dansen aan zee. Jarl doet verslag van deze zinderende zomermaand, met hilarische verhalen over Italiaanse taferelen. Elke pagina is een feest der herkenning.

Jarl doet op heerlijke wijze verslag van Italiaanse gewoonten, tradities, overtuigingen. Met een mix van eigen ervaringen en de nuchtere Hollandse kijk die ondanks zijn verblijf in Italië niet is veranderd, schetst hij een beeld van een volk dat we allemaal diep in ons hart verankerd hebben maar dat ons af en toe ook diep doet zuchten.

Elke Italiëliefhebber zou dit boek moeten lezen, liefst in Italië natuurlijk, maar ook thuis zal het je doen glimlachen en grinniken. Om alvast in zomerse stemming te komen, mogen we een voorproefje delen:

Gezond zonnen

Op het ligbedje naast ons begon een kind te jengelen.
‘Maaaaamaaaaaaaa. Mag ik nu eeeeeeindelijk zwemmen?’
‘Nee,’ antwoordde de moeder kriegel. ‘Eerst even zelf nadenken. Ik zei vier minuten geleden dat je nog zeventien minuten moest wachten. Dus hoelang moet je nu nog wachten?’

Omdat het jochie niet bestand was tegen deze waterdichte vorm van logica, maar toch behoefte had zijn onbehagen te uiten, flikkerde hij zijn plastic emmertje richting de zee. Ik begreep dat gebaar want waar had die moeder het in hemelsnaam over? Met haar zeventien minuten?

Te laf om om opheldering te vragen, vergat ik het voorval – het laatste wat je wil tijdens een vakantie aan zee is verwikkeld raken in een Italiaanse familieruzie – tot een Nederlandse collega mij een paar weken later exact dezelfde anekdote vertelde.
‘Begreep jij het?’ vroeg ik hem.
‘Nee, maar mijn vrouw wel,’ antwoordde hij. ‘Blocco della digestione – de blokkering van de spijsvertering.’

Met grote, niet-begrijpende ogen keek ik hem aan, waarna hij in lachen uitbarstte. Nederlanders, legde hij uit, krijgen hooguit kramp als ze vlak na het eten gaan zwemmen, maar Italianen wacht een veel groter gevaar. Zwemmen zij binnen drie uur nadat ze hun lunch hebben verorberd – dus pak ’m beet tussen een en vier uur ’s middags – dan is de kans levensgroot dat hun spijsvertering blokkeert, waarna ze sterven. Die kans is zelfs dusdanig, dat je op een Italiaans strand geregeld moeders in de weer ziet die het leven van hun kroost proberen te redden met
stopwatches.

Buiten Italië bestaat de blocco della digestione niet, maar dat is logisch ‘want jullie buitenlanders hebben nog nooit een echte Italiaanse lunch gegeten’, legde een Italiaanse vriend mij ooit uit. Goed punt, dacht ik.

Italianen hebben een vreemde relatie met hun spijsvertering. Vraag een Italiaan hoe zijn eten gister was, en een van de meest positieve antwoorden die je kunt krijgen is: prima, ik had geen moeite met de spijsvertering. Sommige restaurants adverteren zelfs met hun gerechten ad alta digeribilità – makkelijk verteerbaar – en in iedere supermarkt zijn vreemde, in water oplosbare, witte korrels te koop die je helpen met de spijsvertering.

Wanneer ik op pad ben met een Italiaanse fotograaf en we exact hetzelfde hebben gegeten en exact hetzelfde gedronken, in exact hetzelfde tempo bovendien, heb ik nooit ergens last van terwijl hij standaard aan het puffen en steunen slaat omdat hij net te weinig groente opheeft, iets te snel zijn aan zijn pappardelle is begonnen, sowieso tussen de middag een extra glas water had moeten drinken en inderdaad, zoals hij al dacht, die cappuccino te laat in de ochtend dronk. Het gevolg – porca miseria – is last van zijn spijsvertering.

Ooit zag ik bij een Italiaans zwembad een bord met huisregels die in twee talen waren afgedrukt: Italiaans en Engels. Ik ben het precieze aantal vergeten, maar zeg dat er in het Engels vijf huisregels stonden opgesomd (verboden te duiken, verboden te rennen, draag te allen tijde zo’n stupide badmutsje, enzovoort), terwijl er in de Italiaanse vertaling een zesde regel aan was toegevoegd. Namelijk: verboden te zwemmen als je drie uur daarvoor nog gegeten hebt.

Eerst vond ik dat lachwekkend, maar inmiddels weet ik beter: ik ben de Italiaanse spijsvertering als kans gaan waarderen. Zo krioelt het in de zomerse zee non-stop van de spelende kleuters, keuvelende bejaarden en poezelende pubers, behalve tussen een en vier uur ’s middags: dan heb je het hele rijk opeens voor jou alleen, iedere dag weer, en dat allemaal dankzij die tere Italiaanse spijsvertering.

Ook fascinerend is de colpo d’aria. Dat is misschien wel het grootste raadsel in de moderne geneeskunde omdat het een van de weinige virussen ter wereld is die enkel besmettelijk is beneden de 46ste breedtegraad. Een colpo d’aria betekent letterlijk een klap van lucht en is ten zuiden van de spaghettilijn bron van vrijwel al het lichamelijk kwaad waar geen echte diagnose voor bestaat. Het is een soort schoolziek voor volwassenen. Ietwat stijve nek? Klap van lucht. Vage hoofdpijn? Klap van lucht. Opgezet buikje? Klap van lucht.

De klap van lucht opereert, anders dan de term misschien doet vermoeden, veel subtieler dan vergelijkbare fenomenen waarbij de lucht zich tegen de mens keert, zoals de man met de hamer. De klap van lucht kiest altijd heel specifieke lichaamszones uit om toe te slaan.

Op de eerste verdieping van mijn appartementencomplex bevindt zich een huisartsenpraktijk en getuige de vele klaagzangen die ik iedere ochtend bij de lift opvang, ben ik er vrij zeker van dat ongeveer 80 procent van de patiënten last heeft van een colpo d’aria all’orecchio (oor), of een colpo d’aria al collo (nek), of een colpo d’aria alla schiena (rug), of een colpo d’aria agli occhi (ogen), enzovoort.

Een cynische Hollander zou daarin aanstelleritus kunnen ontwaren, maar dat is een foutieve conclusie. Voor Italianen vormt de klap van lucht immers een levensecht gevaar dat kan ontaarden in een langdurig ziekbed, of erger. Wat de klap vooral alarmerend maakt, is dat hij vrijwel overal op de loer ligt.

Bijvoorbeeld als je vergeet een sjaal te dragen bij temperaturen onder de 25 graden. Of als het kouder is dan 20 graden en je geen kleedje over jezelf heen slaat tijdens het scooteren, als je te dicht bij een airconditioning staat, of juist aan zee ligt en er plots een venijnige bries uit het noorden opsteekt. Kijk daarom niet gek op als je op een winderige stranddag een Italiaanse over het strand ziet flaneren die aan haar onderkant in de zomer leeft en de bovenkant in de winter – een klein stringetje rondom de billetjes, een dikke sjaal rondom de hals.

Ook levensgevaarlijk: zonder te douchen de sportschool verlaten. Maar pas op, want nog gevaarlijker: gedoucht de sportschool verlaten zonder je haar te föhnen. Bij die laatste doodszonde krijgt de Italiaan namelijk last van la cervicale; een specifiek soort nekpijn die wederom enkel Italianen treft. Datzelfde geldt voor de l’alternanza delle stagioni (wisseling van de seizoenen), die ook puur en alleen bij Italianen voor een venijnig soort hersenpijn zorgt.

Dat Italianen zo’n vreemde relatie met hun gezondheid hebben, resulteert enerzijds in een bijna lachwekkend aantal apothekers die tezamen de medicijnprijzen tot gigantische hoogtes opstuwen. Maar het zorgt er ook voor dat Italianen bijzonder gezond zijn en blijven.

Ik heb soms last van buikpijn, waarbij ik dan grofweg het deel van mijn lichaam bedoel tussen mijn tepels en mijn kruis. Een Italiaan kan de oorsprong van de pijnscheut zonder probleem terugbrengen tot zijn galblaas, lever of milt – een basiskennis die het werk van een arts beduidend makkelijker maakt, stel ik mij zo voor.

Maar eerlijk is eerlijk: soms slaan ze door. Ooit was ik met mijn vriendin bij de warmwaterbaden in Viterbo. Dat zijn dezelfde warmwaterbaden waar ooit de pausen Alexander, Clemens, Martinus en Urbanus pootjebaadden en stiekeme verbonden sloten met keizer Frederik Barbarossa, maar waar wij, duizend jaar later, ab-so-luut niet naar binnen mochten zonder een gecertificeerde doktersverklaring.

Ik ben niet in het bezit van zo’n doktersverklaring, want voor je in Italië een doktersverklaring kunt bemachtigen, moet je eerst ingeschreven staan bij een huisarts, die je alleen kunt krijgen als je een Italiaanse ziektekostenverzekering hebt, die uiteraard niet kan worden aangevraagd zonder doktersverklaring.

Maakt u zich geen zorgen, vertelde de baliemedewerker ons, wij hebben namelijk een bedrijfsarts in dienst die in ruil voor een paar luttele euro’s de medische tests voor haar rekening wil nemen.
‘Prima,’ zei ik morrend.

‘Prima,’ zei de arts even later toen ze de uitslagen bekeek. ‘Maar,’ keek ze opeens bedenkelijk, ‘jullie bloeddruk is wel wat aan de lage kant. Gelukkig hebben wij daar de perfecte oplossing voor. Als u beiden een espresso drinkt bij onze huisbar’ – ze wees naar een bar waar gek genoeg alleen maar mensen zaten die vlak daarvoor nog in de rij van de bedrijfsarts stonden – ‘dan zet ik mijn handtekening en mag u de sauna betreden.’

Lees verder in

Wegens vakantie gesloten – Italië in augustus | Jarl van der Ploeg | ISBN 9789038806617 | Nijgh & Van Ditmar | bestel Wegens vakantie gesloten – Italië in augustus via deze link bij bol.com (ook verkrijgbaar als e-book)