Vijfhonderd jaar geschiedenis in het Venetiaanse getto (Cannaregio)

Deze maand bestaat de joodse wijk in Venetië vijfhonderd jaar. Een mooie aanleiding om de geschiedenis van deze wijk in kaart te brengen!

De geschiedenis van het getto van Venetië

Het ontstaan van het getto, vijfhonderd jaar geleden was echter allerminst een reden voor een feestje. Vanaf de veertiende eeuw woonden er joden in de stad, hoewel ze er maximaal vijftien jaar mochten blijven. Veel joden werkten als geldschieters of als handelaars in tweedehands kleding en spullen. Later kwamen er ook steeds meer joodse artsen en muzikanten in de stad, zeker toen ze permanent in Venetië mochten gaan wonen.

Toch klinkt dit mooier dan het was. De joden mochten vanaf 29 maart 1516 namelijk alleen in een strikt gedefinieerd gebied wonen. Dit besluit werd genomen onder doge Leonardo Loredan. De Venetiaanse senaat besliste dat alle ‘giudei debbano abitar unidi’, in een afgesloten gebied en onder toezicht van het stadsbestuur.

Het stukje stad, dat ’s nachts werd afgesloten met ijzeren hekken, stond al snel bekend als het getto. Niemand mocht dit getto na zonsondergang verlaten, behalve een arts die door een Venetiaan was opgeroepen. Ondanks deze restricties kwamen veel joden naar Venetië, aangezien ze hier overdag meer vrijheden genoten dan waar ook ter wereld.

Het getto groeide en groeide, maar veel ruimte was er niet, ondanks het feit dat de grenzen van het getto werden verlegd. Vandaar ook dat de huizen hier heel hoog zijn; men kon alleen in de hoogte bouwen om de grote toestroom van joden onderdak te kunnen bieden.

Op de plek van een ijzergieterij

De geschiedenis van dit stukje Venetië, in de wijk Cannaregio, is fascinerend. Wist je bijvoorbeeld dat ook het woord getto een Venetiaanse oorsprong heeft? Hoewel het nu overal ter wereld wordt gebruikt, werd het woord voor het eerst gebruikt in Venetië, als verbastering van het woord geto, ijzergieterij.

Op de plek waar de joden zich moesten verzamelen en waar de huizen hoog en de straten smal zijn, om maar zoveel mogelijk mensen te kunnen huisvesten, stond namelijk ooit een ijzergieterij.

Op dit moment wonen er nog ongeveer vijfhonderd joden in het Venetiaanse getto. Je komt ze tegen als je door de straten dwaalt, waar veel typisch joodse winkels en restaurantjes te vinden zijn. Ooit waren er in dit stukje Venetië vijf synagogen te vinden; nu zijn er nog twee over.

Het Campo del Ghetto Nuovo (dat qua naam wat verwarrend is, want het gaat hier juist om het oudste stukje van het getto, waar de eerste joden zich vestigden) is het hart van de joodse wijk.

Op dit grote plein, waar het meestal lekker rustig is, vind je onder andere een joodse bakkerij, een joodse boekhandel, de joodse kleuterschool en het Museo Ebraico, het Joods Museum, dat komende tijd gerenoveerd wordt (maar wel grotendeels open blijft).

Ook vind je hier het monument dat de holocaust herdenkt, een verzameling donkere reliëfs als herinnering aan de Venetiaanse joden die om het leven kwamen in een van de concentratiekampen.

Kleurrijke animatie van het Venetiaanse getto

Emanuela Giordano maakte een prachtige, kleurrijke (animatie)film van het Venetiaanse getto. Hieronder zie je de trailer:

Venetiaans street food

Wandel na je bezoek aan het getto naar Campo San Leonardo, met de zogenaamde Frito-Inn. Achter een opening in de muur op het Campo San Leonardo frituurt Barbara Favaro verschillende soorten vis, die in een papieren puntzak worden geserveerd.

Rond 1600 waren er in Venetië heel wat van dit soort fritolini te vinden, maar nu is deze vorm van street food niet meer zo bekend. Zonde, want we genieten van elk klein gefrituurd (inkt)visje in onze cartoccio. Een heerlijke traditie, die wat ons betreft in ere hersteld mag worden.