Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
Even buiten het historisch centrum van Mantova (of Mantua) staat het Palazzo Te. Dit bijzondere palazzo heeft prachtig gedecoreerde kamers, twee loggia’s, een grotwoning en drie zalen waarvoor een bezoek aan het palazzo alleen al de moeite waard is: de Sala dei Cavalli, de Camera di Amore e Psiche en de Sala dei Giganti.
Ciao tutti’s Tim bracht een bezoek aan dit prachtige palazzo en neemt je er in dit artikel mee naartoe, voor een virtueel kijkje in de bijzondere kamers van het Palazzo Te.
Meesterwerk van Giulio Romano
Tim: ‘Het palazzo en het interieur worden gezien als een hoogtepunt van het zestiende-eeuwse maniërisme. Het Palazzo Te is het meesterwerk van architect en schilder Giulio Romano, de lievelingsleerling van Rafaël.
Hij kreeg de opdracht van markies Federico II Gonzaga, een van de leden van de familie Gonzaga, die al sinds 1328 over Mantua regeerde. Giulio Romano heeft er tien jaar over gedaan, van 1524 tot 1534. Hij wist zich vanaf het begin zo geliefd te maken bij de markies en later hertog, dat hij al in 1526 tot ‘opzichter van de stadswegen’ en later tot ‘prefect van de Gonzaga-bouwwerken’ werd benoemd.
Romano ontwerpt in de jaren daarna het stedenbouwkundige en architectonische plan dat Mantova nog steeds voor een groot deel kenmerkt. Zijn stadspaleis, dat hij aan het eind van zijn leven kon laten bouwen, is nog steeds te bezoeken, maar het indrukwekkendste dat hij heeft nagelaten, is zonder twijfel het Palazzo Te.
Aan de buitenkant lijkt het opgetrokken uit een soort natuursteen, maar het is baksteen dat is vermengd met pleisterwerk met kiezel en mortel. Zowel aan de buitenkant als in het interieur heeft Romano tal van slimme optische trucjes toegepast.
Binnen kun je dwalen door zo’n dertig vertrekken, elk met een eigen functie. In de ruimte achter de entree staat een houten maquette van het palazzo. Daarachter hangt een schilderij van Titiaan met een portret van Giulio Romano.
De privévertrekken van Isabella Boschietti
Vervolgens stap je de zestiende eeuw in, te beginnen met de privévertrekken van Isabella Boschietti, de grote liefde van Federico II Gonzaga.
Isabella was echter al getrouwd en Federico was uitgehuwelijkt, dus het was een onmogelijke liefde. Dit palazzo buiten het centrum van de stad bood een perfecte mogelijkheid om elkaar te ontmoeten. Isabella verbleef er jarenlang in drie schitterend gedecoreerde vertrekken.
De eerste kamer is de Sala di Ovidio (kamer van Ovidius). Deze ruimte dankt zijn naam aan het onderwerp van de mythologische voorstellingen afgebeeld in de friezen, die zijn geïnspireerd op Ovidius’ Metamorphosen, zoals die van Bacchus en Ariadne.
In bijna alle vertrekken verwijzen de schilderingen en versieringen naar de mythologie uit de klassieke oudheid. Het palazzo werd immers gebouwd ten tijde van de late renaissance. Dat verklaart ook waarom er niet moeilijk werd gedaan over het vele naakt dat er te zien is.
De tweede kamer is Sala delle Imprese, de emblemenkamer. Op de open haard prijkt een salamander. Dit reptiel staat symbool voor de onmogelijke liefde van Federico voor Isabella Boschietti en is op veel plekken in het palazzo te zien.
In de Camera del Sole e della Luna, de kamer van de zon en de maan, valt onmiddellijk het plafondfresco op. Het is een afbeelding van de zonnegod die half buiten de omlijsting op zijn wagen aan het ‘ondergaan’ is terwijl de maangodin ‘opkomt’. De rest van het plafond is versierd met stucwerkreliëfs met afbeeldingen van mensen en dieren.
Loggia delle Muse
De volgende ruimte is de Loggia delle Muse. Zoals de naam al zegt, is de loggia gewijd aan de muzen. Op dit moment wordt dit deel van het palazzo gerestaureerd.
Boven de ingang naar de loggia zie je een afbeelding van Apollo en Pegasus op de berg Helicon, met daaronder het schild van de Gonzaga’s geflankeerd door twee cupido’s.
Sala dei Cavalli
Vervolgens kom je bij de eerste grote zaal, de Sala dei Cavalli, de zaal van de paarden. Zes levensgrote portretten van dit dier staan op de muren.
De Gonzaga-paardenfokkerij was bekend bij alle hoven van Europa en de dieren waren zeer gewild. De mooiste exemplaren kregen een plaats in deze zaal tussen de (geschilderde) beelden en onder de (geschilderde) bronzen reliëfs waarop de taken van Hercules zijn afgebeeld. Op het cassetteplafond krioelen tussen de afbeeldingen verschillende salamanders.
Belangrijke gasten, onder wie niemand minder dan Keizer Karel V, werden in de Sala dei Cavalli ontvangen, maar dineren deed Federico in de volgende zaal; de Camera di Amore e Psiche, de kamer van Amor en Psyche.
Camera di Amore e Psiche
In deze ruimte worden op het plafond en de lunetten verschillende gebeurtenissen uit het mythologische verhaal van Amor en Psyche uitgebeeld. Het verhaal eindigt met hun huwelijk, in het midden van het gewelf.
Op twee wanden zijn fresco’s van de voorbereidingen van het huwelijksmaal te zien. Boven de gasten zijn twee putti een salamander aan het pesten met vuur, terwijl een ander Federico’s motto op een lint schrijft: ‘Quod huic deest me torquet’ (wat hem niet deert, kwelt mij).
Van salamanders werd gedacht dat ze zonder pijn in vuur konden leven. Federico daarentegen leed hevig aan de kwellingen van zijn vurige liefde. Vandaar dat de salamander het symbool voor zijn onmogelijke liefde voor Isabella is geworden.
Op de twee andere wanden worden nog meer mythologische liefdesverhalen uitgebeeld: Mars en Venus in bad, Venus en Adonis en op de volgende muur Jupiter en Olympia, de cycloop Polyphemus en Pasiphae en de stier.
Rondom lees je de tekst: FEDERICVS GONZAGA II MAR V S ET REIP FLOR CAPITANEVS GENERALIS HONESTO OCIO POST LABORES AD REPARANDAM VIRT QUIETI CONSTRVI MANDAVIT.
Oftewel: ‘Federico II Gonzaga, de vijfde markies, kapitein generaal van de Heilig Roomse Kerk en van de Florentijnse republiek gaf opdracht tot de bouw van deze constructie om na arbeid zijn kracht te herwinnen in deze plaats van rust.’
Camera dei Venti
De volgende twee kamers werden gebruikt als de privévertrekken van Federico. De Camera dei Venti, de kamer van de winden, dankt zijn naam aan de blazende gezichten met bolle wangen die de wind voorstellen, maar de fresco’s verwijzen naar astrologie.
Dat wordt je bij het verlaten van de kamer duidelijk gemaakt, want boven de deur staat de tekst: DISTAT ENIM QVAE SYDERA TE EXCIPIANT (het hangt af van onder welke sterren je geboren wordt).
Je bewondert er ook zestien ovalen medaillons met illustraties van een voorspelling, verbonden met een bepaalde constellatie van planeten die aan de hemel verschijnt.
Camera delle Aquile
De slaapkamer van Federico heet de Camera delle Aquile, de kamer van de adelaars vanwege de vier adelaars die in de hoeken van de ruimte zijn aangebracht.
In de lunetten zie je fresco’s met gebeurtenissen en personen uit de mythologie. In het midden van het plafond is een achthoek met een fresco van De val van Phaeton te zien Vandaar dat deze kamer ook wel de kamer van Phaeton wordt genoemd.
Loggia di Davide
In de Loggia di Davide, de loggia van David, wordt de geschiedenis van David uitgebeeld. Boven de twee deuren is David in gevecht met Goliath en zie je David met een lier. Op het plafond zijn onder andere de badende Bathsheba en de dronken Uriah te zien. De loggia biedt mooi uitzicht over de visvijvers en de tuin met exedra.
Camera degli Stucchi
De volgende ruimte is de Camera degli Stucchi, de stucwerkkamer. Hier is geen schilderwerk te bekennen, maar alleen wit stucwerk. Op een dubbele fries is een Romeins leger te zien dat ten strijde trekt.
Op het plafond zijn vijfentwintig mythologische gebeurtenissen afgebeeld en in de lunetten aan beide zijden van de kamer zie je Hercules en Mars.
Camera degli Imperatori
In de Camera degli Imperatori, de kamer van de keizers, krijgen de grote leiders der aarde zoals Augustus, Alexander de Grote, Julius Caesar en Philips van Macedonië een ereplaats.
In het midden is het tafereel afgebeeld van een edelmoedige Julius Caesar die bevel geeft om de brieven van Pompeus te verbranden, aangezien die mogelijk konden bewijzen dat hij Caesar verraden had.
Camera dei Giganti
De Camera dei Giganti, de zaal der giganten, is het spectaculairste vertrek van Palazzo Te. Deze ruimte werd vooral gebruikt voor diners en concerten. De akoestiek is dan ook bijzonder, met dank aan de vier rondgestuukte hoeken van het plafond. Dat heeft niet alleen een bijzonder effect voor het gehoor maar ook voor het oog. Omdat de zaal van plafond tot plint beschilderd is, krijgt het een soort IMAX 3D-effect.
De afbeeldingen vertellen het verhaal van de aanval van de Giganten op de berg Olympus. Op het plafond gooit oppergod Jupiter, omringd door de goden van de Olympus, bliksemschichten naar de belagers. Op de wanden zie je hoe de giganten bedolven worden door een instortende tempel en het onderspit delven.
De laatste kamers van Palazzo Te
De volgende drie kamertjes, Camerino a Crociera (kamertje met kruisgewelf), Camerino delle Grottesche (kamertje van de grotschilderingen) en Camerino di Venere (kamertje van Venus) zijn minder rijk gedecoreerd.
Deze laatste kamer was de privébadkamer van Federico en dankt zijn naam aan de afbeelding van Venus in het midden van het plafondfresco, waarop de godin haar toilet maakt, geholpen door een putto.
De laatste kamers in het palazzo, Camera dei Candelabri (kamer van de kandelaars), Camera delle Cariatidi (kamer van de kariatiden), Camera delle Vittorie (kamer van de overwinningen) en de zuidelijke loggia zijn door verwoestingen en verbouwingen niet meer in de originele staat te zien. Ze worden tegenwoordig gebruikt voor tentoonstellingen.
Appartamento del Giardino Segreto
Maar de tour is nog niet helemaal ten einde. Als je terugloopt naar de Loggia van David en de brug oversteekt, vind je links achter in de tuin het Appartamento del Giardino Segreto (appartement van de geheime tuin).
Het bestaat uit een paar kamers, een loggia en een grot. Het appartement is gebouwd om te ontspannen en te mediteren. De fresco’s gaan dan ook over wat luchtigere zaken uit het dagelijkse leven. In het midden van het plafond van de achthoekige vestibule zie je bijvoorbeeld putti die druiven plukken.
In de loggia is het gewelf verfraaid met fresco’s van negen gebeurtenissen uit het leven zoals geboorte, verliefd worden, werken, eten en ook ziek worden.
Centraal in de loggia bewonder je een afbeelding van de huwelijksprocessie van Peleus en Thetis, wederom een verwijzing naar de liefde van Federico voor Isabella.
De loggia kijkt uit op een gazon en de grotwoning. Het is een kleine ruimte met een koepeldak, versierd met schelpen en kiezelstenen vermengd met specie waarmee natuurlijke rotsen werden geïmiteerd. Er stond ooit een groot bad in het midden, met rondom beelden en fonteinen die water sproeiden.’
Praktische informatie Palazzo Te
Je vindt het Palazzo Te aan de Viale Te 13 in Mantova. Het palazzo is op maandag geopend van 13.00 tot 18.30 uur, op dinsdag tot en met zondag van 9.00 tot 18.30 uur. De kassa sluit een uur eerder.
Een kaartje kost op het moment van schrijven € 15,-. Op de website van het Palazzo Te vind je de actuele ticketprijzen, eventuele exposities en andere details voor je bezoek.
Nog meer tips voor Mantova
Nog veel meer tips voor Mantova vind je in onze City Walk Magnifica Mantova:
Deze Ciao tutti City Walk is een digitale uitgave. Na aankoop ontvang je zowel op de website als in je e-mail een link om de City Walk te downloaden in pdf-formaat. Je kunt ‘m vervolgens opslaan en op meerdere apparaten (pc, laptop, tablet en smartphone) raadplegen.
Mooi!