Palazzo Strozzi in Florence – palazzo uit de renaissance wordt tempel voor moderne kunst

18 december 2023 Florence 1 reactie

Palazzo Strozzi is een van de indrukwekkendste palazzi in het historisch centrum van Florence. Je kunt er niet omheen en het is ons na talloze bezoeken aan de stad nog steeds niet gelukt om het in zijn geheel op de foto te krijgen.

De blokken steen die voor de bouw van het palazzo zijn gebruikt, zijn zo massief dat je je niet kunt voorstellen hoe ze ooit op hun plek zijn gemanoeuvreerd.

Gebouwd in opdracht van Filippo Strozzi

De opdracht voor de bouw van het palazzo kwam van Filippo Strozzi, de beroemdste telg van de familie Strozzi, een van de machtigste dynastieën van Italië. Door conflicten met De’ Medici werden de Strozzi’s in 1434 uit Florence verjaagd.

Filippo kreeg het dankzij zijn successen als bankier in Napels voor elkaar om in 1466 terug te keren naar zijn geboortestad. Om zijn herwonnen macht te onderstrepen, besloot hij het grootste en hoogste palazzo van zijn tijd te laten bouwen. Uiteraard moest het groter en grootser worden dan dat van De’ Medici.

Om dat mogelijk te maken, kocht hij vijftien gebouwen die rondom de plek lagen waar hij zijn palazzo wilde bouwen en liet die afbreken. Hij wilde echter niet dat Lorenzo il Magnifico roet in het eten zou gooien door de bouw van zijn nieuwe palazzo te verbieden en verkondigde daarom aan iedereen die het horen wilde dat zijn huis klein en oncomfortabel moest worden. Zo zou niemand raar opkijken als hij een architect in de arm zou nemen, dacht Filippo.

De torenhoge kosten van de bouw van Palazzo Strozzi

Hij had echter buiten het instinct van Lorenzo il Magnifico gerekend. Toen deze hoorde dat Filippo een architect had ingeschakeld, wilde hij direct de gedetailleerde tekeningen zien.

Tot grote opluchting van Filippo Strozzi was Lorenzo enthousiast over het ontwerp. Hij vond het alleen jammer dat er op de begane grond winkels waren voorzien. Filippo Strozzi had dit bedacht om iets van de torenhoge kosten die de bouw met zich meebracht terug te kunnen verdienen.

Strozzi was zo dom nog niet, want dankzij dit spelletje, waarbij hij iedereen deed voorkomen alsof hij niet genoeg geld had om de bouw te financieren, kreeg hij van alle kanten een bijdrage toegestopt.

Zelfs Lorenzo il Magnifico, die graag op de hoogte bleef van de vorderingen, tastte diep in zijn buidel toen Strozzi erop zinspeelde dat de bouw wel eens niet door kon gaan vanwege een gebrek aan financiële middelen.

De eerste steen van Palazzo Strozzi

Filippo Strozzi was een echte humanist. Hij was niet alleen bankier en politicus, maar vertaalde ook Griekse en Latijnse werken en hij was een fervent kunstverzamelaar. Ook ontwierp hij zelf zijn familiewapen, met drie halve manen die symbool staan voor hoop op voorspoed.

Vanwege zijn bijzondere talent voor politiek werd hij wel de ‘vindingrijke prins’ genoemd. Hij hield zich bezig met de westerse esoterie, die in zijn tijd populair was. Zo is het Palazzo Strozzi ontworpen als ideaal van schoonheid en wiskundige perfectie.

Filippo vroeg astroloog Benedetto Biliotti dan ook wat het gunstigste moment was om de eerste steen te leggen. Deze raadde 6 augustus aan, onder het sterrenbeeld leeuw.

Strozzi volgde zijn raad op en plaatste de eerste steen op 6 augustus 1489 – maar niet voordat er eerst een munt met daarop een lelie, het symbool van de stad Florence, en een bos rode rozen in de fundering waren geworpen. Filippo Strozzi wist wel hoe hij het geluk een handje moest helpen…

Bijna een jaar later, op 11 juni 1490, werden de eerste massieve steenblokken geplaatst. Erg snel ging dat niet: elke dag konden er slechts acht van deze blokken op hun plek worden getakeld.

Filippo Strozzi, die in mei 1491 plotseling overleed, heeft zijn palazzo dan ook nooit voltooid gezien. Toen hij stierf, was men pas tot aan de ramen van de benedenverdieping gekomen.

Het testament van Filippo Strozzi

Maar ook nu was Filippo niet voor één gat te vangen. In zijn testament had hij bepaald dat zijn drie zoons pas in aanmerking kwamen voor hun erfdeel als ze het palazzo hadden weten te voltooien.

Er zat voor hen dus niks anders op dan gehoor te geven aan de wens van hun vader. In 1502 werd de kroonlijst grotendeels voltooid (er ontbreken twee stukken omdat een van de zonen geen geld meer had); een jaar later was dan eindelijk de binnenplaats klaar. De werkzaamheden duurden echter nog ver tot in de jaren dertig voort.

Deze eeuwenlange geschiedenis van het palazzo wordt mooi gesymboliseerd door twee permanent tentoongestelde werken die op de begane grond te zien zijn: een maquette van het Palazzo Strozzi uit 1489, de enige van een privégebouw uit de renaissance die we kennen, én het Legoportret van Filippo Strozzi dat Ai Weiwei in 2017 maakte als eerbetoon aan de geschiedenis van dit unieke palazzo in hartje Florence.

De lantaarns van Palazzo Strozzi

De grote smeedijzeren lantaarns die Palazzo Strozzi sieren, zijn van de hand van Niccolò Grosso, die door Lorenzo il Magnifico ook wel Il Caparra werd genoemd, omdat hij altijd een voorschot (caparra) op zijn werk eiste.

Hij werd door Filippo Strozzi gespot op het plein voor de plek waar nu het Palazzo Strozzi staat en dat toen nog het Piazza delle Cipolle, het Plein van de Uien, heette. Grosso stond daar tot Filippo’s grote verbazing uien te verkopen. Uit medelijden vroeg hij hem de smeedijzeren versieringen voor zijn nieuwe paleis te maken, waaronder vier grote lantaarns.

Caparra inde zijn voorschot en ging aan het werk – maar hij kon de omstandigheden waaronder hij de opdracht had gekregen maar niet uit zijn hoofd zetten.

Hij modelleerde de lantaarns dan ook naar de producten die hij op het plein had staan verkopen: hij gaf ze lange uitsteeksels, die het loof van de uien moesten voorstellen. Zo kon het niemand ooit ontgaan wat er zich voor de deur van het palazzo had afgespeeld…

Nog meer bijzondere decoraties

Naast de uienlantaarns maakte Caparra nog meer moois voor de buitenzijde van het Palazzo Strozzi, waaronder grote ijzeren ringen (waar de rijke inwoners van de stad hun paarden aan konden vastbinden als ze een bezoek brachten aan het palazzo) en fakkelstandaards in allerlei soorten en maten. Maar geen enkele versiering kent zo’n bijzondere achtergrond als de uienlampen!

Overigens kun je in de buurt van Palazzo Strozzi nog meer bijzondere decoraties zien. Zo hebben verschillende palazzi lampen in de vorm van draken en duivels.

Iets verderop, op de hoek van de Via Strozzi en de Via dei Vecchietti, zit een bronzen duivel van de hand van de van oorsprong Vlaamse beeldhouwer Giambologna.

Moderne kunst in Palazzo Strozzi

Het wapen dat Filippo Strozzi ontwierp, hangt er ruim vijfhonderd jaar later nog steeds. Het is inmiddels ook het logo van de Fondazione Palazzo Strozzi, de stichting die spraakmakende tentoonstellingen in het palazzo verzorgt.

In 1937 werd Palazzo Strozzi verkocht aan de Italiaanse staat. Sinds 1999 is het in beheer van de gemeente Florence en sinds 2006 worden er schitterende exposities gehouden, met veel moderne kunstenaars maar vorig jaar ook een prachtige expositie over de Florentijnse beeldhouwer Donatello.

Sinds 2015 is Arturo Galansino de directeur van de Fondazione Palazzo Strozzi. Deze kunsthistoricus en -criticus werkte eerder bij het INHA en het Louvre in Parijs en bij de National Gallery en de Royal Academy of Arts in Londen.

Hij keerde terug naar Italië om in Palazzo Strozzi een project te creëren naar het voorbeeld van de grote Britse musea. Die ambitie heeft hij met zijn innovatieve aanpak van de tentoonstellingen meer dan waargemaakt.

In de afgelopen jaren bood Palazzo Strozzi onderdak aan werk van internationale moderne kunstenaars, van Ai Weiwei tot Marina Abramović, van Anish Kapoor tot Jeff Koons.

met dank aan Fondazione Palazzo Strozzi voor een aantal foto’s

In het voorjaar van 2021 trok La Ferita van JR, een van de bekendste moderne kunstenaars ter wereld, veel bezoekers. Dankzij dit werk leek het alsof de façade van het palazzo ‘opengereten’ werd.

Wat Filippo Strozzi hiervan zou hebben gevonden, zullen we nooit weten, maar hij is vast trots om te zien dat zijn palazzo na al die tijd nog zo fier overeind staat!

Huidige expositie in Palazzo Strozzi

Op de website van de Fondazione Palazzo Strozzi vind je alle informatie over de exposities in Palazzo Strozzi, inclusief openingstijden, toegangstickets etc.

Op het moment van schrijven bekijk je in Palazzo Strozzi de tentoonstelling Untrue Unreal van Anish Kapoor, met monumentale installaties, kleine kunstwerkjes, originele vormen en hier en daar een beetje gezichtsbedrog (te zien tot 4 februari 2024).

Van 22 maart tot 21 juli 2024 dompel je je in Palazzo Strozzi onder in het werk van Anselm Kiefer, tijdens de expositie Fallen Angels, terwijl van 27 september 2024 tot 2 februari 2025 het werk van Helen Frankenthaler centraal zal staan.

In de buurt: Giunti Odeon in Palazzo dello Strozzino

Schuin tegenover Palazzo Strozzi ligt Palazzo dello Strozzino, dat sinds 1922 onderdak biedt aan de Odeon-cinema. In het najaar van 2023 opende deze cinema opnieuw de deuren, maar dan in een combinatie van boekhandel, bar én bioscoop.

Palazzo dello Strozzino werd in 1457 gebouwd in opdracht van Palla Strozzi, naar een ontwerp van Filippo Brunelleschi (die ook tekende voor de koepel van de Duomo) en uitgevoerd door Michelozzo di Bartolomeo Michelozzi. In 1914 gaf actrice Eleonora Duse de toenmalige eigenaren het advies een bioscoop te maken, naar het ontwerp van architecten Adolfo Coppedè en Marcello Piacentini, met prachtige art deco-elementen.

Op 14 december 1922 werd Cinema Teatro Savoia, zoals de naam toen luidde, tijdens een groots feest geopend. In 1946 kreeg de bioscoop de naam Cinema-Teatro Odeon. In 2023 sloten de eigenaren een partnership met Giunti Editore en werd de bioscoop omgetoverd tot een breder cultureel centrum onder de naam Giunti Odeon, waar je tijdens je bezoek aan Florence zeker even een kijkje moet nemen.