De Toren van Pisa en 12 andere scheve torens in Italië

Iedereen kent de Scheve Toren van Pisa, maar wist je dat Italië naast deze wereldberoemde Torre Pendente nog veel meer scheve torens kent?

Alleen al in Pisa bewonder je nog twee andere scheve torens, maar ook in Milaan, in en om Venetië en zelfs in Rome vind je torens die uit het lood staan. We zetten de Italiaanse scheve torens voor je op een rijtje!

Torre Pendente – Pisa

Het is de beroemdste scheve toren ter wereld, de Torre Pendente op het Campo dei Miracoli, het Veld der Wonderen, in Pisa. Uiteraard was het niet de bedoeling dat deze toren, de klokkentoren van de naastgelegen Duomo, scheef zou komen te staan.

De bouwmeesters hadden er geen rekening mee gehouden dat de grond hier zo drassig was. Nog voor de toren goed en wel voltooid was, stond hij al scheef. Men probeerde het probleem te verhelpen, maar niets mocht baten: de toren zakte elk jaar een beetje verder weg en helde steeds verder over.

In 1990 stond de toren zo scheef dat iedereen bang was dat hij om zou vallen. Je mocht de toren toen ook niet beklimmen. Een paar knappe koppen bogen zich over het probleem en zijn erin geslaagd om de toren weer iets rechter te zetten.

Op dit moment staat de toren ongeveer vier graden uit het lood. De toren zal nooit helemaal rechtgezet worden – dan is Pisa namelijk de belangrijkste attractie kwijt.

Gelukkig staat de toren nu wel recht genoeg om hem te kunnen beklimmen. Daarvoor kun je het beste van tevoren een kaartje reserveren (met een toegangstijd), zeker in het hoogseizoen. Dat kan via deze link direct bij de organisatie van het Campo dei Miracoli. Een fast track-ticket is via deze link te boeken bij Tiqets.

San Michele degli Scalzi – Pisa

Je gelooft het misschien niet, maar deze kerk in romaanse stijl heeft een toren die nog schever staat dan de beroemde Torre Pendente! Hij staat namelijk vijf graden uit het lood, iets dat je met het blote oog goed ziet als je deze kerk met een bezoekje vereert.

Je vindt de San Michele degli Scalzi, met een nooit voltooide façade, aan de Viale delle Piagge. Vanaf het centrum is het ongeveer een half uurtje wandelen, langs de oever van de Arno, maar je kunt natuurlijk ook de auto pakken om deze scheefste toren van Pisa met eigen ogen te bewonderen.

San Nicola – Pisa

Aan de Via Santa Maria prijkt de San Nicola, met een achthoekige klokkentoren. Volgens Vasari is de toren gebouwd door Nicola Pisano, anderen wijzen Diotisalvi (what’s in a name?) aan als architect.

Wie de toren ook heeft gebouwd, hij heeft er geen rekening mee gehouden dat de grond ook hier, dicht bij de Arno, wat drassiger was. De toren staat circa 2,5 graden uit het lood.

Torre degli Asinelli – Bologna

Een van de bijnamen van Bologna is la turrita, oftewel de getorende. Ooit was Bologna namelijk wat Manhattan nu is: een bruisende verticale metropool. In de middeleeuwen stond de stad vol torens, in alle soorten en maten.

In die tijd telde Bologna meer dan tweehonderd torens. Net als in San Gimignano dienden deze torens ter verdediging en bescherming van de inwoners van een stad. Maar een toren was ook en vooral een statussymbool. Hoe machtiger en rijker een familie was, hoe hoger ook de toren die men liet bouwen.

Van deze torens zijn er nu nog ongeveer twintig over. De bekendste daarvan is de Torre degli Asinelli, op het Piazza di Porta Ravegnana, aan het einde van de Via Rizzoli.

Deze toren, die is vernoemd naar de familie die de toren ooit liet bouwen, is met 97,2 meter de hoogste van Bologna. Hij staat 1,3 meter uit het lood, maar omdat hij zo hoog is, zie je dat echt heel goed.

Als je geen hoogtevrees hebt, kun je de Torre degli Asinelli beklimmen (klik hier voor meer informatie). Na bijna vijfhonderd treden kun je genieten van het uitzicht over de rode daken van Bologna.

Wanneer je nog studeert, kun je de toren trouwens maar beter niet beklimmen – althans als je waarde hecht aan het Italiaanse bijgeloof. Studenten die de 498 treden hebben overwonnen, zullen volgens de Bolognesi gegarandeerd zakken voor hun examen. Wie in Bologna studeert, zal dus tot een van de laatste dagen voor vertrek moeten wachten om de toren te beklimmen. Pas dan mag je op de stad neerkijken…

Torre Garisenda – Bologna

Direct naast de Torre degli Asinelli steekt de Torre Garisenda af tegen de Bolognese hemel. Deze toren is reeds in de middeleeuwen voor een groot deel afgebroken. Toen stond de toren reeds zo scheef, dat men hem uit angst voor instortingsgevaar heeft gehalveerd.

Het restant van de toren meet nu 48,16 meter. De toren staat 3,22 meter uit het lood. Geen wonder dus dat men eeuwen terug al maatregelen moest nemen om de toren niet helemaal tegen de vlakte te laten gaan!

Torre Pendenti di Rho – Milaan

Ook Milaan heeft twee scheve torens, al zijn die weliswaar van veel moderner datum dan de twee torens in Bologna. De torens, die zijn ontworpen door Dominique Perrault, maken deel uit van het Parco della Architetture, de wijk rondom de Fiera di Milano, waartoe ook de wijk behoort die is ontworpen door Massimiliano Fuksas.

De twee torens zijn 65 en 72 meter hoog en staan vijf graden uit het lood. Samen hebben ze meer dan duizend ramen die prachtig uitzicht over de omgeving bieden. Je kunt ervan genieten als je een kamer boekt bij het NH Fiera Milano, dat in de torens gevestigd is.

San Pietro di Castello – Venetië

Ook Venetië heeft een aantal scheve torens, om te beginnen die van de San Pietro di Castello, de kathedraal op het Isola di San Pietro, in de wijk Castello, die in 1463 werd gebouwd. Tot 1807 was deze kerk het religieuze hart van de stad. Sinds dat jaar is die eer weggelegd voor de San Marco, maar ooit was dit de belangrijkste kerk van heel Venetië.

Omdat de toren scheef staat, luiden ook de klokken niet helemaal zoals het zou moeten. Luister maar eens als je er rondom het hele uur bent!

Santo Stefano – Venetië

De Santo Stefano ligt aan het gelijknamige plein, niet ver van de Ponte dell’Accademia, in de wijk San Marco. De kerk heeft prachtig versierde plafonds. Binnen hangt een plaquette ter ere van doge Morosini, die onder andere bekend is geworden omdat hij in het Parthenon in Athene buskruit liet ontploffen.

Het opvallendst is echter de scheve campanile, de klokkentoren, die 66 meter hoog is. Hij helt ongeveer twee meter over. Al tijdens de bouw van de toren ontdekte men dat de toren ging overhellen. Op nog niet eens de helft van de voorziene hoogte ging het al mis, maar toch is de toren helemaal afgebouwd.

Op 7 augustus 1585 werd de toren geraakt door de bliksem, waarbij de klokkenkamer in vlammen opging. De toren werd gerestaureerd, maar niet helemaal in oorspronkelijke staat hersteld – ook omdat de toren inmiddels zichtbaar overhelde.

De toren wordt constant in de gaten gehouden, zeker nadat de campanile van de San Marco aan het begin van de twintigste eeuw grotendeels instortte. Rondom de klokkentoren zie je ook een aantal verstevigingen die moeten voorkomen dat de toren omvalt.

San Giorgio dei Greci – Venetië

Ook de San Giorgio dei Greci heeft een scheve klokkentoren. De kerk is, zoals de naam al aanduidt, van de Griekse gemeenschap in Venetië.

De klokkentoren werd tussen 1587 en 1592 gebouwd door Bernardo Ongarin, naar een ontwerp van Simone Sorella. Al tijdens de bouw helde de toren over, maar ook hier werd stug doorgebouwd tot de toren helemaal af was.

Binnen vind je vooral veel iconen, grotendeels vervaardigd door de Griekse kunstenaar Michael Damaskinos; aan de buitenzijde is de iconische toren dé blikvanger. Vooral vanaf het bruggetje vanaf de Riva degli Schiavoni, niet ver van de befaamde Ponte dei Sospiri, Brug der Zuchten, zie je goed hoe scheef de toren is.

San Martino – Burano

Burano is beroemd vanwege de vrolijk gekleurde huizen en het kantwerk, maar heeft ook – net als Pisa – een scheve kerktoren. Die zie je al van veraf opduiken, als je over het water aan komt varen.

Het is de toren van de San Martino, die werd gebouwd in de zestiende eeuw. De 53 meter hoge klokkentoren helde al tijdens de bouw over. Tegenwoordig staat de toren 1,83 meter uit het lood.

Tijdens een windhoos die het eiland op 25 september 1867 trof, werd de bronzen engel op de top van de toren verwoest. Er kwam later een ijzeren kruis voor in de plaats.

Santo Stefano – Caorle

Het is dé blikvanger van Caorle, de klokkentoren van de kathedraal, aan het Piazza Vescovado. De kerk is gebouwd in romaanse stijl met Byzantijnse elementen. Deze kerk dateert van 1038 en is daarmee het oudste gebouw van Caorle, dat ook wel ‘klein Venetië’ wordt genoemd.

In de kathedraal kun je onder andere vijftiende-eeuwse fresco’s en schilderijen van de Venetiaanse School bewonderen. De ietwat uit het lood staande, 48 meter hoge klokkentoren is een van de weinige overgebleven ronde klokkentorens. Hij staat er al sinds de elfde eeuw.

Je kunt de toren beklimmen. Na tachtig traptreden wacht een schitterend uitzicht over de zee en de lagune. In de zomer is dit ’s avonds de perfecte plek om de zonsondergang te fotograferen!

Sant’Antonio – Ficarolo

Het dorpje Ficarolo ligt in de regio Veneto, tegen de grens met zowel de regio Lombardije als de regio Emilia-Romagna. Het wordt ook wel het Pisa del Polesine genoemd, vanwege de scheve toren die hier staat.

De toren, die ongeveer 2,5 graden uit het lood staat, werd gebouwd door Gaetano Barbieri, een architect uit Faenza, die ook tekende voor de parochiekerk van Ficarolo.

De toren werd uiteindelijk 75 meter hoog (als je het kruis meetelt) en is daarmee de op twee na hoogste toren van de hele regio Veneto. Alleen de campanile van de San Marco in Venetië en die van de Duomo di Santo Sofia in Lendinara zijn hoger.

Vanaf de top van de toren heb je een fantastisch uitzicht. Bij helder weer kun je in de verte zelfs de torens van Ferrara ontwaren!

foto’s: Pro Loco Ficarolo

Torre delle Milizie – Rome

Bijna niemand weet dat ook Rome een scheve toren heeft. De Torre delle Milizie, ook wel Torre di Nerone genoemd, direct achter de Mercati di Traiano, staat niet helemaal recht. Je ziet dit vooral goed vanaf de Via Nazionale.

De toren stond overigens ooit recht, maar tijdens een aardbeving in 1348 viel de derde verdieping naar beneden en sindsdien staat de toren iets uit het lood.