De magie van Rome – Andrea Vreede

Dit zou een ellenlang stuk kunnen worden, met zo’n titel. Want wat is in Rome nu niet magisch? Op elke straathoek zie of hoor je wel iets wonderlijks, elk gebouw en elk plein heeft zijn eigen unieke geschiedenis, elke ochtend in de stad begint als een nieuw avontuur, elk steegje kan naar een verrassing leiden…

Andrea Vreede, die al sinds 1993 in Rome woont, kent natuurlijk als geen ander de magische plekken van de stad, waar de herinnering aan Caesar en Caravaggio, aan Borromini en Giordano Bruno nog tastbaar is. In De magie van Rome neemt ze je mee op een wonderlijk avontuur, in het voetspoor van bekende en minder bekende inwoners van Rome, op een reis door de tijd in een stad waar iedere steen een verhaal vertelt…

Andrea Vreede vertelt al wandelend over het chaotische verkeer, over de brede boulevards en de intieme achterafstraatjes, over protserige barok en ontroerende eenvoud, over de Kerk en corruptie, over politiek en la dolce vita. Zoals ze het zelf zo mooi zegt: ‘Rome is voor velen een balsem voor de ziel en voor sommigen een liefde voor het leven…’

Dat laatste kan ik alleen maar onderschrijven, en ik laat me dan ook graag door Andrea rondleiden door ‘haar’ stad die met elke stap ook weer een beetje meer de mijne wordt.

Andrea: ‘La Sapienza (de Wijsheid) is met zijn 150.000 studenten een van de grootste universiteiten van Europa. […] Tegenwoordig zit de universiteit in een ander deel van de stad in een door Mussolini gebouwd complex. Maar tot 1935 was de zetel van de Sapienza midden in de stad. Op voorspraak van Bernini werd Borromini aangesteld als architect voor de nieuw te bouwen universiteitskerk. Volgens sommige bronnen kwam Bernini’s geste niet zozeer voort uit edelmoedigheid als wel uit de wens om van zijn nukkige rivaal verlost te zijn. In 1643 werd de eerste steen gelegd en in 1660 was de kerk klaar.

De lantaarn van de Sant’Ivo is een van de mooiste landmarks in Rome. Door veel kunsthistorici is Borromini’s fantasievolle creatie vergeleken met een Toren van Babel. Het is een speelse combinatie van een laat-antiek aandoend tempeltje met daarbovenop een soort omgekeerde roetsjbaan eindigend in een kroon.

Helemaal bovenop is een reeks metalen voorwerpen gestapeld in de vorm van een kroon, een bol, een duif en een kruis. De beweging is omhoog, de hemel in. Als een gigantische kurkentrekker waarmee je zo de wijsheid uit de koepel van de Sant’Ivo zou kunnen trekken. Die koepel zelf is van buiten gezien wat breed en plomp, maar dat lichte gebrek wordt weer goedgemaakt door de twee ‘taartjes’ die aan weerszijden de gevel bekronen. Ronde bakjes met daarin de soesjes van de ‘heuveltjes’ uit het wapen van de Chigi-paus Alexander VII. Met een veelpuntige ster als prikker.

In de Sant’Ivo trok Borromini werkelijk alles uit de kast. Hij doorbrak de starre, conventionele regels van de architectuur waarbinnen zijn rivaal Bernini werkte. Niet als een eigenzinnige anarchist maar door terug te grijpen op illustere voorbeelden uit het verleden. Op de al barok aandoende ontwerpen die alleskunner Michelangelo had gemaakt in de laatste jaren van zijn leven. Op voorbeelden uit de Noord-Italiaanse architectuur die hij in Milaan had leren kennen, zoals de deels gotische Dom. En op afbeeldingen van de fantasievolle scheppingen van de late Romeinse oudheid: wonderlijk gevormde kapitelen, bizarre grafmonumenten en de resten van keizer Hadrianus’ villa in Tivoli. Dit alles gepaard met een extreem ontwikkeld gevoel voor wiskunde en geometrie en voor het gebruik van symbolen om zijn gebouwen een diepere lading mee te geven.

Binnenin krijg je het gevoel een enorm schuimgebak van opgeklopt eiwit en kristalsuiker te zijn binnengelopen. Behalve een enkel verguldsel en het altaarstuk is alles wit. Een centrale plattegrond gebaseerd op de simpele maar voor het christendom zo betekenisvolle geometrische vormen van cirkel en driehoek. Het oog wordt meegevoerd omhoog over de wanden naar het golvende gewelf dat meer van stof dan van steen gemaakt lijkt.

Het licht uit ramen en lantaarn verzacht de vloeiende vormen nog meer. Het resultaat is een gevoel van harmonie vergelijkbaar met dat van het Pantheon maar voorzien van een vleugje optimisme. Hier wordt de wijsheid verkondigd waar de wereld beter van wordt. De wijsheid die de bezoeker in vervoering moet brengen. Hier kijk je niet naar de uiterst knappe creatie van een architect, je bent er zelf een onderdeel van.’

Met alle verhalen in De magie van Rome kun jij ook met Andrea Vreede door Rome wandelen. Bestel het boek via deze link bij bol.com en boek een reis naar Rome!

Print dit artikel of sla het op als pdf