Als je voor het eerst het plein voor de Sint-Pieter betreedt, kun je vaak je onderkaak maar met moeite op zijn plek houden van verbazing. Verbazing over de grootsheid van de kerk, over de schoonheid van het plein én over de lengte van de rij die er staat om naar binnen te mogen. Als je nu eens kon regelen dat je daar niet in hoeft te gaan staan…
Willemijn weet gelukkig een kleine omweg, via welke je niet alleen de rij overslaat, maar ook nog eens veel meer mee krijgt van de geschiedenis van de kerk. Die omweg loopt onder de grond.
Ondergrondse omweg
Willemijn: ‘De locatie (en de naam) van de Sint-Pieter is niet door het toeval bepaald: de kerk werd gebouwd precies op het graf van Jezus’ eerste apostel Petrus. Dat graf bevindt zich, zo vertelt men, diep in de grond, recht onder het imposante baldakijn van Bernini.
Maar er ligt meer onder het niveau van de Sint-Pieter van vandaag. De verschillende lagen van de geschiedenis die zich vanaf de oudheid op deze plek heeft voltrokken, zijn bijna letterlijk zichtbaar gemaakt. Een rondleiding door de ondergrondse wereld van het Vaticaan begint dan ook al ver voor de marteldood van Petrus.
De Vaticaanse heuvel viel in het Rome van de Romeinen buiten de stadsgrenzen. Het was voor hen daarom een goede plek om de doden te begraven. In Petrus’ tijd bevond zich op deze plek ook het Circus van Nero, de Romeinse keizer die vele christenen heeft vervolgd. In dat decor zou Petrus zijn gekruisigd. De overlevering wil dat hij zich ondersteboven liet kruisigen, omdat hij zichzelf niet waardig genoeg vond op dezelfde wijze als Jezus te sterven.
Graf van eerste paus tussen de heidenen
Zoals gebruikelijk werd het lichaam van Petrus vlakbij begraven. Zo kwam het dat het graf van de eerste paus van de christenen midden tussen heidense graven terecht kwam. Maar al snel kwam er een klein monument bij het graf zodat pelgrims de heilige plek konden herkennen.
Keizer Constantijn bouwde er de eerste, nog wat bescheiden basiliek met de naam Sint-Pieter, en plaatste het altaar boven op het graf van Petrus. Deze vroege basiliek zou tot in de zestiende eeuw dienst doen.
De begraafplaats op de Vaticaanse heuvel lag dus tot de bouw van de eerste basiliek in de open lucht. Wanneer je nu dwaalt door de gangen van de dodenstad onder de grond is het maar moeilijk voor te stellen dat die gangen eens paden in de buitenlucht waren. De rondleiding voert je langs vele graven die het Romeinse verleden dichtbij brengen.
Een verschil in graven
Families, compleet met vrijgelatenen en slaven, werden bijgezet in de grafkamers waarop je nu nog de namen kunt lezen in inscripties. Naarmate je dichterbij het centrale punt van de kerk boven je hoofd komt, merk je langzaam een verschil in de graven. Het typische Romeinse maakt plaats voor graven met voorzichtige christelijke kenmerken. Ze lijken zich te groeperen rondom dat ene graf.
Pas in de eerste helft van de vorige eeuw werd het graf van Petrus voor het eerst geopend. Men vond het skelet van een volwassen man, die stierf op de leeftijd van zestig, zeventig jaar.
Volgens de gids van de Fabbrica di San Pietro, de organisatie die verantwoordelijk is voor het beheer en behoud van de basiliek, werd het skelet bijna volledig aangetroffen, op de voeten na… Dit zou het laatste puzzelstukje zijn: Petrus werd immers aan zijn voeten gekruisigd, die moet hij daarbij zijn verloren zodat hij ook op die manier werd begraven.
Onder Bernini’s baldakijn
De tour eindigt vlak onder Bernini’s baldakijn, waarmee je van het verre verleden zo in de zestiende-eeuwse geschiedenis van de kerk stapt. Via de trap wandel je daarna de Sint-Pieter in, zonder vermoeide benen van het wachten in de rij, en met een hele andere blik op de kerk en haar geschiedenis.’
Wil jij ook wandelen in de ondergrondse geschiedenis van de Sint-Pieter? Je kunt een rondleiding boeken via het Ufficio Scavi.