Al wandelend door een Italiaanse stad kom je regelmatig een edicola tegen, een krantenkiosk, met een kleurrijke collectie kranten, tijdschriften en puzzelboekjes.
Wij neuzen graag even rond in zo’n kiosk, voor een van de vele reis- of kookbladen én voor de speciale weekendbijlagen van de grote kranten. Dikke, glossy magazines met de leukste artikelen, tips, recensies en culturele evenementen. Meer dan genoeg Italiaans entertainment om je een paar cappuccino’s lang mee te vermaken.
Helaas verdwijnen er steeds meer edicola’s, onder meer vanwege het al jaren teruglopende aantal klanten, de enorme hoeveelheid werk en het schaarse salaris dat de kioskhouders verdienen.
Gelukkig krijgen sommige edicola’s een mooie nieuwe bestemming, zoals we in dit artikel laten zien. Eerst duiken we echter in de historie van deze krantenkiosken en delen we foto’s van de mooiste edicola’s die we tijdens onze reizen hebben gefotografeerd.
Van magische plek naar massamedia
De oude Grieken en Romeinen hadden al edicola’s, zij het in een andere betekenis. Deze gebouwtjes flankeerden de toegangspoorten van een stad of stonden net buiten of zelfs in de tempels. In veel gevallen waren deze edicola’s gewijd aan de minder belangrijke goden en hingen ze vol met afbeeldingen van deze goden in al hun verschijningsvormen.
Het woord edicola is dan ook afgeleid van het Latijnse woord aedicula, de verkleinende vorm van aedes, tempel. Een tempeltje dus, vaak net als de grote versie voorzien van een timpaan, zuilen en schitterende schilderingen.
Tijdens de opkomst van het christendom veranderde de functie van een edicola, maar de naam bleef. In plaats van voor kleine tempeltjes werd de naam nu gebruikt voor zijkapellen in een kerk of voor kapelletjes langs de weg of op straat.
Na verloop van tijd verdween het gebruik van het woord edicola in deze betekenis. Alhoewel, een tempel is een edicola nog steeds, als je net als wij dol bent op La Gazzetta dello Sport, Dove, Belll’Italia, La Cucina Italiana, Elle Gourmet, Sale & Pepe en andere tijdschriften. Van magische plek naar massamedia – zelfs hier zit in Italië een mooi verhaal achter!
De eerste edicola’s in het Italiaanse straatbeeld
Er is geen precieze datum voor het ontstaan van de edicola’s zoals we die nu kennen. In de negentiende eeuw stonden er krantenverkopers op straat die de belangrijkste nieuwsberichten hardop meedeelden. Ook waren er straatverkopers die van alles en nog wat verkochten.
Aan het einde van de negentiende eeuw verdwenen deze ambulante verkopers en gaven gemeenten openbare grond in concessie voor de bouw van kiosken, vaak van smeedijzer, met veel glazen ramen
Soms werden de kiosken dankzij gemeentelijke voorschriften opgenomen in grootschalige stedenbouwkundige projecten, zoals in Parijs, waar de meeste kiosken in art nouveaustijl werden ontworpen door architect Gabriel Davioud.
Waar staat de oudste edicola van Italië?
Ook de oudste edicola van Italië, op het Piazza Canossa in Mantova, uit 1882, die werd geopend en gerund door Ulisse Sicola, maakte deel uit van een nauwkeurig ontworpen stedenbouwkundig plan.
Oorspronkelijk stond deze edicola overigens op het Piazza Mantegna, tegenover de Basilica di Sant’Andrea, maar vanwege gemeentelijk gekissebis moest de kiosk verhuizen, ‘om geen afbreuk te doen aan de basiliek’.
Tegenwoordig is deze kiosk helaas niet meer in gebruik, maar de Antica edicola dei giornali staat wel op de monumentenlijst van de FAI (Fondo Ambiente Italiano).
Bruisende spil van de buurt
In de twintigste eeuw kreeg bijna elke wijk, elke buurt en elk dorpje zijn eigen kiosk. Kranten en tijdschriften vonden hun weg naar gretige lezers.
Een van onze vaste kioskhouders in Siena, waar we al jaren komen, vertelt: ‘Er was een tijd dat bijna iedereen een paar keer week zijn of haar vaste krantenkiosk bezocht.
Men hoefde niet eens om de krant te vragen, ik wist al precies welke krant ik moest geven. Je maakte een praatje, over het weer, gebeurtenissen in de buurt, het leven in het algemeen… Als kioskhouder wist ik vaak alles van iedereen, het was een ontmoetingsplaats om nieuws uit te wisselen en bij te praten.’
Helaas is dat voor de meeste edicola’s verleden tijd. Volgens de Federazione Italiana Editori Giornali (FIEG) zijn er tegenwoordig nog maar zo’n tienduizend edicola’s in bedrijf, tegenover ruim vijfendertig- tot veertigduizend vijfentwintig jaar geleden.
Elk jaar dreigen er ongeveer duizend voorgoed hun luiken te sluiten. Nu internet de autoriteit van gedrukte media heeft ingehaald, is het ritueel van het dagelijks bezoek aan de kiosk grotendeels verloren gegaan en daarmee ook de rol van de kiosk als sociale ontmoetingsplaats.
Diversificatie van het aanbod
Een van de Florentijnse kioskhouders die we spreken, verzucht: ‘Ik houd van dit werk, echt, maar het loont niet meer. Het is mijn opoffering eigenlijk niet meer waard. Ik werk veel uren, maar de opbrengst wordt steeds minder.
De enige manier om het nog een tijd vol te houden, is uitbreiding van het assortiment, met boeken, strips, Panini-plaatjes, souvenirs, gadgets… Ook al is dat een investering, dat brengt uiteindelijk wel meer geld in het laatje. Nog beter zou het zijn om m’n edicola te combineren met de verkoop van tabak of koffie, maar op deze plek kan dat niet. Een pure krantenkiosk heeft weinig toekomst meer, zeg ik met pijn in mijn hart.’
Nieuwe bestemming voor de edicola in Milaan
Sommige kiosken hebben wel een nieuwe bestemming gekregen, bijvoorbeeld als galerie, boekhandel of café. Een van de eerste was de Edicola Radetzky aan de Viale Gorizia in Milaan, die aan het einde van de negentiende eeuw werd opgetrokken in art-nouveaustijl.
De kiosk van twee bij twee meter werd in eerste instantie gebruikt om mededelingen van de Oostenrijkse gouverneur Josef Radetzky tentoon te stellen, vandaar de naam.
In 2016 werd de edicola door Progetto Città Ideale gerestaureerd en omgetoverd tot locatie voor kleine tentoonstellingen. Helaas slechts tot april van dit jaar, toen de kiosk weer in handen kwam van de gemeente Milaan, vooralsnog zonder nieuwe bestemming.
foto’s: Edicola Radetzky
In november 2022 blies een groep buurtbewoners nieuw leven in een krantenkiosk aan de Via Conte Rosso, die door hen werd omgedoopt tot Aedicola Lambrate. Overdag worden er nog steeds kranten en tijdschriften verkocht, maar er is ook ruimte voor tentoonstellingen, lezingen en muziek, met een door een hippe barista vakkundig bereide cocktail.
Dankzij samenwerkingen met lokale onafhankelijke boekhandels zijn er ook regelmatig boekpresentaties en afgelopen november organiseerde men hier zelfs een literair festival met de naam Carta Canta.
Paolo Iabichino, copywriter, auteur en creatief directeur, zag een bordje met ‘gesloten’ op de rolluiken van de krantenkiosk waar hij al jaren kwam. Geschokt door het verdwijnen van de edicola, deelde hij online een bericht over de cruciale rol van de kiosk.
Zijn bericht ging viral en kreeg de steun van inwoners van Lambrate. Dankzij hun gezamenlijke inzet zag Aedicola Lambrate het levenslicht, als centrum van creatieve energie en als tastbaar bewijs dat verandering mogelijk is wanneer deze collectief wordt omarmd.
foto’s: Aedicola Lambrate
Ridicola – een urban art gallery in een edicola in Turijn
In Turijn vind je sinds juli 2025 Ridicola, een voormalige kiosk op de hoek van de Via San Tommaso en de Via Cernaia die is omgetoverd tot een levendige tentoonstellingsruimte.
De kleine edicola, die jarenlang gesloten was, herleeft in een geheel nieuwe vorm, met een urban art gallery, een etalage vol kleurrijke covers die nooit sluit en een zorgvuldig samengestelde selectie van onafhankelijke tijdschriften.
Ridicola zet tijdschriften weer in de schijnwerpers, als een cadeautje dat je jezelf af en toe mag gunnen. Je vindt er dan ook echte verzamelobjecten, verzorgd en mooi om eindeloos doorheen te bladeren.
Ridicola is een project van Associazione Pigmenti, die zich al sinds 2013 bezighoudt met projecten op het gebied van urban art. Ze kiezen elke maand een andere kunstenaar wiens werk tentoon wordt gesteld en te koop wordt aangeboden in de kiosk.
foto’s: Ridicola
Edicola 518 – tempel van papier in Perugia
Veel locals noemen de vier vierkante meter van Edicola 518 aan de Corso Cavour in Perugia een tempel van papier, daarmee al dan niet bedoeld verwijzend naar de oorspronkelijke herkomst van het woord edicola.
Anderen verwezen ons naar ‘het paradijs voor papierliefhebbers’ en het voelt inderdaad alsof je bij Edicola 518 in de zevende hemel terechtgekomen bent, wat papierwaren en boeken betreft.
Makers van het tijdschrift Emergenze, dat vooral lokale verhalen deelt, openden de kiosk op 1 juni 2016, op de plek waar lange tijd vooral kranten werden verkocht. Nu is Edicola 518 een van de kleinste boekhandels ter wereld, met naast een unieke collectie boeken en mooie magazines ook publicaties van hun eigen uitgeverij.
Dankzij het onverwachte succes breidde Edicola 518 uit met een boekhandel en wijnbar, met ook hier een selectie van voornamelijk onafhankelijke producenten, voor wijnen met een verhaal die dezelfde klantenkring aantrekken als de kiosk.
foto: Edicola 518
Edicola Cucina – culinaire kiosk in Perugia
Naast deze papiertempel heeft Perugia ook een kiosk die een nieuw leven heeft gekregen als Luilekkerland: Edicola Cucina, aan Largo Porta Pesa. Hier vind je zowel voedsel voor de ziel, in de vorm van kookboeken en culinaire magazines, als een mooie selectie smaakvolle delicatessen.
foto’s: Edicola Cucina
Eigentijdse edicola’s in de Eeuwige Stad
In Rome vind je ook een aantal eigentijdse edicola’s, zoals Edicola Erno aan het Piazza Capponi in de wijk Prati, met naast een artistiek aanbod aan tijdschriften over literatuur, kunst en architectuur ook een plek voor presentaties, pop up stores, exposities en andere culturele initiatieven.
De oorspronkelijke kiosk was al ruim zeven jaar dicht. Een doorn in het oog van vier jonge Romeinen, die besloten gezamenlijk te strijden voor een moderne edicola, met een zorgvuldige selectie van onafhankelijke tijdschriften – variërend van kunst, mode, design, fotografie, architectuur en lifestyle.
Erno staat dan ook voor Edicola Romana Non Ordinaria – een niet-alledaagse Romeinse kiosk. Naast fijn leesvoer serveert Edicola Erno ook drankjes en snacks. Ideaal voor een aperitivo vergezeld van goede lectuur!
foto’s: Edicola Erno
Eveneens in Prati, aan de Via Cola di Rienzo, vind je Le Sicilianedde, waar je Siciliaans street food proeft in een voormalige edicola.
foto: Le Sicilianedde
Aan het Piazza Imola in de wijk San Giovanni ontpopte een oude krantenkiosk zich tot Santedicola, een creatief centrum voor workshops en bijeenkomsten en een plek die jonge kunstenaars en creatievelingen een podium biedt.
Initiatiefnemer Gaetano Orefice wil tegelijkertijd de oorspronkelijke functie van de kiosk als verkooppunt van kranten, tijdschriften, boeken en vakbladen (design, architectuur, fotografie en mode) behouden.
Ook hier een mooie verwijzing naar de oorspronkelijke betekenis van het woord edicola: Santedicola betekent immers ‘heilige edicola’.
foto’s: Santedicola
Miu Miu in Milaan, Vuitton in Venetië en Prada in Arezzo
De bekende modemerken hebben ook een aantal kiosken in handen. Zo kocht Louis Vuitton zes iconische Venetiaanse kiosken om er tijdens de Biennale van 2022 de nieuwste editie van hun Venice City Guide te verkopen.
Miu Miu toverde in juni 2024 een Milanese edicola om tot promotieplek voor hun Summer Reads, met in de collectie Una donna van Sibilla Aleramo, Persuasione van Jane Austen en Quaderno proibito van Alba de Céspedes. Dat was zo succesvol dat er in 2025 een nieuwe, internationale editie volgde.
foto: Summer Reads | Miu Miu
Patrizio Bertelli, directeur van Prada, nam in 2023 de edicola op het Piazza San Jacopo in Arezzo over, die al sinds 1947 in handen was van Piero Scartoni. Deze krantenverkoper kon daardoor op zijn eenennegentigste alsnog met pensioen, zonder zijn kiosk te moeten sluiten.
Nog meer nieuwe bestemmingen voor de edicola
Er komen steeds meer nieuwe initiatieven bij. Zo doet een edicola in Turijn sinds 2020 dienst als portineria (waar je ook boeken kunt brengen, ruilen of halen) en werd Pina’s edicola op het Piazza Bernardi in Milaan na haar pensioen het thuis van de sociale coöperatie Il Passo della Barca, voor activiteiten op het gebied van zorg, cultuur, entertainment en onderwijs.
foto: Il Passo della Barca
Het Milanese bedrijf Quotidiana tovert een leegstaande kiosk desgewenst om tot reclamezuil, met pop up stores voor bekende merken als Bialetti, Campari, Motta, Panini en Il Viaggiator Goloso maar ook voor magazines als C41 en MNTN Journal.
foto’s: Quotidiana
De vroegere edicola op het Piazza Garibaldi in Rovigo is door Sarteria Meccanica verbouwd tot extra etalage. Soms voor hun eigen kleding, maar soms ook voor lokale evenementen, zoals het literaire festival Rovigo racconta.
foto: Sarteria Meccanica
In Florence hoopt de gemeente veel edicola’s van hun ondergang te redden. Deels door reclame op een van de zijden van de kiosk toe te staan, deels door nieuwe initiatieven. Zo nam boekhandel Todo Modo vier jaar geleden de kiosk op Piazza Edison over, om er Periodicō 11:11 te realiseren, met een klein deel van hun aanbod.
foto: Periodicõ 11:11
We zijn benieuwd naar alle nieuwe ideeën die komen gaan, maar blijven tijdens onze reizen uiteraard ook een magazine kopen bij de traditionele edicola, in de hoop dat die in veel plaatsen blijft bestaan.
