Ciao tutti – ontdekkingsblog door Italië de beste tips voor Italië
We kennen allemaal de verhalen van de Romeinen, een volk dat lang over een groot deel van Europa heerste. In veel Italiaanse steden zijn er nog (restanten van) gebouwen uit deze periode te bewonderen.
De Romeinen staan bekend om hun ontwikkelingen. Zo legden ze ingenieuze (en hygiënische) systemen voor watervoorziening aan, speelde cultuur een belangrijke rol in het dagelijkse leven en is de (bouw)kunst uit die periode nog altijd te bewonderen.
Maar wist je dat de Romeinen de kunst deels konden afkijken van de Etrusken? Dit ontwikkelde volk leefde met name in het gebied dat nu ongeveer overeenkomt met de regio’s Toscane, Lazio en Umbrië. Een vruchtbare streek met veel grondstoffen die de Etrusken dankbaar hebben verwerkt tot bijzondere (gebruiks)voorwerpen die indrukwekkend verfijnd zijn.
De erfenis van de Etrusken
In Italië zijn er verschillende musea waar objecten uit het Etruskische tijdperk worden tentoongesteld. De twee bekendste zijn misschien het Museo Nazionale Etrusco di Villa Giulia in Rome en het Museo dell’Accademia Etrusca in Cortona.
Sinds september 2022 is Milaan een nieuw museum rijker, waar je de erfenis van de Etrusken kunt bewonderen: de Fondazione Luigi Rovati. Inge van Milaan met Local neemt je in deze blog mee naar dit unieke museum, waar Etruskische en moderne kunst op unieke wijze worden gecombineerd.
Een geschiedenis van ondernemers
Inge: ‘Het museum is ingericht in een voormalig negentiende-eeuws woonhuis, dat werd gebouwd in opdracht van de Prins van Piombino. Later werd het bewoond door andere ondernemersfamilies die zich graag in dit groene gedeelte van Milaan vestigden. Het palazzo staat namelijk tegen de zogenaamde ‘vierhoek van de stilte‘ aan.
Na een aantal jaar leegstand, werd het palazzo in 2016 gekocht door de familie Rovati. Luigi Rovati, naar wie het museum is vernoemd, richtte in 1966 een farmaceutisch bedrijf op.
Dankzij het familiekapitaal konden zijn zoon (inmiddels directeur van het bedrijf) en schoondochter beiden starten met het verzamelen van kunst: hij Etruskische objecten, zij moderne kunst.
Op een gegeven moment vonden ze het tijd worden om hun collecties aan het publiek te tonen. Zo ontstond het idee voor de Fondazione Luigi Rovati.
Luigi is in 2019 overleden. Hij heeft het museum dus helaas nooit af kunnen zien, maar een indrukwekkend marmeren beeld naast de entree laat zien dat hij trots was op het idee van zijn zoon en schoondochter.
De bekende architect Mario Cucinella werd gevraagd om een ontwerp te maken voor een nieuw museum. Een van de redenen dat de familie juist dit gebouw besloot te kopen, was dat het hier mogelijk was om de kelderverdieping uit te breiden, om zo aan het aantal vierkante meters te komen dat nodig was om het museum te realiseren. Een behoorlijke klus met een bijzonder resultaat.
Hypogeum – Etruskische kunst in de kelder
Ik bezoek het museum voor de tweede keer met mijn man Roy, die mee is om foto’s te maken. Na een welkom in de entreehal, waar naast de ticketbalie ook een kleine boekwinkel te vinden is, worden we eerst meegenomen naar de kelderverdieping. Deze is zo goed als volledig gewijd aan kunst uit de tijd van de Etrusken.
Dat deze verdieping speciaal is uitgegraven, kun je bijna nog voelen. Het is een donkere ruimte met ronde vormen en de wanden zijn bekleed met een donkere steen uit Firenzuola.
In deze steen zit een kleine schittering, die door het speciaal ontworpen lichtplan goed tot zijn recht komt en de hardheid van het steen afzwakt. De verwijzing naar de Etruskische grafkelders is duidelijk, maar ook erg prettig: je bent afgesloten van de chaotische buitenwereld en kunt je volledig concentreren op het fijne werk dat meer dan tweeduizend jaar geleden al gemaakt werd.
Ik ben onder de indruk van de details in de bronzen objecten die werden gebruikt als gereedschap, in de keuken of simpelweg als decoratie.
De kelderverdieping is ingedeeld in vijf zaaltjes met elk een thema, zoals de goden, het leven in de stad en oorlog. Naast de aan de thema’s gerelateerde objecten, vind je er ook een aantal projecten van kunstenaars uit de vorige eeuw, zoals Het hoofd van Medusa van Arturo Martini in de zaal waar de relatie tussen de mens en de natuur wordt besproken en Battaglia, het keramieken bord van Lucio Fontana in de sectie over de oorlog.
Tijdelijke tentoonstellingen van Etruskische objecten
Tijdens mijn bezoek bewonder ik ook de Stele di Kaminia, een van de meest bediscussieerde archeologische vondsten uit de tijd van de Etrusken. De grafsteen werd aan het einde van de negentiende eeuw gevonden op het Griekse eiland Limnos/Lemnos.
Wat de steen zo bijzonder maakt, is de tekst die erop staat. Deze is geschreven in het Griekse alfabet, maar in een taal die erg lijkt op het Etruskisch. Het onderzoek dat nog steeds in gang is, moet meer inzicht geven over het ontstaan van het Etruskische volk. De grafsteen van Kaminia is nog tot 16 juli 2023 in Milaan te zien.
De dame die ons rondleidt, vertelt dat er nog een verdieping lager ook een studieruimte met archief is dat open wordt gesteld voor studenten en onderzoekers die zich met de Etrusken bezig houden en specifieke objecten of documenten willen onderzoeken.
Daarnaast organiseert de Fondazione Luigi Rovati zelf ook evenementen, van taal en schrijfkunst in het pre-Romeinse Italië tot discussieavonden over bijvoorbeeld de rol van fotografie in de hedendaagse kunst.
Moderne kunst in het daglicht
De eerste verdieping staat in sterk contrast met de kelder, zowel qua inrichting als qua sfeer. Je geniet hier van het daglicht dat door de grote ramen binnenstroomt, de blik op de redelijk drukke Corso Venezia en het aan de overkant gelegen Planetarium, dat in de jaren dertig van de vorige eeuw werd ontworpen door Piero Portaluppi.
De kamers van de eerste verdieping zijn grotendeels nog in originele stijl, met prachtig ingelegde houten vloeren en enorme op maat gemaakte kasten. Hier speelt moderne kunst, verzameld door Giovanna Forlanelli (de schoondochter van wijlen Luigi Rovati), duidelijk de hoofdrol, van Andy Warhol tot Lucio Fontana, van Ai Wei Wei tot De Chirico.
Ook hier komen de Etrusken echter terug, soms vanwege de inspiratie die de moderne kunstenaars vonden in deze periode, soms omdat kunstwerken uit beide periodes naast elkaar tentoongesteld worden.
Zo bekijk je in de Sala Azzurra werken van Warhol én een collectie vazen en karaffen uit de tijd van de Etrusken. Tijdens mijn bezoek stond er in de Spazio Bianco een indrukwekkende bronzen kandelaar uit Cortona tentoongesteld, die het museum tijdelijk in bruikleen heeft.
Geïnspireerd op de Etruskische graftombes
In de Sala Ontani staat een grote tafel waarop onder andere een werk van Lucio Fontana staat, maar de ruimte biedt ook uitzicht op de prachtige tuin van het museum. Hierin zie je de vormen van de kelderverdieping terug, geïnspireerd op de graftombes in Cerveteri (Lazio).
Tegelijkertijd geeft het museum ook een goede indruk van het Milaan van het begin van de vorige eeuw, toen jonge ondernemers zich in deze wijk gingen vestigen en daarmee zowel genoten van het mondaine leven in de stad als van de rust in de tuinen van hun palazzi.
Je kunt de tuin van het museum ook bezoeken, bijvoorbeeld om de indrukwekkende gevel van het palazzo te bewonderen, de wisselende tentoonstellingen in het kleine Padiglione d’Arte te bekijken of op het terras van de bistrot Andrea Aprea neer te strijken en de indrukken die je hebt opgedaan te verwerken, voordat je weer terugkeert naar het moderne Milaan.’
Praktische informatie Fondazione Luigi Rovati
Je vindt de Fondazione Luigi Rovati aan de Corso Venezia 52 in Milaan. Het museum is van woensdag tot en met zondag geopend van 10.00 tot 20.00 uur (laatste toegang om 19.00 uur).
© foto’s: Roy Bisschops | ZEROPXL
