Op bezoek bij de heldhaftige wijnmakers van de Cinque Terre

Zo lieflijk als het beeld van pastelkleurige huisjes van de Cinque Terre, zo zwaar is het werk van de boeren die op de wijnterrassen aan de kust hun druiven verbouwen. Toch wordt hier al eeuwenlang wijn gemaakt.

Er is nog steeds een handjevol producenten dat de traditie in stand houdt. Liza ging op stap met drie van deze heldhaftige wijnmakers, die haar meenemen in hun dagelijkse routine.

Liza: ‘Als ik de dagen voor mijn vertrek naar de Cinque Terre contact heb met Amy Inman van CinqueTerreInsider.com, herinnert ze me wel twee keer aan het meenemen van een paar stevige schoenen. ‘En je hebt geen hoogtevrees, toch?’

Zodra ik uitstap op het perron van Riomaggiore, vanaf de stad La Spezia het eerste dorpje van de Cinque Terre, snap ik waarom: Riomaggiore is, net als de andere dorpen, tegen de kliffen op gebouwd en kent veel hoogteverschillen, steile hellingen en kleine trappetjes.

Terwijl Amy en ik de trein naar Manarola pakken, vertelt ze me honderduit over de door haar zo geliefde micro-wijnmakers. Amy komt oorspronkelijk uit Californië, maar kwam twintig jaar geleden voor het eerst naar Riomaggiore en is nooit meer weggegaan. Inmiddels beheert ze met haar Italiaanse man een reisbureau en schrijft ze op haar blog over wat ze hier meemaakt.

‘De wijnmakers vormen de kern van de identiteit van dit gebied,’ zo stelt Amy. ‘Ze onderhouden de eeuwenoude terrassen gemaakt van muri a secco, muurtjes van op elkaar gestapelde stenen, zonder cement, en zetten daarmee een oude traditie voort.’

Al eeuwenlang verbouwen de bewoners op deze manier druiven. Ook olijven, citroenen en andere groenten groeien op de terrassen. De van oorsprong arme boeren bouwden hun huizen op de kliffen zodat de terreinen landinwaarts vrij bleven en legden trapsgewijze terrassen aan om de heuvels geschikt te maken voor de landbouw.

Toch ging deze traditie de afgelopen vijftig jaar bijna verloren. Vanaf de jaren zeventig lieten veel van de bewoners het fysiek zware werk op het land voor wat het was en trokken naar de steden. Een groot deel van de grond kwam braak te liggen.

Cantina Crovara – wijntraditie van vader op zoon

Op het Piazza Papa Innocenzo IV, zo’n tien minuten lopen vanaf het treinstation van Manarola, ontmoeten we Alessandro Crovara, oprichter van Cantina Crovara. Samen wandelen we richting de wijnterrassen die het centrum van Manarola omringen.

‘Ik weet nog dat ik als jongetje mijn vader hielp tijdens de oogst en zware manden druiven op mijn schouders droeg,’ vertelt Alessandro. Met de druivensoorten Bosco, Albarola en Vermentino maakt hij twee soorten wijn: de witte Cinque Terre DOC en de Sciacchetrà. Die laatste is de bekendste en oudste wijn van de Cinque Terre, die al in de middeleeuwen geliefd was onder koningen en pausen.

Het werk van een wijnmaker gaat niet over rozen, zo vertelt Alessandro: ‘Zoals je ziet, maken de hoogteverschillen het onmogelijk om met machines te werken, dus doen we alles met de hand.’

Sommige boeren hebben een kleine tandradbaan waarop ze hun oogst en gereedschappen kunnen verplaatsen, maar verder worden stenen, gereedschappen en volle manden druiven veelal met alleen mankracht van en naar de terrassen gedragen.

Er zijn anno 2021 dan ook een stuk minder wijnmakers dan in de tijd van zijn vader. ‘Jonge mensen durven het vaak niet aan omdat je grote investeringen moet doen – zowel in geld als in arbeid – voordat je er iets uithaalt.’

Toch hoef ik niet te vragen waarom hij dit pad heeft gekozen: het uitzicht vanaf zijn wijnterrassen over Manarola, de zee en de omliggende baai zegt genoeg. Aan het einde van de middag staat er een zacht zeebriesje en zie je de zon in de zee zakken, terwijl er af en toe een school dolfijnen voorbij zwemt.

I Magnati – wijn vol zon en zoute zeewind

Als Amy en ik weer terug zijn op het plein, komt een ingetogen maar vriendelijke Davide Bordone ons al tegemoet in zijn auto. In een paar minuten brengt hij ons naar zijn cantina net buiten het dorp.

‘Wijnmaken zit in mijn bloed. Ik kreeg de liefde voor het ambacht mee van mijn opa,’ vertelt hij. Samen met zijn partner Riccardo maakt hij zo’n tweeduizend flessen per jaar onder de naam I Magnati, genoemd naar een van de terreinen waar hun druiven vandaan komen.

Ook Davide vertelt over het fysiek zware werk dat onvermijdelijk is voor boeren in dit gebied. ‘Als je echt zware dingen moet verplaatsen die je zelf niet kunt tillen, is de enige manier een helikopter inschakelen, maar door de hoge kosten stellen we dat zo lang mogelijk uit.’

Terwijl we in de kleine wijnkelder staan, trekt Davide een fles Sciacchetrà open. Deze passito (zoete wijn gemaakt van gedroogde druiven) is kostbaar, want na het vermoeiende werk op de wijnterrassen moeten de trossen ook nog eens in een kelder te drogen worden gehangen, waarna met de hand stuk voor stuk alleen de beste druiven geplukt worden.

Niet zo gek dus, dat een kleine 0,375 literfles al gauw vijftig euro kost. De wijn, die wel vijfentwintig jaar in de kelder kan blijven liggen, heeft een mooie gouden kleur met amberkleurige accenten en een harmonieuze smaak met amandelachtige afdronk. Locals drinken graag een glas Sciacchetrà na de maaltijd of als aperitivo, vergezeld van een stukje geitenkaas of wat gedroogd fruit.

Doordat Davide maar een kleine hoeveelheid flessen produceert, heeft hij de flexibiliteit om het allerbeste moment af te wachten, zo vertelt hij. ‘Het weer is van enorme invloed op de druif en dus op de smaak van de wijn. Een dag meer of minder zon kan al een verschil maken.’

Dat kan ook per terrein verschillen, omdat het er net aan ligt of de ranken in de volle zon hebben gestaan of in de schaduw, in de wind of juist op een luwe plek. In een wijn van druiven die onderaan de heuvel groeien, kun je bijvoorbeeld de mineralen proeven uit de zoute zeewind die over de terrassen blaast.

Cantina Possa – prijswinnende wijn

De volgende dag ontmoeten Amy en ik Samuele Heydi Bonanini van wijnhuis Possa. Hij verbouwt al drieëntwintig jaar druiven, maar besloot zich vijf jaar geleden fulltime op het vak te storten.

Ook hij stond als kind al met zijn voeten in een vat druiven om zijn opa en oma te helpen, maar zijn vader koos er niet voor het vak voort te zetten, waardoor Heydi zijn wijnhuis vanaf de grond moest opbouwen.

Met veertienduizend vierkante meter aan terrein behoort hij tot een van de grotere wijnproducenten uit het gebied, al valt dat aantal in het niet in vergelijking met grotere Italiaanse wijnhuizen.

Niet voor niets spreekt men in de Cinque Terre vaak over het aantal vierkante meters in plaats van hectares. Heydi: ‘De terreinen zijn niet alleen klein, maar ook enorm gefragmenteerd: op een stukje van een paar honderd meter heb je soms wel tientallen eigenaren. Om toestemming te krijgen de grond te bewerken, moet je dus eerst iedereen traceren. Het bijeenschrapen van een wijngaard is daardoor een bureaucratisch proces van jaren. En dan begint het echte werk pas.’

In 2020 won Heydi tijdens wijnevenement Vinitaly met zijn Sciacchetrà uit 2018 de prijs voor de beste zoete wijn van Italië. Zijn zoon, die net als Heydi vroeger meehelpt met de oogst en met zijn voeten de druiven platstampt, nam tijdens de beurs de prijs in ontvangst.

‘Zo’n moment is onbetaalbaar: dan weet je waar je het voor doet,’ glundert Heydi. Bij de geboorte van zijn zoontje heeft hij een paar flessen van zijn Sciacchetrà bewaard. ‘Dat is een lokale traditie. Vroeger kreeg elk kind bij zijn geboorte een aantal flessen die hij vanaf zijn achttiende kon opentrekken tijdens de belangrijke momenten in zijn leven.’

Hoewel Heydi het overgrote deel van het werk met de hand doet, heeft hij ook een tandradbaan tot zijn beschikking. Het spoor van dit ‘treintje’ gaat soms gevaarlijk steil tegen de heuvelrand op en voert helemaal naar beneden bij zee, naar de laagste delen van zijn terrein.

‘Je weet zeker dat je geen hoogtevrees hebt?’ lacht Amy als Heydi ons uitnodigt plaats te nemen op de kar, die ons vervolgens over de wijngaard voert. Echt veilig is het misschien niet, maar wat een uitzicht nu de zon al langzaam in zee aan het zakken is!

Tussen de wijnranken heeft Heydi een bord neergezet met de tekst: Se il rumore del mare sovrasta quello dei pensieri, sei nel posto giusto – als het geluid van de golven je gedachten overstemt, ben je op de juiste plek. Het verklaart waarom de wijnmakers, ondanks het zware werk, al zoveel jaren met zoveel passie hun druiven verbouwen.’

Wil je meer leren over de kunst van het wijn maken in de Cinque Terre? Bij Cantina Nessun Dorma in Manarola worden proeverijen met lokale wijnen en tours naar een aantal wijngaarden gegeven. In deze blog vertellen we je meer over deze bijzondere plek.