Bezoek het Castello del Gallo en de tuinen van Horatius in Mandela

Er is een stukje Italië, tussen Rome en Subiaco, waar de tijd langzamer lijkt te verstrijken dan elders. Tussen de zachte contouren van de heuvels van Mandela stromen de Aniene en Licenza, dezelfde rivieren die de Romeinse dichter Horatius meer dan tweeduizend jaar geleden in zijn gedichten bezong. Het is een plek waar natuur, geschiedenis en kunst op een unieke manier met elkaar verweven zijn.

Deze prachtige plekken werden zoals we al schreven bezongen door de Romeinse dichter Horatius. Later werden ze vereeuwigd door de Duitse schilder Jakob Philipp Hackert.

De glooiende hellingen, de Romeinse ruïnes en de paden langs de rivier Licenza belichamen het esthetische ideaal van de achttiende eeuw, waarnaar onder meer de deelnemers aan de Grand Tour op zoek waren.

Nog steeds vertellen deze plaatsen over het verre verleden. Als je door de zalen van het Castello del Gallo dwaalt of door de Giardini di Orazio slentert, waan je je even ver weg van de dagelijkse drukte, zelfs als je alleen virtueel met ons meewandelt.

Horatius’ lyrische woorden over het landschap

In 33 voor Christus krijgt de Latijnse dichter Quinto Orazio Flacco, zoals Horatius’ naam officieel luidt, van zijn beschermheer Mecenate een villa in een weelderige en afgelegen omgeving, tussen de heuvels en de rivier Digentia (tegenwoordig Licenza geheten).

Horatius vertelt in een brief aan een vriend dat het hem veel vreugde schenkt om in de zomer te baden in de rivier. De villa is voor Horatius een toevluchtsoord voor contemplatie en filosofie. Hier ontwikkelt hij een visie op het landschap als een ruimte van harmonie, maat en innerlijke vrijheid, die tot uiting komt in zijn geschriften.

In zijn gedichten – met name in de beroemde Epistola I, 16 – beschrijft Horatius op lyrische wijze het landschap, met woorden als ‘de beek die tussen de rotsen kabbelt’, ‘de kronkelige olijfboom en de schaduw van de bomen’, ‘de hut die genoeg is voor een wijs man’.

Na de dood van Horatius in 8 voor Christus komt de villa in handen van de keizerlijke familie, die de residentie vooral gebruikte als rustplaats op weg naar hun verblijven in Subiaco en Arcinazzo.

Het ideale uitzicht volgens de romantiek

Later verrijst in Mandela het Castello del Gallo. Eromheen ontvouwt zich het ideale uitzicht, aldus Jacob Philipp Hackert, hofschilder van koningin Maria Carolina. Hackert koos een bevoorrechte plek op de heuvel met uitzicht op de rivier de Licenza om een reeks uitzichten te schilderen, waaronder drie gewijd aan Mandela.

Dit harmonieuze panoramische perspectief weerspiegelt de romantische en neoklassieke filosofie van het landschap volgens de natuur: geen getrouwe weergave, maar een ideale reconstructie, bedoeld om een plek van herinnering, bezinning en inspiratie op te roepen.

Vandaag de dag houdt de kasteeltuin deze visie nog altijd in ere. De rijen (steen)eiken en cipressen en de naar het dal gerichte Torre Giulia roepen de oorspronkelijke visuele ervaring op en wekken de sfeer die Goethe en de romantische kunstenaars zo fascineerde weer tot leven.

Mandela – strategische plek buiten Rome

Het Castello del Gallo is een monumentaal kasteel dat in verschillende periodes is gebouwd. Dit majestueuze slot, waarvan de oorsprong teruggaat tot de middeleeuwen, was lange tijd een referentiepunt voor kunstenaars, intellectuelen en reizigers van de Grand Tour.

Mandela was namelijk belangrijk door de strategische ligging, boven de militaire en handelsroutes tussen Rome en de Adriatische Zee, maar ook door de grote aanvoer van het drinkwater voor het aquaductennetwerk van Rome.

Bovendien lag Mandela ook op de route naar Subiaco, met de beroemde villa van Nero en later met verschillende abdijen die werden gesticht door de heilige Benedictus (voordat hij de Abdij van Montecassino stichtte).

Tijdens de middeleeuwen versterkte de machtige familie Orsini de vallei van de Aniene door het kasteel te voorzien van een toren en een wapenzaal.

Beroemde bezoekers – van Goethe tot Franz Liszt

In de zeventiende eeuw verandert het kasteel onder beheer van de familie Nuñez Sanchez van een vesting in een statig herenhuis, met uitgestrekte tuinen.

Het wordt zoals we al schreven een populaire bestemming tijdens de Grand Tour, met beroemde bezoekers als Johann Winkelmann, Sir William Hamilton, Goethe en Angelica Kaufmann.

In de negentiende eeuw blijft het kasteel een plaats van buitengewone culturele betekenis, dankzij markies Alessandro del Gallo di Roccagiovine en vooral dankzij zijn vrouw, Giulia (of Julie) Bonaparte, de achterkleindochter van Napoleon.

Giulia en Alessandro, beschermheren van de kunsten en voorvechters van intellectuele vrijheid, organiseren hier een beroemde internationale literaire salon. Tot hun gasten behoren onder meer Franz Liszt, Ernest Renan, Alexandre Gustave Eiffel en Ernest Hébert. Omgeven door een prachtig landschapspark, op de plek van de vroegere villa van Horatius, wordt het kasteel zo weer een belangrijk literair en cultureel centrum.

Sinds kort opent de familie Del Gallo de deuren van een deel van het kasteel (waar de Del Gallo’s zelf ook nog wonen) en de tuinen, om dit kostbare erfgoed te delen en te behouden voor toekomstige generaties.

De romantische tuin van de Bonapartes

Tijdens een bezoek dompel je je onder in de betoverende combinatie van geschiedenis, poëzie, kunst en natuur. Niet alleen in het kasteel zelf, maar bijvoorbeeld ook in het ‘romantische bos’, de plek waar Jacob Phillip Hackert en Horatius zo door betoverd waren en waar de natuur zelf een kunstwerk is.

De paden die nu door het bos lopen, respecteren het oorspronkelijke landschap en behouden de ongerepte charme van de plek die Horatius in zijn verzen bezong en die Hackert met zijn penseel vereeuwigde.

Alessandro del Gallo en Giulia Bonaparte laten een romantische tuin aanleggen in Engelse stijl, met eiken, iepen, cipressen en paardenkastanjes. Ze willen de spontane schoonheid van de plek benadrukken, in de geest van de romantiek.

Op natuurlijke wijze integreren ze historische elementen in het landschap, zoals de overblijfselen van een Romeins aquaduct en een middeleeuwse toren, die in eerste instantie als duiventil wordt gebruikt.

De kerk van San Vincenzo Ferrer

Op het terrein staat ook een kerk, gewijd aan San Vincenzo Ferrer, een Dominicaner monnik uit het Spaanse Valencia die bekend stond om zijn sobere levenswijze en tevens beschermheilige van de wijnbouwers en dakdekkers.

De barokke kerk met twee elegante klokkentorens is ontworpen door architect Girolamo Theodoli. Binnen bekijk je fresco’s van kunstenaars als Giovanni Odazzi en Michelangelo Cerruti.

In de kerk prijkt ook een van de eerste beelden van Maria na de afkondiging van het dogma van de Onbevlekte Ontvangenis in 1854, aangezien Giulia Bonaparte, die in Parijs verbleef, op de hoogte was van de verschijningen in Lourdes.

Bezoek het Castel del Gallo en de tuinen van Horatius

Castello del Gallo ligt aan de Via Orazio Flacco 13 in Mandela, op ongeveer drie kwartier rijden ten oosten van Rome, iets verder dan de keizerlijke villa’s in Tivoli.

Op de website van het Castello del Gallo vind je alle data voor een bezoek. Je kunt het kasteel bekijken tijdens een rondleiding, die ook door de Italiaanse tuin voert en de kerk van San Vincenzo Ferrer omvat. Na afloop van de rondleiding kun je op eigen houtje de rest van de kasteeltuinen verkennen.

foto’s: Castello del Gallo