Bewonder Da Vinci’s eerste engel in de Galleria degli Uffizi in Florence

Leonardo da Vinci begon zijn schilderscarrière als leerling van Andrea del Verrocchio. Rond 1472 zou hij zijn meester hebben geassisteerd bij het schilderen van een groot doek voor het monnikenklooster van San Salvi, dat zich net buiten Florence bevond.

Da Vinci’s eerste echte penseelstreken

Voor zover we nu weten, staan op dit doek de eerste penseelstreken die Da Vinci ooit op een echt schilderij zette – niet meer om te oefenen maar voor het grote werk.

Volgens Bramly’s biografie van Da Vinci heeft Verrocchio het meest verheven gedeelte van het werk voor zichzelf gereserveerd. Hij schilderde Jezus die in het water van de Jordaan staat. Hij schilderde eveneens Johannes de Doper, die Jezus doopt met water uit een koperen kom.

Ook schilderde hij de Heilige Geest, in de vorm van een duif die uit de hemel neerdaalt. Ten slotte schilderde hij de rechterengel. De andere engel liet Verrocchio aan Leonardo over, evenals de achtergrond.

Een verbijsterde en vernederde Verrocchio

Leonardo kweet zich meer dan perfect van zijn taak. Toen Verrocchio zijn engel zag, met het kleed van Christus over de arm gedrapeerd, was hij volgens Vasari ‘verbijsterd en vernederd, door de ontdekking dat Leonardo ondanks zijn jonge leeftijd al meer van schilderen weet dan hijzelf.’ Verrocchio schijnt zelfs gezworen te hebben nooit meer een kwast aan te raken.

Bramly beweert echter dat Vasari met deze uitspraak Verrocchio tekort doet. Dit zou volgens Bramly niet alleen niet stroken met Verrocchio’s karakter, maar ook neemt Verrocchio daarna nog een aantal opdrachten voor schilderijen aan. Verrocchio weet nu echter wel dat hij zich op Leonardo kan verlaten.

Da Vinci krijgt langzamerhand meer en meer verantwoordelijkheden en neemt steeds meer van het schilderwerk van Verrocchio’s atelier voor zijn rekening. De meester zelf wijdt zich ondertussen aan zijn twee grote passies: beeldhouwen en edelsmeden.

Meesterwerk in de Memoriale

Da Vinci’s engel geniet ondertussen grote bekendheid. De doop van Christus wordt al in 1510 in de Memoriale van Albertini, een soort reisgids van Florence, vermeldt. Het is dan ook voor het eerst dat de Florentijnen zo’n staaltje meesterwerk zagen.

Da Vinci’s engel heeft een ongekende glans. De haren, de ogen en de glimlach lichten het gezicht van de engel op, en de engel als geheel wordt als het ware uit het schilderij gelicht. In The Renaissance schrijft Walter Pater zelfs: ‘Deze engel is als een zonnestraal in een oud en vormelijk schilderij zonder expressie.’

Da Vinci’s engel valt echter niet alleen op door zijn uiterlijk. Ook de technieken die Da Vinci gebruikte waren nieuw – en anders dan die van zijn meester. Röntgenonderzoek heeft aangetoond dat Leonardo tijdens het schilderen de originele schets van Verrocchio her en der heeft gewijzigd.

Een engel in olieverf

Bovendien schilderde Leonardo zijn engel met olieverf, terwijl de rest van het doek geschilderd is met eitempera. Zo kon hij heel dunne lagen verf aanbrengen, waardoor de engel veel echter en tegelijk kwetsbaarder oogt dan de andere figuren.

Met deze engel verzekerde Da Vinci zich van een groots begin van zijn carrière als schilder. Later maakte hij nog een prachtengel (waarover in december meer), die net als zijn eerste engel te zien is in de Galleria degli Uffizi in Florence.

Dankzij Google ArtProject kun je daar nu ook op afstand in ronddwalen. Klik maar eens hier, dan zie je de mooiste werken van dit prachtmuseum voorbijkomen en kun je er ongestoord naar kijken.