Hoe overleef ik… de Palio in Siena

Toen Saskia vorig jaar in Siena aan haar cursus Italiaans voor gevorderden begon, kregen zij en haar medecursisten allereerst een stencil uitgereikt met de titel Vocabolario di sopravvivenza per il Palio: Woordenlijst om de Palio te overleven.

Saskia: ‘We keken elkaar een beetje lacherig aan: ook zonder deze specifieke kennis zouden we deze eeuwenoude paardenrace weten te doorgronden, dachten we.

Binnen vijf minuten wisten we al dat we de lijst hard nodig zouden hebben. De inwoners van Siena praten in juli en augustus nauwelijks ergens anders over dan over de Palio, die het hele dorp in zijn greep heeft. De wereldpolitiek, Berlusconi, voetbal, lekker eten… alles verdwijnt een paar weken naar de achtergrond.

Maar dat is nog niet alles, nee, voor de Palio bestaat er inderdaad een soort taal voor ingewijden, met woorden die je in de rest van Italië nooit hoort of ziet, maar die in Siena ten tijde van de Palio van levensbelang zijn wil je niet met je mond vol tanden staan.

Inmiddels zijn we gelukkig – met dank aan locals Sonia en Serena – ingewijd in de taal van de Palio en kunnen we een aardig woordje meepraten. Voor iedereen die de berichtgeving over de Palio van eergisteren en die van 16 augustus wil volgen, heb ik hier de belangrijkste termen op een rijtje gezet:

ALFIERE	vaandelzwaaier
BARBARESCO	de contradaiolo die zorg draagt voor het paard
BARBERO	het paard dat deelneemt aan de Palio
BUCARE	het winnen van de Palio
CAMPANINA	de klok van de kerk van de contrada, die de hele nacht door wordt geluid wanneer de contrada de overwinning heeft behaald
CAMPANONE	de klok boven in de Torre del Mangia, op het Piazza del Campo
CANAPE	het dikke koord waarachter de paarden zich moeten verzamelen voordat de Palio van start gaat
CAPITANO	de contradaiolo die tijdens de Palio de leiding heeft over de contrada en de strategie van de race uitdenkt
CAPPOTTO	wanneer een contrada zowel de Palio van 2 juli als die van 16 augustus wint
CASATO	de laatste bocht van het parcours, vlak voor de finish
CENCIO	het vaandel dat de winnende contrada als beloning krijgt, ook wel palio genoemd (vandaar de naam Palio)
CONTRADA	wijk in Siena; er zijn zeventien verschillende contrada’s en aan elke Palio nemen tien contrada’s deel
CONTRADAIOLO	inwoner van de contrada die actief bij de wijk betrokken is
CORO	een groep contradaioli die zingen ter aanmoediging van ruiter en paard
CORSA	de paardenrace zelf, de spannendste minuten van de gehele Palio
ENTRONE	de binnenplaats van het Palazzo Pubblico, waar de paarden zich voor de race verzamelen
FANTINO	de ruiter
FARE BUIO	letterlijk: ‘donker worden’, een uitdrukking die door de Sienezen wordt gebruikt om aan te geven dat het veel te lang duurt voordat de Palio van start kan gaan
FAZZOLETTO	halsdoek die de verschillende contradaioli tijdens de (aanloop naar de) Palio dragen om duidelijk te maken uit welke contrada ze afkomstig zijn
FONTANINA	fontein; elke contrada heeft een eigen fontein, waar op de dag van de patroonheilige alle nieuwe contradaioli worden gedoopt
GIRO	stoet van contradaioli die door de stad trekken (behalve door de vijandelijke contrada’s)
GUARDAFANTINO	contradaiolo die verantwoordelijk is voor het welbevinden van de ruiter
MASGALANO	prijs voor de contrada die in juli en augustus het mooiste optreden heeft verzorgd tijdens de optocht over het Piazza del Campo
MATERASSI	de matrassen die in de hoek van het Piazza del Campo zijn geplaatst, zodat de ruiters en paarden niet al te hard terecht komen als ze uit de bocht vliegen
MOSSA	hier stellen de paarden zich op (achter il canape) en wordt het startsein gegeven
MOSSIERE	degene die alle paarden naar het startpunt roept en erop toeziet dat de ruiters hun paarden juist opstellen
MUSEO	museum; elke contrada heeft zijn eigen museum, waar alle gewonnen vaandels, oude kostuums en andere herinneringen aan eerdere races te zien zijn
NONNA	letterlijk: ‘oma’, de contrada die het langst geen overwinning heeft weten te behalen
PALCHI	de tribunes vanwaar je de Palio kunt aanschouwen – mits je een goedgevulde portemonnee meeneemt
PALIO	met Palio wordt zowel de paardenrace zelf bedoeld als de prijs die de winnende contrada mee naar huis mag nemen: een uniek vaandel dat elke keer door een andere kunstenaar ontworpen wordt
CORTEO STORICO	een historische stoet met vaandelzwaaiers, ridders en ruiters die voorafgaand aan de Palio door de stad trekt
PROVA	ruiters en paarden bereiden zich voor op de Palio door een aantal keer een ‘proefronde’ te rijden op het Piazza del Campo – erg leuk om dan even te gaan kijken, zeker ‘s ochtends kun je voor een schijntje op de tribune plaats nemen
PROVA GENERALE	de generale repetitie, de avond voorafgaand aan de Palio
PROVE DI NOTTE	twee dagen voordat de paarden worden toegewezen aan de contrada’s galopperen ze ‘s ochtends om vijf uur over het Piazza del Campo, zodat de contradaioli kunnen bedenken op welk paard ze moeten inzetten
QUATTROGIORNISTA	iemand die zich slechts tijdens de Palio aansluit bij een contrada
RINCORSA	de contrada die in rincorsa staat, moet als laatste het startgebied (het gebied tussen de touwen) betreden – zodra het paard binnen de touwen is, mag de race van start gaan
RINGOLLATA	het winnen van de Palio in augustus als de tegenstander de Palio van juli in de wacht heeft weten te slepen
RIONE	het grondgebied van de contrada
RIVENDUTO	een contradaiolo die zijn contrada verlaat om zich bij een andere aan te sluiten
SCOSSO	een paard zonder ruiter
S. MARTINO	de moeilijkste bocht op het parcours
SOCIETA’	plek waar de contradaioli elkaar ontmoeten, samen eten en angstvallig de vorderingen van hun paard in de gaten houden
SPENNACCHIERA	een stoffen versiering in de kleuren van de contrada die aan het hoofd van het paard wordt bevestigd
STAMBURATA	het geluid van de trommelaar die de vaandelzwaaiers vergezelt, hetgeen in juli en augustus overal in Siena te horen is
STALLA	de stal van het paard, vaak mooi versierd en ten tijde van de Palio goed bewaakt
SUNTO	bijnaam van de klok van de Torre del Mangia op het Piazza del Campo
TAMBURINI	de trommelaars, die in aanloop naar de Palio dag en nacht oefenen op een pleintje in de eigen contrada en meelopen in de vele optochten, vaak vergezeld van de vaandelzwaaiers
TONDINO	wanneer de druk bij de start te groot wordt, rijden de paarden alvast een rondje om het Piazza del Campo
TRATTA	op 29 juni en 13 augustus worden de paarden die door de strenge keuring van dierenartsen van de gemeente Siena zijn gekomen getoond aan de verschillende contrada’s; ze rennen een aantal rondjes om het plein zodat de capitani kunnen zien wat hun kwaliteiten zijn en vervolgens worden ze toegewezen aan de tien deelnemende contrada’s
TUFO	de zandsoort die op het Piazza del Campo wordt aangebracht en waarop de paarden hun rondjes rennen

 

   bandiera – vlag

   cavallo – paard

  fazzoletti – Halsdoeken

   giro – stoet

   tamburino – trommelaar